۱۵ پیشنهاد محمد خاتمی برای برون رفت از وضعیت کنونی

اعتماد نوشت: سیدمحمد خاتمی با تشریح مشکلات موجود در کشور، به عنوان یک شهروند دوستدار ایران و اسلام به دلیل نقص‌ها و کمبودها، با همه وجود از مردم عذرخواهی و پانزده راهکار برای برون رفت از وضعیت کنونی ارایه کرد.

سيدمحمد خاتمي در ديدار نمايندگان ادوار مجلس، تلاش رييس‌جمهوري امريكا براي مذاكره مستقيم را تحميل خواسته خود و تخريب جايگاه ايران در خاورميانه ارزيابي كرده و با اشاره به جنگ رواني گسترده در فضاي مجازي گفت: در حال حاضر همه به نحوي ناراضي هستيم و اعتراض داريم، اما عده‌اي با استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي و فضاي مجازي با ايجاد جنگ رواني، سعي دارند به ايرانيان، به‌ويژه نسل جوان ايراني القا كنند كه كار تمام است و شاهديم كه بيشترين تلاش آنها هم تخريب اصلاح‌طلبان است، چرا كه مي‌دانند تا اصلاحات زنده است جايي برايبراندازي نيست. در داخل هم افراد و جرياناتي كه مترصد گرفتن انتقام و حذف اصلاح‌طلبان هستند لبه ديگر قيچي حذف را روي جريان اصلاحات قرار داده‌اند.

رييس دولت اصلاحات افزود: گرچه شاهد موج عظيمي از تبليغ اين ديدگاه هستيم، اما انفعال در دولت و حيراني اصلاح‌طلبان در برابر اين موج نيز مايه تعجب است و امروز خلأ يك تيم قوي رسانه‌اي كه مسائل را رصد كند و پاسخگو باشد بيش از هر زمان احساس مي‌شود. امروز مشكلات زيادي گريبانگير كشور است و ناكارآمدي حكومت براي حل مشكلات مردم هم مزيد بر علت شده است. دست به دست دادن اين مسائل ايران را در موقعيت بحراني قرار داده است.

سيدمحمد خاتمي با تاكيد بر اينكه «مشكلات اقتصادي ما ريشه‌هاي تاريخي دارد كه اشكالات ساختاري و عملكردي هم بر آن افزوده است» اظهار كرد: اين مشكلات را بايد جدي بگيريم چون واقعا امنيت و آرامش زندگي مردم را از ميان برده است و بخش‌هاي بسيار گسترده‌اي از مردم امروز از مشكلات نفسگير اقتصادي به‌تنگ آمده‌اند. با وجود تمام اقدامات دولت آقاي روحاني، وضعيت اقتصادي در جامعه ما وخيم‌ و بحراني‌ است. تهديدها به براندازي بي‌نقاب‌تر و عده‌اي هم از نارضايتي‌هاي مردم براي براندازي جمهوري اسلامي استفاده مي‌كنند كه مجموعه اين عوامل سبب بروز نوعي بي‌اعتمادي ميان مردم نسبت به يكديگر و نسبت به حاكميت و حكومت شده است. تداوم اين بي‌اعتمادي اميد را از ميان خواهد برد و در نبود اميد، هر چه امكانات داشته باشيد، نخواهيد توانست از آن بهره بگيريد.

رييس بنياد باران افزود: ايران از ابتداي انقلاب تا به امروز انواع مشكلات را تجربه كرده، اما هرگز با بي‌اعتمادي گسترده مواجه نبوده‌ايم و اعتماد مردم و مسوولان به هم كارساز بود وگرنه در جنگ نمي‌توانستيم دوام بياوريم. اين اعتماد امروز لطمه ديده و بايد چاره‌اي انديشيد و در اين مقطع نقش اصلاح‌طلبان كليدي است و بايد با ايثار و فداكاري و براي پيشرفت مردم و كشور و حل مشكلات از هيچ كوششي فروگذار نكنند.

سيدمحمد خاتمي، گسست اجتماعي را يكي از مشكلات موجود دانست و گفت: سرمايه‌هاي اقتصادي و اجتماعي كاهش يافته و سرمايه‌هاي نمادين را از كار انداخته‌اند؛ سرمايه‌هايي كه مي‌توانند در موقعيت‌هاي حساس، نقش ممتازي را در جامعه ايفا كنند.

وي افزود: يكي از القائات خطرناك اين است كه نظام جمهوري اسلامي در حال فروپاشي است. اين يك جنگ رواني است و نظام فرو نمي‌پاشد، زيرا علاوه بر ابزارهاي مختلفي كه براي حفظ خود دارد، همچنان در ميان بخش‌هاي قابل توجهي از جامعه پايگاه دارد. مطالبه بخش‌هاي بسيار بزرگ‌تري از جامعه نيز همچنان انقلاب، شورش و فروپاشي نيست، بلكه زندگي امن و برخوردار و آرام است و اگرچه ممكن است اعتقادي به جمهوري اسلامي هم نداشته باشند، اما خواهان آرامش و امنيت و برخورداري هستند.

سيدمحمد خاتمي تاكيد كرد: اصلاح‌طلبان خواستار سربلندي ايران و ايراني هستند و به لحاظ اعتقادي و تحليلي خود را در كنار جمهوري اسلامي و مدافع آن مي‌دانند. جمهوري اسلامي از انقلاب برآمده و اگر درست اجرا شود مطمئنا همه مردم صاحب حق و حرمت و برخورداري اقتصادي و منزلت خواهند بود و عدالت و اخلاق پياده مي‌شود. مطمئن باشيد با دامن زدن به اعتراضات و تضعيف حكومت، هرج و مرج ايجاد خواهد شد و از دل آن ديكتاتوري گسترده ضدمردمي بيرون خواهد آمد كه ممكن است به تجزيه كشور بينجامد. اين‌طور نيست كه با ايجاد هرج و مرج به اميد رفتن جمهوري اسلامي همه مشكلات حل شود. اقدامات بيروني، زنگ خطر تجزيه ايران و از ميان رفتن عظمت ايراني را به صدا درآورده است.

رييس دولت اصلاحات تصريح كرد: در عين دفاع از جمهوري اسلامي، قويا معتقديم نظام هم بايد اصلاح‌پذير باشد و نمي‌شود بر مشكلات ساختاري، سياستي و عملكردي پافشاري كرد و تن به هيچ اصلاحي نداد. نااميدي از اصلاح‌پذيري نظام سبب مشكلات جدي و جبران‌ناپذيري خواهد شد. هر امر بشري بايد اصلاح‌پذير باشد؛ حتي خود اصلاحات هم بايد اصلاح‌پذير باشد و نظام جمهوري اسلامي بايد بپذيرد كه برخي رفتارها و سياست‌ها و ساختارهايش را اصلاح كند و اين را با كمك همه مردم و علاقه‌مندان به ايران و اسلام و امنيت و آرامش و رفاه جامعه فارغ از گرايش و سليقه آنان انجام دهد.

سيدمحمد خاتمي، بي‌اعتمادي، گسست اجتماعي و كاهش اميد به آينده را مهم‌ترين خطر براي جامعه دانست و با تاكيد بر لزوم ايجاد اميد در جامعه، راهكارهايي براي برون‌رفت از وضعيت كنوني ارايه كرد:

۱- ايجاد و تقويت فضاي همبستگي ملي

بايد به سرعت فضاي همبستگي و نزديكي تمام جريان‌ها به هم ايجاد و فضاي حذف و نفي و دفع يكديگر با بدبيني و تنگ‌نظري كه سبب انزواي بخش زيادي از نيروهاي كارآمد جامعه خواهد شد، تغيير كند.

۲- وحدت ملي

همه نيروهاي متخصص و متعهد كه هدف‌شان سربلندي و پيشرفت ايران و آرامش و امنيت و برخورداري مردم است، بايد در كنار هم قرار بگيرند و راه اين انسجام ملي، باز شدن راه گفت‌وگو است.

۳- تغيير نگاه رسانه‌هاي ملي

رسانه‌هاي ملي ما نبايد تنها نماينده و بيانگر يك سليقه و جهت در جامعه باشند؛ بايد گفت‌وگو كنيم و اين گفت‌وگو‌ها در جامعه ايجاد و به جامعه منتقل شود.

۴- ايجاد فضاي باز و امن و آزاد سياسي

فضاي امنيتي حاكم بر جامعه كه خود عامل مهم ضدامنيت است بايد به فضاي باز سياسي و امن و آزاد تبديل شود؛ هر ايراني بايد بتواند در چارچوب قانون اساسي از حقوق خود بهره ببرد و ستيزهاي كنوني به رقابت سالم تبديل شده و قدرت انتخاب جامعه نسبت به راهكارها و راهبردها بالا برود.

۵- محدود كردن دايره غيرخودي

نبايد هركس سليقه‌اي متفاوت داشت، غيرخودي تلقي شود؛ نيروها و متخصصان و دانشمندان و سياستمداران را نمي‌شود با برچسب غيرخودي دور كرد. آيا امروز تاكيد رهبري بر جذب حداكثري و دفع حداقلي در جامعه تحقق يافته است؟

۶- برداشتن حصر

حصر، استخواني لاي زخم است و بخش زيادي از جامعه را دلخور و نااميد كرده و هيچ فايده‌اي هم نداشته است. وقتي رهبري، حل مساله را به شوراي امنيت ارجاع مي‌دهند، بايد به سرعت اين معضل حل شده، حصر شكسته و محدوديت‌ها برداشته شود.

۷- آزادي تمام زندانيان سياسي

بايد همه زندانيان سياسي كه دستشان به خون آلوده نيست و همدست عملي براندازان نيستند آزاد شوند. در شرايطي كه دشمنان دندان‌هاي‌شان را نشان مي‌دهند، متاسفانه شاهد افزايش اخطارها و احضارها و محاكمات پرحرف و حديث هستيم. كنترل و كاهش اين احضارها و محاكمات كافي نيست، آزادي تمامي زندانيان سياسي گره‌گشاست.

۸- اعلام عفو عمومي

اكثريت مردم، به ويژه ايرانيان خارج از كشور دلسوز ايران هستند و اينكه چقدر به جمهوري اسلامي اعتقاد دارند مهم نيست، چون اكثريت مردم ايران را سربلند مي‌خواهند و حاضرند براي رسيدن به اين سربلندي از جان مايه بگذارند. مسلما كساني هم هستند كه علنا اعلام براندازي كرده و با دشمنان متجاوز ايران، همكاري و تباني كرده‌اند يا به دليل بي‌پايگاهي مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند كه حساب آنان از ايرانيان دلسوز جداست. بايد اطمينان داد كه انبوه متخصصان ايراني داخل و خارج از كشور در فضاي بهتر مي‌توانند بي‌هيچ نگراني براي سربلندي و پيشرفت ايران تلاش كنند. البته اولويت، فراهم آمدن امكان بهره‌گيري از همه نيروهاي داخلي است.

۹- رفع محدوديت‌هاي بيجا

فراهم آوردن زمينه برگزاري انتخابات باز و آزاد با محوريت مردم كه تقويت‌كننده اميد در جامعه است عامل مهم براي بازگرداندن اعتماد و اميد به جامعه و مردم است.

۱۰- پايان دادن افراط و تندروي

همه جناح‌ها و گروه‌ها بايد حقيقتا بكوشند ميدان را از افراط‌گرايان و تندروها، در همه عرصه‌ها و در همه قوا و جناح‌ها بگيرند و البته حاكميت بايد در اين مهم پيشتاز باشد.

۱۱- كارآمدي بيشتر قواي سه گانه و نهادهاي حاكميتي

تمام دستگاه‌هاي كشور بايد كارآمدتر و مسوول در مقابل مردم بوده و با كارآمدي و اصلاح بتوانند به مردم و ايران خدمت كنند. ناهماهنگي ميان قواي سه‌گانه و حضور نهادهاي موازي از مشكلات ساختاري است كه سبب گسست در جامعه شده است.

۱۲- شنيدن اعتراض مردم

مردم ايران ناراحت و گرفتار هستند و زندگي مردم در معرض خطر جدي است و اعتراضات بحقي دارند؛ همه بايد اين اعتراض را بشنويم و به جاي جلوگيري از اعتراضات بحق، بايد همه اركان حاكميت درصدد رفع مشكلات منجر به اين اعتراضات برآيند. بي‌شك معترضان دلسوز ايران نيز متوجه فضاي پيچيده امروز هستند و اجازه سوءاستفاده از اين اعتراضات كه بهانه به دست تندروان داخلي و خارجي مي‌دهد را نخواهند داد. خود مردم بهتر از هر كسي مي‌توانند مراقب اين مساله بوده و اجازه ندهند اعتراضات بحقشان زمينه سوءاستفاده افرادي كه دلسوز ايران نيستند را فراهم آورد.

۱۳- پاسخگويي دولت

دولت و مجلس مستقيما برآمده از آراي ملت‌اند. دولت نقش سنگيني دارد و بايد تمام دستگاه‌هاي كشور به دولت كمك كنند تا به وعده‌هاي خود كه خواست ملت است عمل كند. ما از انتخاب خود پشيمان نيستيم، اما دولت هم بايد كارآمدي خود را در اولويت قرار داده و به مردم ثابت كند. مشكلات امروز دولت قابل درك است، اما بايد كارآمدي دولت به ملت ثابت شود. ضعف‌ها و بي‌برنامگي‌ها و حتي عدم اجراي برنامه‌هاي مصوب را نمي‌توان به گردن رقبا انداخت، اين چاره كار نيست. بايد مسائل حل شود. كنترل سريع نوسانات ارزي، كارآفريني، بازگرداندن امنيت و سودآوري توليد، مبارزه با ركود و رسيدگي جدي به وضعيت معيشت طبقات محروم بايد اولويت دولت باشد. چه كسي يا چه‌چيزي مانع ترميم كابينه و روي كارآمدن يك كابينه كارآمد، قوي، توانمند، متخصص و دلسوز است؟ حتما نقص‌هايي وجود داشته كه امروز با اين وضعيت مواجهيم. مانع ترميم دولت براي عملكرد قوي‌تر، منسجم‌تر و كارآمدتر و با برنامه‌تر براي حل مشكلات مردم چيست؟ وعده‌هايي داده شده، اما عملي نشده كه يا در نتيجه عدم اهتمام به آن بوده كه مسوولان موظف‌اند به مردم بگويند يا بخشي از آن با موانع بيروني مواجه بوده كه مردم حق دارند اين را هم به شكل شفاف بشنوند؛ نگه‌داشتن مردم ميان هوا و زمين كار اشتباهي است. دولت همچنين مي‌تواند قدم‌هايي براي برداشتن موانع و تنظيم رابطه با راس نظام بردارد.

۱۴- زنده نگه‌داشتن اعتماد مردم به مجلس

مردم به نمايندگان مجلس اعتماد كردند تا با افراط و تنگ‌نظري مقابله شود و ترديدي نيست كه تلاش‌هايي هم شده است، از جمله حمايت از برجام كه باعث اجماع جهاني در كنار ايران شد، اما سوال من و مطالبه جدي مردم امروز اين است كه مجلس چقدر براي مبارزه با فساد و بهبود وضعيت معيشت مردم تلاش كرده؟ كدام طرح‌ها و قوانين گره‌گشا و موثر مطرح يا تصويب شده و مجلس چقدر براي اين مهم با دولت همكاري كرده است؟ امروز كه فساد گسترده باعث حيرت و آزار مردم شده، مجلس چقدر با نظارت و تحقيق و تفحص توانسته است مانع فساد شود؟ انتظار مردم اين است كه مجلس با اقتدار و صلابت و سلامت در دستگاه‌هايي كه به مردم ستم شده است، تحقيق و تفحص كنند تا مردم به اين باور برسند كه در اين كشور حكومت و نمايندگان مردم نسبت به موضوع معيشت و پيشرفت كشور و ايجاد امنيت و مبارزه با فساد و ستم بي‌تفاوت نيستند. انتظار مردم از مجلس بيش از اين است؛ به‌خصوص از نمايندگاني كه مردم با اعتماد به اصلاح‌طلبان به آنها راي داده‌اند. امروز وقت پاسخگويي و عمل است.

۱۵- تشكيل دادگاه‌ها با هيات منصفه مردمي

كساني كه در عرصه سياسي و مطبوعات كار مي‌كنند، آسيب پذيرترند و همواره در معرض جفا. امنيت در فضاي مطبوعات و داشتن مطبوعات آزاد يكي از عوامل بسيار موثر بازگشت سلامت به جامعه است. سيدمحمد خاتمي در فراز پاياني سخنان خود در اين ديدار ضمن تشكر از دولت و به‌خصوص رييس‌جمهوري محترم، نمايندگان مجلس و نهادها براي تلاش‌هاي‌شان بيان كرد: به عنوان يك شهروند دوستدار ايران و اسلام، به خاطر نقص‌ها و كمبودهاي موجود، با همه وجود از مردم عذرخواهي مي‌كنم. ما مي‌توانستيم بهتر از اين به ايران و ايراني خدمت كنيم و اميدوارم شاهد از بين رفتن كاستي‌ها باشيم. با همه وجود از رهبري معظم درخواست مي‌كنم كه با فرمان و دستورات خود مسائل و مشكلاتي كه امروز كشور را دچار چالش كرده حل فرمايند و معتقدم با وجود همه تحريم‌ها و مشكلات موجود اين كشور مي‌تواند به مراتب بهتر از اين اداره شود. اگر مردم شاهد ايجاد همبستگي در جامعه باشند و ببينند همه تلاش‌ها براي رفع مشكلات است، اميد و اعتماد برمي‌گردد و در اين صورت، هيچ‌كس نمي‌تواند لطمه‌اي به اين كشور وارد كند، اما اگر اين مهم اتفاق نيفتد، بدون دشمن خارجي هم راه ايران به سوي ضعف و انحطاط است.

نياز امروز، همبستگي ملي و استفاده از همه سرمايه‌هاي مادي و معنوي كشور است و براي رسيدن به اين همبستگي نظام بايد پذيراي اصلاح باشد؛ اگر در ساختار و رفتار و سياست‌ها مشكلاتي بوده و هست كه كشور را به اينجا رسانده، نظام بايد خود را ترميم و اصلاح كند و اصلاحات، چيزي جز اصلاح رويكردها و ساختارها و سياست‌ها و اصلاح اقتصادي و اجتماعي براي حفظ ايران و سربلندي و برخورداري ايراني نيست.