ایران فقط در مورد یمن با اروپا گفتگو می‌کند

فرارو- عباس عراقچی معاون وزارت خارجه ایران می گوید که ایران برای حفظ برجام حاضر نیست در هیچ یک از موارد مورد درخواست اروپا مذاکره کند اما گفت ایران در مورد یمن استثنا قائل می شود.

در ماه های اخیر با فشار آمریکا بر برجام، رهبران فرانسه، آلمان و بریتانیا برای انجام مذاکراتی گسترده تر با ایران که شامل به گفته آنها نفوذ منطقه ای ایران از جمله در یمن شود اعلام آمادگی کرده اند.

به علاوه پایان حمایت ایران از حوثی های یمن یکی از ۱۲ شرطی بود که مایک پومپئو وزیر خارجه آمریکا روز ۲۱ مه برای خودداری از اعمال "شدیدترین تحریم ها" بر ایران مطرح کرده بود.

عراقچی یکشنبه در گفتگویی با صدا و سیما گفت: "فقط در یک مورد آن هم در مورد یمن تصمیم گرفته شد که با چهار کشور اروپایی گفت و گوهایی انجام شود که این هم به دلایل انسانی و مشکلات و رنج هایی بود که مردم یمن تحمل می کنند."

دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، اخیرا با این استدلال که برجام (توافق اتمی ایران و قدرت ها) نگرانی های این کشور را برطرف نمی کند از آن خارج شد. این علیرغم تاکید همه طرف های توافق و آژانس بین المللی انرژی اتمی بر پایبندی ایران به برجام بود.

دولت آمریکا خواستار مذاکرات تازه ای شده به طوری که شامل برنامه موشکی، بندهای غروب در برجام، و نقش ایران در منطقه شود.

عراقچی شب گذشته نیز تکرار کرد که برنامه موشکی "خط قرمز تیم مذاکره کننده" ایران است.

به گزارش خبرگزاری رسمی ایرنا او گفت: "ممکن است مکرون و دیگران بخواهند با ایران درباره موشک و مسائل دیگر مذاکره کنند ولی مذاکره دو طرف دارد. تا وقتی ایران اراده نداشته باشد، مذاکره شکل نمی گیرد. بارها گفته ایم برجام به هیچ موضوع دیگر ربطی ندارد. نه راجع به موشک و نه منطقه بجز یمن وارد هیچ مذاکره ای نخواهیم شد."

امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، روز هشتم مه گفته بود که او آماده است "به طور جمعی بر یک چارچوب وسیع تر شامل فعالیت های اتمی، دوره بعد از سال ۲۰۲۵، فعالیت های بالستیک، و ثبات خاورمیانه، به خصوص سوریه، یمن و عراق همکاری کند."

هفته پیش شبکه خبری سی‌ان‌ان به نقل از مقام‌های آمریکایی گزارش داد که دولت آمریکا در پی ایجاد ائتلافی بین‌المللی برای تحت فشار گذاشتن ایران است تا بتواند زمینه مذاکرات تازه‌ای را درباره "یک ساختار تازه امنیتی" فراتر از برنامه هسته‌ای ایران فراهم کند.

عراقچی همچنین شب گذشته در برنامه گفتگوی ویژه خبری گفت که در توانایی اروپا در تحقق خواسته های ایران برای ماندن در برجام پس از خروج آمریکا تردید دارد.

او گفت ایران به خصوص به دنبال راه حل های اتحادیه اروپا برای فروش نفت و گاز و مسائل بانکی است.

او می گوید فرض ایران این بوده که با خروج آمریکا از برجام دیگر منافعش تامین نخواهد شد.

این مذاکره کننده ارشد کشورمان از شکاف اتحادیه اروپا و آمریکا بر سر برجام استقبال کرد اما گفت که اروپا در نهایت متحد آمریکاست. اتحادیه اروپا به شدت از تصمیم آقای ترامپ در این زمینه انتقاد کرده است.

او در مورد چشم انداز خروج ایران از توافق اتمی گفت: "بند ۳۶ مکانیزم حل اختلاف برجام است که برای ما هم هست. می توانیم فعال و در نهایت از برجام خارج شویم. ممکن است در پایان همین دور گفت وگوها با اروپا اگر به نتیجه نرسیم به موجب این بند از برجام خارج شویم."

با این حال او اضافه کرد "اما اگر ما از برجام خارج شویم همه چیز به حالت اول برمی گردد. می توانیم فعالیت هایمان را احیا کنیم و اروپا هم تحریم ها را برگرداند."

هرچند آقای عراقچی گفت اگر برجام به هم بخورد هزینه هایی برای ایران خواهد داشت اما استدلال کرد که این "اصلا توافق اقتصادی نیست" و "از دست رفتن آن کل نظام عدم اشاعه (تسلیحاتی اتمی) را سست می کند و تبعاتی برای منطقه خواهد داشت."

مشروح سخنان عباس عراقچی در گفتگوی ویژه خبری را در ادامه می‌خوانیم:

• در زمانی که ترامپ مصمم بود از برجام خارج شود و شانزده ماه تلاش کرد و سعی کرد تا هزینه این خروج به عهده ایران بیفتد اما نتوانست و بعد سراغ اروپایی ها و کنگره رفت اما در آنجا هم نتوانست تا این که در نهایت از توافق خارج شد.
• ما تصور نمی کنیم با خروج آمریکا منافع ما تامین شود و در کنار آن به اروپایی ها هم اطمینان نداشتیم اما بعد از خروج آمریکا از برجام اروپا از ایران خواست تا ایران در برجام بماند و این مساله به ایران منتقل شد و رییس جمهور تصمیم گرفتند چند هفته فرصت دهند تا این مساله بررسی شود.
• الان داریم به وضعیت روشن‌تری می‌رسیم اینکه اروپایی‌ها درباره نحوه تامین خواسته‌های ایران راهکار ارائه کنند و همانطور که خودشان اعلام کرده‌اند یک بسته اقتصادی برای ایران آماده خواهند کرد که در آن راه حل های عملی برای تامین خواسته های ما در برجام مشخص می‌شود و اینکه آثار تحریم‌های آمریکا و بازگرداندن این تحریم‌ها را چطور می‌خواهند جبران کنند. در زمینه فروش نفت، گاز و مسائل بانکی اروپایی‌ها باید عملیاتی و عینی به ما بگویند که چه تضمین‌هایی را می‌دهند تا ایران در برجام بماند و از منافع آن بهره‌مند شود.
• تضمین‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که ما در مقابل تعهدات اروپایی‌ها با بدعهدی، تاخیر و تعلل مواجه نشویم؛ اینها مراحل مهمی است که باید در چند هفته به آنها برسیم.
• با اتفاقی که افتاد برخلاف آنچه که منتقدان در این دو سال تاکید داشتند مشخص شد که بسیاری از کمپانی‌های اروپایی وارد ایران شده و تفاهم و قراردادهای متعددی بسته‌اند و الان که سروصدای خارج شدن آنها درآمده درست نبودن این انتقادات بیشتر نمود پیدا کرده است. درباره شرکت ایرباس سه هواپیما تحویل ایران شد و بقیه قرار بود از ۲۰۱۸ تحویل شود بنابراین اینکه می‌گویید بسیاری از این قراردادها عملی نشد، درست نیست.
• بسیاری از شرکت‌های اروپایی وارد فضای اقتصادی ایران شدند و محیط همکاری خوبی در چارچوب برجام ایجاد شد.
• اروپا با دو مشکل اساسی در این زمینه روبه‌رو است. اول مشکل سیاسی است. آنها شریک استراتژیک آمریکا هستند؛ این به معنای آن نیست که در همه چیز عین هم فکر می‌کنند و در یک سال اخیر اختلاف‌نظرهای آنها بیشتر دیده شده است و اینگونه نیست که اروپا بخواهد در فضای فعلی از شریک استراتژیک خود فاصله بگیرد و کنار ایران، روسیه و یا چین بایستد. این برای اروپا بسیار سنگین و کار سختی است و اظهارات ضد و نقیض مقامات اروپایی به همین دلیل است. اروپایی‌ها از یک طرف تحت فشار آمریکا هستند که به ائتلاف ضدایرانی ترامپ بپیوندند و از طرفی فشار ایران است که از برجام خارج می‌شود اگر خواسته‌هایش تامین نشود.
• مشکل بعدی اروپایی‌ها فنی است. سیستم سرمایه‌داری اروپا مستقل است و هیات‌مدیره‌ها برای شرکت‌ها تصمیم می‌گیرند و این شرکت‌ها معاملات و قراردادهای وسیع در آمریکا دارند از جمله شرکت توتال که ۴۰ درصد سهامدارانش آمریکایی هستند و یا ایرباس که در ۴۰ ایالت آمریکا پایگاه دارد بنابراین یکی از چالش‌های اروپا برای ماندن در برجام این دو مشکل است.
• من انکار نمی‌کنم که ارائه تضمین از سوی اروپایی‌ها به ایران برای اینکه از منافع برجام منتفع شود، سخت است اما اروپاست که باید تصمیم بگیرد این چالش را حل کند. مشکل ما نیست که توتال و یا ایرباس از همکاری با ایران انصراف می‌دهد. این مشکل اروپایی‌هاست. باید دید که آنها چگونه می‌توانند چالش‌های بزرگ ناشی از عدم حضور آمریکا در برجام را حل کنند. سیستم مالی دلار در عرصه بین‌الملل غالب است و باید دید اروپایی‌ها می‌توانند مکانیزم یورو را برای تبادلات اقتصادی و مالی ایجاد کنند یا خیر. باید دید این اتفاق چگونه می‌افتد.
• ما جدیت اروپا را برای همکاری با ایران شاهدیم اما نسبت به توانایی‌شان مطمئن نیستیم که سعی داریم در مذاکرات در حال انجام ببینیم این مساله امکان‌پذیر است یا نه.
• در مذاکرات روز جمعه کمیسیون مشترک برجام، صحبت شد مبنی بر اینکه اروپا باید اقدامی در شورای امنیت در این خصوص انجام دهد. البته آمریکا عضو شورای امنیت است و هر تصمیمی را می‌تواند وتو کند اما اینکه اروپا به شورای امنیت مراجعه و اقدامی را انجام دهد موضوعی است که از نظر ما به قطع دنبال می‌شود و اروپا باید کاری را انجام دهد اما درباره شکل این اقدام در حال بحث هستیم. این موضوع از شروط رهبری است و باید مورد توجه قرار گیرد.
• ممکن است اروپایی‌ها هر نیتی داشته باشند. این ما هستیم که تشخیص می‌دهیم چگونه به یک بحث وارد شویم یا نشویم. در هر حال عرصه بین‌الملل، عرصه تقابل منافع است. ترامپ مدعی بود برجام بدترین توافق آمریکا در تاریخ این کشور است چراکه به برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران نمی‌پردازد. در طول ۱۰ سال تحریم و چالش هسته‌ای تلاش ما این بود که موضوع موشکی که به ناحق و به طور سیاسی به مساله هسته‌ای گره زده شده بود از آن جدا شود و برجام این گره را باز کرد. در حالی که منتقدان می‌گفتند بحث موشکی در برجام وجود دارد اما در عمل مشخص شد که اینطور نیست.
• ایراد دیگری که به برجام از سوی آمریکا گرفته شد این بود که دسترسی به مکان‌های نظامی تضمین شده نیست و اینکه چرا دوره برجام کوتاه است.
• نگرانی بین ما و غرب در مسائل هسته‌ای، موشکی، منطقه‌ای و حقوق بشر همواره وجود داشته است. ما در مذاکرات فقط بحث هسته‌ای را بررسی کردیم و سعی کردیم بحث‌های دیگر را از هسته‌ای جدا کنیم و حالا ترامپ می‌خواهد آنها را دوباره برگرداند و اروپایی‌ها می‌گویند این مسائل برای بعد از برجام بماند. در رابطه با مواضع اروپا باید بگویم هر مذاکره‌ای دو طرف دارد و اینکه آنها چنین مساله‌ای را مطرح می‌کنند، خواست آنهاست در حالی که ما برای این مذاکرات آمادگی‌ای نداریم و برای ما برجام برای دوره خودش ملاک است و فراتر از آن یک قدم برنمی‌داریم.
  مشکل اروپایی‌ها فنی است. سیستم سرمایه‌داری اروپا مستقل است و هیات‌مدیره‌ها برای شرکت‌ها تصمیم می‌گیرند و این شرکت‌ها معاملات و قراردادهای وسیع در آمریکا دارند از جمله شرکت توتال که ۴۰ درصد سهامدارانش آمریکایی هستند و یا ایرباس که در ۴۰ ایالت آمریکا پایگاه دارد بنابراین یکی از چالش‌های اروپا برای ماندن در برجام این دو مشکل است
• اگر در برجام گفته شده تحریم نفت ایران باید برداشته شود و پول آن به کشور بازگردد این مساله در مذاکرات اروپایی‌ها باید تضمین شود و این موضوع به هیچ چیز دیگری نه در رابطه با مسائل منطقه‌ای و نه در رابطه با فعالیت‌های موشکی ربطی ندارد.
• ما فقط در موضوع یمن با چهار کشور فرانسه، انگلیس، آلمان و ایتالیا آن هم به دلایل انسانی و شرایط بد مردم یمن وارد مذاکره شده‌ایم که کاملا از مسیر مذاکرات هسته‌ای جداست و آقای جابری انصاری این مذاکرات را پیگیری می‌کند. غیر از این ما مذاکره‌ای نداریم و مساله موشکی خط قرمز ماست.
• بند ۳۶ مکانیزم حل اختلاف برجام را مطرح می‌کند و این بند برای ایران هم هست و اگر مذاکرات با اروپایی‌ها به نتیجه نرسد نهایتاً ایران از برجام خارج می‌شود. بند ۳۷ اجازه می‌دهد به آمریکا که تحریم‌ها را علیه ایران برگرداند اما از آنجایی که آمریکا یکجانبه از برجام خارج شده است و به مشارکتش در این توافق خاتمه داده از استفاده از این بند محروم است و این مساله را اروپایی‌ها، چین و روسیه تایید کردند.
• اگر از برجام خارج شویم همه چیز به حالت قبل از آن برمی‌گردد و محدودیت‌ها از برنامه هسته‌ای برداشته شده و اروپا هم تحریم‌های یکجانبه و شورای امنیت را می‌تواند بازگرداند.
• سقف ما چند هفته است که رئیس‌جمهور اعلام کردند و تمدید آن به تصمیم نظام بستگی دارد و اینکه چقدر مذاکرات به خوبی پیشرفت داشته باشد و ما بتوانیم به تضمین‌ها برسیم. اکنون دو هفته از آن زمان گذشته است و به نظرم پیشرفت خوبی داشتیم اما در نقطه‌ای نیستیم که بگویم می‌توانیم به نتیجه برسیم یا خیر.
• آقای ظریف در سفر به چین، روسیه و بلژیک با همتایان خود و خانم موگرینی دیدار کردند و بیانیه پایانی مذاکرات بروکسل که بسیار محکم و خوب بود، نشان داد که اروپا تقبل کرده تا روابط تجاری‌اش با ایران را عادی‌سازی کند که شرط اساسی بقای برجام است. همچنین در بحث نفت، بانک و سرمایه‌گذاری و مسائل دیگر گروه‌های کاری تشکیل شده تا ظرف چند هفته به راه‌حل عملی در این زمینه‌ها برسیم. در کمیسیون مشترک برجام روز جمعه چین و روسیه به مذاکرات اضافه شدند و در بیانیه پایانی محکم‌تر از بیانیه بروکسل بر ادامه مذاکرات کارشناسی تاکید شد.
• در حال حاضر موضوعات مورد نظر دو طرف مشخص شده و تمام خواست‌های ایران به طرف چینی، روسی و اروپایی منتقل شده است. ادامه کار کارشناسی اقدام بعدی ما خواهد بود تا راه‌حل‌ها روی کاغذ بیایند.
• این طور نیست اروپایی‌ها یک بسته اقتصادی را تهیه کنند و بعد به ما ارائه دهند و مورد قبول ما نباشد. ما صحبت کردیم که این مساله را با هم پیش ببریم تا خواست‌های ایران در این بسته رعایت شود.
•  ممکن است اروپا و بقیه کشورها مسائلی درباره فعالیت‌های منطقه‌ای و موشکی ایران را بخواهند بعد از ۲۰۲۵ دنبال کنند اما تا وقتی ما نخواهیم اتفاقی نمی‌افتد. ما به اروپایی‌ها با توجه به شروط رهبری صریحاً گفته‌ایم که برجام به هیچ چیز ربطی ندارد و تا وقتی منافع ما تامین نشود به موضوعی ورود پیدا نمی‌کنیم. همچنین درباره آینده برجام وارد گفت‌وگو و مذاکره نمی‌شویم.
• ما هیچ اعتمادی نداریم. اساساً ما براساس خوشبینی و بدبینی کار نمی‌کنیم بلکه براساس واقعیات در صحنه عمل می‌کنیم. اروپایی‌ها سابقه خوبی در گذشته از کودتای ۲۸ مرداد تا سال‌های اخیر به ویژه در بحث هسته‌ای ندارند. بنابراین ما براساس اعتماد و خوشبینی مذاکره نمی‌کنیم. ما با چند کشور رفیق مواجه نیستیم. آنها علیه ما جبهه‌بندی کردند، ما در عرصه نبرد مذاکره می‌کنیم. آنها دشمن هستند و در جبهه مقابل ما قرار دارند و دوست و شریک ما نیستند. ما در جبهه انقلاب اسلامی و آنها مقابل ما هستند و در این تقابل است که سعی می‌کنیم با اروپایی‌ها کار کنیم.
• ما در برجام منافع زیادی به دست آوردیم تا جایی که آمریکا احساس کرد ضرر کرده و از آن خارج شد. اینکه چرا آمریکا از برجام خارج شد، موضوع بسیار مهمی است و جا دارد درباره آن بحث شود. با اروپایی‌ها براساس تضمین‌های واقعی عمل می‌کنیم. به شکلی که اگر ببینیم آنها به تعهداتشان و تضمین‌هایشان عمل نمی‌کنند بتوانیم از برجام در چارچوب یک مکانیزم خارج شویم. تضمین ما این است که هر وقت خواستیم از برجام خارج شویم. بنابراین در مذاکره با اروپایی‌ها چنین مکانیزمی را برقرار می‌کنیم که اگر در صحنه عمل منافع ما تامین نشود مکانیزم بازگشت ایران به قبل اجرا شود. بنابراین مشابه بند ۳۶ (در برجام) با اروپایی‌ها هم خواهد بود.
• برای مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم قواعدی به صورت بین‌المللی وجود دارد که همه دنیا به آنها پایبند است. آنچه الان برای گروه‌های تروریستی ملاک است گروه‌هایی است که سازمان ملل تعیین کرده که داعش، طالبان، القاعده و النصره هستند. البته ممکن است در آینده تغییراتی در این زیست صورت گیرد. ایران با این چهار گروه نیز مشکل امنیتی دارد. بنابراین در این زمینه اهداف مشترک داریم اما ممکن است از سوی غربی‌ها سوءاستفاده‌ای از این گروه‌ها صورت گیرد یعنی گروه‌های مقاومت را جزو گروه‌های تروریستی بگذارد.
• در قسمت اول ما نیاز به همکاری جهانی داریم. چراکه از طریق قاچاق مواد مخدر از افغانستان بسیاری از گروه‌های تروریستی پولشویی می‌کنند و متاسفانه در برخی از سیستم‌های مالی ایران پول سیاه وارد می‌شود و به پول سفید تبدیل می‌شود و از کشور خارج می‌شود. بعضاً مشاهده شده صاحب یک حساب فوت کرده اما همچنان آن حساب فعال است و گردش مالی میلیاردی دارد و یا یک خانم روستایی صاحب حساب میلیاردی است که این حساب در حال چرخش است. بنابراین لازم است قواعدی ایجاد شود و سیستم مالی‌مان را ایمن کنیم و اینها ربطی به FATF و خانم موگرینی ندارد. اما انجام دادن این اقدامات فضای شفافی را برای سیستم مالی ما ایجاد می‌کند و باعث می‌شوند کشورها به راحتی اعتماد کنند. FATF شفافیت مالی کشورها را ارزیابی می‌کند و چون ما در سال‌های تحریم به این مسائل اهمیت نمی‌دادیم در لیست سیاه آن قرار گرفتیم اما بعد از اجرای برجام حضور ما در لیست سیاه تعلیق شد و در جلسه آینده آن تصمیم‌گیری می‌کنند که ایران همچنان در حالت تعلیق بماند یا خیر. اما باید تاکید کنم این مقوله جدایی از بحث برجام است.
• در بحث FATF باید به یک نوع همکاری برسیم البته کار بسیار سختی است و جلسات متعددی در دو سال گذشته با مراجع اطلاعاتی و اقتصادی داشتیم که چطور می‌توانیم هم شفافیت مالی‌مان را حفظ کنیم و هم مانع از سوءاستفاده غربی‌ها از قرار دادن نام گروه‌های مقاومت در لیست تروریست‌ها شویم.
• فکر می‌کنم در این رابطه به نقطه خوبی رسیدیم و امیدوارم این قانون به تصویب نهایی برسد تا بانک‌های ما بتوانند بهتر کار کنند و امیدوارم دچار خودتحریمی در این زمینه نشوند.
• آمریکا با ایجاد فضای نامطمئن بند ۲۸ برجام را که باید در اجرای آن توافق با حسن‌نیت عمل کنند، نقض کرد و با آمدن ترامپ این فضا کاملا تخریب شد. ما در جلسات کمیسیون مشترک برجام بارها این مسائل را بحث کردیم و در نهایت نتوانستند مانع از نقض برجام توسط آمریکا شود و در نهایت شاهد خروج این کشورها از برجام بودیم.
• اگر ایران در واکنش به خروج آمریکا در نهایت تصمیم به خروج از این توافق بگیرد، طبیعی است تحریم‌های شورای امنیت و اروپا بازمی‌گردد و این هزینه‌هایی خواهد داشت. اما اینطور نیست که دیگران از این بابت خسارتی نبینند. برجام قبل از آنکه یک توافق اقتصادی باشد، یک توافق سیاسی و امنیتی در حوزه عدم اشاعه است. برجام یک دستاورد است و از دست رفتن آن کل نظام عدم اشاعه را سست می‌کند و البته تبعات امنیتی برای اروپا خواهد داشت.
• منطقه ما امن نیست. این را اروپایی‌ها کاملا می‌فهمند که بدون برجام منطقه امن‌تر نخواهد بود. بنابراین از نظر عدم اشاعه، مسائل امنیتی و حیثیتی حفظ برجام برای اروپا اولویت دارد. رفتار ترامپ با اروپایی‌ها و رهبران سه کشور در حمایت از برجام و قانع کردن ترامپ برای ماندن در آن و دست خالی برگشتن آنها برای اروپا جنبه حیثیتی داشت. امروز شاهد مواضع زیادی در اروپا علیه ترامپ هستیم که بی‌سابقه است. نه اینکه بگوییم آنها از یکدیگر جدا شده‌اند اما شکاف زیادی ایجاد شده است و ما باید بتوانیم از این شکاف استفاده کنیم. این اولین بار است که آمریکا را نسبت به خودمان منزوی می‌کنیم. قبل از برجام همه علیه ایران بودند و الان ایران و همه جامعه جهانی علیه آمریکا هستند و این به لحاظ سیاسی واقعه مهمی است.
•  هدف ما از مذاکره با اروپا تامین منافع و برداشتن تحریم‌ها در چارچوب برجام است. باید ببینیم در فضای پیچیده‌ای که هستیم این مساله عملی می‌شود یا خیر. تا الان حرکت ما خوب بوده است.
• تحریم‌های آمریکا علیه ایران هزینه سیاست‌های اصولی ایران و ایستادگی‌مان مقابل آن است. برجام در مدت اجرایش توانست این هزینه‌ها را مهار کند و حالا ترامپ می‌گوید در برجام ضرر کرده و برجام وزنه تحریم‌ها را از دست و پای ایران بازکرده و می‌خواهد دوباره این وزنه‌ها را به دست و پای ایران ببندد و ما را زمین‌گیر کند از این رو ما باید هوشیار باشیم و اجازه ندهیم هزینه بیشتری تحمیل می‌شود.
• زمان در گفت‌وگو با اروپا به نفع ماست. ما معتقدیم همانطور که رهبری گفتند مذاکره با اروپا ارزش تلاش دارد. ما اطمینان نداریم که به نتیجه برسیم و شخصاً هم فکر می‌کنم اروپا توانایی کمی درباره ارائه تضمین‌ها به ایران برای عملی کردن خواست‌های ما داشته باشد مگر اینکه عزم و اراده خوبی از خود نشان دهد.
• ما توانستیم طی پنج الی شش ماه میزان فروش نفت را به دو و نیم میلیون بشکه در روز افزایش دهیم و الان در همین سطح هستیم و پول نفت را دریافت کردیم. البته با بازگشت تحریم‌ها مشکلاتی پیدا خواهیم کرد.
• در فعالیت‌های بانکی یک‌چهارم مشکلات به تحریم هسته‌ای مربوط می‌شد و مقداری هم به تحریم‌های اولیه آمریکا علیه ایران و بخشی هم به مشکلات ما و قرار گرفتن در لیست سیاه FATF. در حال حاضر ما از بن‌بست‌های بانکی خارج شدیم. بانک‌های ایرانی در اروپا به خوبی فعال شدند از جمله بانک ملی، تجارت و صادرات که در لندن، فرانکفورت و پاریس بسیار خوب فعالیت می‌کنند و تراز تجاری بالاتر از میلیارد دلار دارند.
• جمله «تقریبا هیچ» که از سوی رئیس بانک مرکزی در ابتدای اجرای برجام عنوان شد، مربوط به فروردین ۹۵ یعنی سه ماه بعد از اجرای برجام است. الان خرداد ۹۷ هستیم. دو سال از آن زمان گذشته و تحولات زیادی انجام شده است. بنابراین معتقدم وضعیت بانکی ایران در طول اجرای برجام به حالت عادی برنگشت اما از بن‌بست خارج شد و گشایش‌های خوبی به دست آمد. معتقدم کانال‌های ویژه بانکی برای ایران در برجام بدون آمریکا ایجاد شود و گشایش‌هایی که به واسطه برجام ایجاد شد، ادامه پیدا کند. البته این مسیر سخت است و منوط به آن است که اروپا بتواند یک مکانیزم قوی در این رابطه ایجاد کند.