کمبود محصولات بهداشتی از جمله پوشک یکی از خبرهای جنجالی طی روزهای اخیر بوده و مورد توجه مسوولان و فعالان صنعتی قرار گرفته است.
به گزارش دنیای اقتصاد، پاسخ نامعادله کمبود پوشک این است که سه عامل به‌طور مستقیم از سمت عرضه و یک عامل از سمت تقاضا (هجوم برای خرید و دپوی خانگی)، منجر به کمبود این محصول در بازار کالایی شده است. در سمت عوامل مربوط به سمت عرضه، کارشناسان بیش از همه سیاست‌های دولت در حوزه تجاری از جمله اعمال برخی ممنوعیت‌های وارداتی را مقصر می‌دانند.
«عدم امکان ورود برخی از مواد اولیه به دلیل تشابه اسمی در فهرست سیاه واردات»، «ممنوعیت جدید وارداتی»، «عقب‌نشینی عرضه به دلیل نوسان قیمتی» و «هجوم تقاضا و دپوی کالا در انبارهای خانگی» مجموع عواملی هستند که موجب شدند تا بازار برخی صنایع سلولزی-بهداشتی و به‌طور خاص پوشک با اختلالاتی مواجه شود.
این مجموعه عوامل البته پس از التهاب حاکم بر بازار ارز از ابتدای سال جاری رخ داده است و هر چه گذشته، اثر اختلالی آن بر این بازار افزایش یافته است. از مجموعه عوامل مورد اشاره سه عامل به‌طور مستقیم سمت عرضه را تحت‌تاثیر قرار داده‌اند و یک عامل نیز بر افزایش سطح تقاضا افزوده است. بدین ترتیب بر اثر این عوامل بازار دچار کمبود از یکسو و افزایش قیمت از سوی دیگر شده است.
براساس آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در حال حاضر حدود ۱۵۰ واحد تولیدی با ظرفیت ۲۸۰ هزار تن در کشور در زمینه تولید پوشک بچه معمولی، پوشک کامل بچه، محصولات بهداشتی و پوشک بزرگسال دارای مجوز صنعتی بوده که تولید آنها در سال ۱۳۹۶ حدود ۱۲۵ هزار تن بوده است. این صنعت با توجه به تغییرات تکنولوژیک در جهان در سال‌های اخیر توسعه قابل توجهی داشته است؛ به‌طوری که قادر به تامین کل نیاز کمی و کیفی کشور است.
پروین نباتی، مدیرکل صنایع شیمیایی و سلولزی وزارت صنعت، معدن و تجارت معتقد است با هماهنگی صورت گرفته با تولیدکنندگان اصلی که سهم ۸۰درصدی تولید را دارند و تامین مواد اولیه مورد نیاز این بخش موجودی به سرعت در بازار توزیع خواهد شد و پیش‌بینی می‌شود با ترخیص به موقع مواد اولیه موجود در گمرکات، تامین و تخصیص ارز مواد اولیه و از سوی دیگر برخوردهای مناسب قانونی با محتکران به زودی شرایط متعارفی بر بازار صنایع سلولزی-بهداشتی از جمله پوشک حاکم شود.
چالش‌های تولید
لیست سیاه برای مواد اولیه: پس از نوسان ارزی و اعلام نرخ رسمی 4200 تومان برای قیمت ارز، واردات برخی مواد اولیه در فهرست ممنوعه و سیاه قرار گرفت. ظاهرا در زمان تنظیم فهرست یکی از مواد اولیه که مشابه داخلی ندارد و برای تولید محصولات سلولزی به خصوص پوشک کاربرد دارد ممنوع شده است و با منع واردات این ماده اولیه صنایع داخلی با مشکل تولید روبه‌رو می‌شوند.
ساسان عظیمی، فعال صنعتی در صنعت سلولزی این ممنوعیت را به دلیل تشابه اسمی می‌داند و می‌گوید: توقف ثبت سفارش لایه جذب و انتشار به دلیل اینکه در گروه «منسوج بی بافت» قرار دارد یکی از عواملی است که در حال حاضر تولیدکنندگان را با مشکل مواجه کرده است؛ این محصول در داخل کشور تولید می‌شود؛ به همین دلیل ثبت سفارش این کالا متوقف شد، اما نکته‌ای که در این میان از دید مسوولان پنهان مانده، این است که کالای مصرفی این بخش از نوع EBT است که تولید داخل ندارد و تنها به دلیل تشابه اسمی ممنوعیت ثبت سفارش شامل حال آن شده و در حال حاضر EBTهای وارد شده در گمرک دپو شده‌اند.
این فعال صنعتی درخصوص ممنوعیت‌های اعمال شده درخصوص واردات محصولات سلولزی-بهداشتی در سال جاری نیز می‌گوید: اجرای توقف واردات محصولات سلولزی-بهداشتی موجب شد بخشی از نیاز بازار که از این طریق تامین می‌شد با کمبود مواجه شود. از سوی دیگر، برخی از مجوزهای صادره برای واردات این محصولات نیز به‌جای بازار سر از انبارها درآورد که این امر نیز به کمبود پوشک در بازار دامن زد.
به گفته عظیمی، بخش قابل توجهی از تجهیزات و مواد اولیه مورد نیاز این صنعت، به‌صورت وارداتی تامین می‌شود؛ برای اینکه تمام این مواد به موقع در اختیار تولیدکننده قرار گیرد برنامه‌ریزی سه‌ماهه هم با بانک‌ها و هم با تامین‌کنندگان صورت گرفته، اما طی ماه‌های اخیر ما حتی نتوانسته‌ایم ۴۰ درصد از تخصیص‌های پیش‌بینی شده را محقق کنیم و تنها بخشی از تخصیص‌ها به تامین‌کننده‌های خارجی رسیده که این امر نیز زمان‌بر است و تا رسیدن این مواد اولیه به کارخانه‌ها ۶ ماه زمان می‌برد که این امر هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد.
این فعال صنعتی در ادامه به این نکته نیز اشاره کرد که از هفته گذشته تمام مواد اولیه مشمول ارز بازار دوم شده است که با این شرایط قیمت‌گذاری شناور شده است. علاوه بر ممنوعیت‌های اعمال شده در واردات برخی از مواد اولیه به گفته معاون گمرکی گمرک شهید رجایی بندرعباس برخی از واردکنندگان نیز هم اکنون حاضر به ترخیص مواد اولیه خود از گمرک نیستند. خبر اعلام شده از سوی احمدرضا کمان‌ترکی نشان دهنده آن است که با افزایش نرخ ارز تولیدکنندگان نیز به هوای افزایش قیمت محصولات از ترخیص مواد اولیه سرباز می‌زنند که این امر نیز روند تولید را با چالش‌های بسیاری مواجه کرده است.
معاون امور گمرکی گمرک شهید رجایی بندرعباس با اشاره به اینکه دو برند معروف پوشک از ترخیص مواد اولیه سرباز زده‌اند، عنوان کرد: یکی از این شرکت‌ها ۱۸۵۵ تن مواد اولیه در ۱۰ پارت و بارنامه پوشک بهداشتی در بندر شهید رجایی تخلیه کرده اما از اظهار آن به گمرک خودداری کرده است؛ به دلیل مضایق به وجود آمده در بازار به دنبال وضعیت کالاهای این شرکت‌ها بودیم تا بتوانیم با آنها تعامل کرده و رایزنی کنیم تا کالاهای خود را از گمرک ترخیص کنند؛ چراکه چندین ماه است کالاهای آنها در بندر موجود است اما از اظهار آنها خودداری می‌کنند. به گفته کمان ترکی، دیگر شرکت بزرگ و معروف پوشک نیز ۱۷ هزار تن خمیر کاغذ دارد که اظهار نکرده است؛ همچنین طبق آمار یک‌هزار تن پودر جاذب به کشور آمده که آن را نیز برای ترخیص اظهار نکرده است.
وی افزود: به زور به نماینده این شرکت اعلام کرده‌ایم که کالای خود را اظهار کند تا بتوانیم آن را ترخیص کنیم و به تولید و بازار برسد. وی ادامه داد: بالغ بر ۴۰ روز است که بر اساس دستورالعمل ۱۴۸ رئیس کل گمرک، شرکت‌های تولیدی می‌توانند تا ۷۰ درصد کالای خود را ترخیص کنند. در حال حاضر نیز شرکت‌های خودروساز، مواد غذایی و نهاده‌های دامی این کار را می‌کنند تا زمانی که بتوانند کد رهگیری از بانک عامل دریافت کنند.
ممنوعیت واردات: همزمان با اعلام فهرست ممنوعه‌های وارداتی محصولات سلولزی نیز در این لیست قرار گرفتند و واردات این گروه از کالا نیز ممنوع شد، اقدامی که موجب شد تا بازار به‌صورت انحصاری در اختیار تولیدکنندگان داخلی قرار گیرد و حال با توجه به چالش‌هایی که در تامین مواد اولیه به وجود آمده شاهد کمبود این محصولات در بازار هستیم.
در این خصوص اما عظیمی به صدور مجوزهای کلان برای واردات این محصولات در سال گذشته اشاره کرده و می‌گوید: وزارت بهداشت مجوزی برای واردات پوشک با برند آمریکایی صادر کرد، این اقدام در حالی صورت گرفت که تولیدکنندگان از چندی پیش مذاکراتی با وزارت بهداشت برای عدم صدور مجوزهای این‌چنینی صورت داده و خواستار تجدید نظر در صدور مجوزهای صادره شده بودند، اما این جلسات نتیجه‌ای به همراه نداشت و واردکننده پوشک از آمریکا تنها در سال 95 بالغ بر 45 میلیون دلار پوشک وارد کشور کرد.
به گفته این فعال صنعت سلولزی-بهداشتی این واردکننده با مجوز اخذ شده اقدام به واردات در حجم بالا کرد، اما شواهد نشان دهنده آن است که پوشک‌های وارد شده به بازار نرسیده‌اند. با این شرایط این سوال مطرح می‌شود که چرا وزارت بهداشت چنین مجوزی صادر کرده است؟ و چرا این حجم از پوشک در بازار توزیع نشده است؟
نوسان قیمت ارز: نوسان نرخ ارز طی ماه‌های اخیر یکی دیگر از دلایلی است که موجب شد تا در هفته‌های اخیر شاهد عقب نشینی عرضه به دلیل نوسان قیمتی در بازار باشیم، روندی که موجب شد تا به گفته متولیان این بخش با از سرگیری تولید پوشک از هفته آینده، شاهد افزایش ۲تا ۵/ ۲ برابری قیمت آن در بازار باشیم.
عباس فصیح خوشگرد رئیس انجمن صنایع سلولزی ایران با بیان اینکه از اوایل هفته گذشته تکلیف ارز مواد اولیه محصولات سلولزی مشخص شد، وعده داد که با این شرایط از شنبه هفته آینده مجددا کارخانه‌ها تولید خود را آغاز کنند و به زودی مشکل کمبود محصولات سلولزی (از جمله پوشک بچه) برطرف خواهد شد.
در این خصوص عظیمی نیز با اشاره به اینکه در کنار محدودیت در تخصیص ارز به این صنعت تغییرات پی در پی قوانین گمرکی نیز موجب افزایش هزینه‌های تولید شده، عنوان کرد: بخشی از مواد اولیه این صنعت از آمریکا تامین می‌شود که علاوه بر هزینه بالای حمل برای تولیدکننده با توجه به مسافت، زمان زیادی نیز صرف می‌شود تا مواد اولیه به ایران برسد، که با توجه به تغییر پی‌در‌پی قوانین گمرکی ما شاهد طولانی‌تر شدن زمان رسیدن مواد اولیه به کشور هستیم و این امر هزینه زیادی را بر خطوط تولید تحمیل می‌کند.
هجوم تقاضا: مجموع عوامل مذکور موجب شد تا بازار با هجوم تقاضا مواجه شود؛ به‌طوری که با رصد فروشگاه‌های عرضه کالا می‌توان گفت مردم در حال حاضر به خرید نیازهای آتی خودشان روی آورده‌اند و این امر موجب شده تا علاوه بر دپو کالا از سوی عرضه‌کنندگان به دلیل اختلاف قیمتی که در توزیع و فروش به وجود آمده، شاهد دپو کالا از سوی مصرف‌کنندگان نیز باشیم.
عظیمی در این خصوص می‌گوید: با توجه به چالش‌های مطرح شده در صنعت سلولزی، برخی به دپو کالا روی آوردند و این امر موجب شد تا شاهد کمبود و افزایش قیمت پوشک در بازار باشیم. به گفته این فعال صنعتی، طی روزهای اخیر جلسه‌ای با وزارت بهداشت برگزار کردیم و در این نشست اعلام شد که واردات محصولات سلولزی از ابتدای سال جاری متوقف شده، اما وارداتی که در سال‌های قبل صورت گرفت حجم زیادی از این محصول را شامل می‌شود که این امر تولیدکننده داخلی را با مشکلات بسیاری مواجه کرده است، اما در همین جلسه این نکته نیز قید شد که در صورت عدم تامین نیاز بازار از سوی تولیدکنندگان داخلی، واردات آزاد خواهد شد.
تامین‌کنندگان مواد اولیه
عظیمی همچنین درخصوص اینکه بخش اعظمی از مواد اولیه مورد نیاز این صنعت از کشورهای آمریکایی و اروپایی تامین می‌شود با توجه به شرایط جدید آیا این صنعت با مشکلی در تامین مواد اولیه مواجه خواهد شد، عنوان کرد: خوشبختانه در این زمینه مشکلی نداریم، چرا که درخصوص خمیر سلولزی به رغم اینکه از آمریکا تامین می‌شود افک این مجوز را صادر کرده است که درخصوص مواد اولیه برای محصولاتی که با سلامت انسان در ارتباط هستند، امکان خرید وجود داشته باشد.
یکی دیگر از مواد مورد نیاز پودر جاذب است که در این خصوص امیدواریم که کشورهای آلمان و کره به همکاری مستمر خود ادامه دهند، هرچند این بخش هزینه‌های خاص خود را دارد. با تامین‌کننده ترکیه نیز کماکان در حال همکاری هستیم و مشکلی در این زمینه وجود ندارد و ایتالیا نیز مجوز افک را برای همکاری دریافت کرده است و چالشی برای همکاری با این کشور نیز وجود ندارد.
این فعال صنعتی درخصوص اینکه آیا چالش نقدینگی دارید نیز عنوان کرد: آنچه مسلم است چالش‌هایی درخصوص نقدینگی وجود دارد، اما این بخش را می‌توان حل کرد، اما آنچه بحث اصلی است به قوانین داخلی باز می‌گردد و امیدواریم با روان‌سازی در قوانین شاهد تسریع در روند تولید باشیم.
