حواشی سقوط هواپیمای ATR در کوه دنا

هواپیمای تهران-یاسوج سقوط کرد. خبر همین‌قدر کوتاه و شوکه کنند بود. امروز صبح هواپیمایی آسمان، با 66 سرنشین از فرودگاه مهرآباد به مقصد یاسوج پرواز کرد که ناگهان از رادار محو شد و چندی بعد در آب و هوای جوی نامساعد گیر افتاد و پس از بارها تلاشِ خلبانِ با تجربه آن نتوانست نجات پیدا کند.

هواپیما به کوه دنا در نزدیکی سمیرم اصفهان برخورد، به زمین افتاد و همه سرنشینان آن جانشان را از دست دادند. این سقوط دردناک و ناگهانی بار دیگر این سئوال را به یادمان می‌آورد که آیا سفر در ایران امن است؟ آیا وقت آن نیست که فکری به حالِ ناوگان هوایی این مرز و بوم کنیم؟

به گزارش ایران پلنر، مدت‌ها بود سوانح هوایی کشور در سکوت و آرامش به سر می‌برد و جز در 27 بهمن‌ماه همین امسال که هواپیماییِ قشم‌ایر در فرودگاه مشهد چرخ‌هایش باز نشد و البته کسی هم صدمه ندید، سوانح به دورتر از این تاریخ برمی‌گردند، که بیش‌تر آن‌ها سوانح هوایی مربوط به مسافران نبوده‌اند. 

آخرین سوانح سفر هوایی در ایران

آخرین حادثه‌ای که به سوانح سفر هوایی مربوط می‌شود در بهمن دو سال پیش (1394) رخ داد. هواپیمای ام‌دی 83 که متعلق به هواپیمایی زاگرس است وقتی‌که می‌خواست از باند فرودگاه مشهد بپرد، از این باند خارج شد که تلفات جانی‌ای در بر نداشت.

در 19 مرداد 1393 و در ساعت 9:30 دقیقه صبح نیز، هواپیمای مسافربری آنتونوف 140 سپاهان ایر از فرودگاه مهرآباد بلند شد و دقایقی پس از بلند شدن در بلوار شیشه مینا که در غرب تهران قرار دارد سقوط کرد و دود عظیمی به آسمان فرستاد. در این پرواز 48 مسافر و چندین خدماتی و خلبان بودند که در مجموع 38 نفر کشته و 10 نفر نیز زخمی شدند.

در اردیبهشت همین سال، هواپیمای فوکر 100 هواپیمایی آسمان در پروازی از مشهد به سمت زاهدان و هنگامی که به فرودگاه زاهدان رسید، چرخ سمت چپ و عقب آن باز نشدند و در نتیجه فرود اضطراری در حالی که لاستیک هواپیما ترکید و هواپیما از باند خارج شد مسافران و خدمه آن جان سالم به در بردند و تنها 9 نفر آسیب دیدند.

مروری بر این حوادث نشان می‌دهد که بیش‌ترین رویدادهای سفر هوایی در این سال‌ها مربوط به پروازهایی غیرمسافرتی بوده‌اند. با این حال سانحه امروز، یعنی 29 بهمن ماه 1396، نگرانی‌ها درباره ناوگان کهنه هوایی کشور را زیاد کرد. از کجا معلوم که سفرهای هوایی دیگر با هواپیماهای دیگری که بعضا تا 40 نیز سن دارند حادثه مشابه و حتی بدتری را رقم نزنند؟ 

حواشی سقوط ATR شرکت هواپیمایی آسمان

به حادثه اخیر برسیم. آیا هواپیما ATR مشکل فنی داشت و فرسودگی و یا خرابی باعث سقوط آن شده بود؟ شایعه‌ها و حواشی در این‌باره زیاد است. هرچند که خبری منتشر شده که می‌گوید این هواپیما چندروز پیش نیز پس از پریدن از زمین، کمی بعد به دلیل نقص فنی، بار دیگر به زمین می‌نشیند اما مقامِ مسئولی در شرکت آسمان این خبر را شایعه دانشته و گفته دلیل سانحه شرایط جوی و منطقه نامناسب فرودگاه یاسوج بوده است.

نکته جالب توجه در این میان این بود که صفحه اینستاگرام شرکت هواپیمایی آسمان چندروز پیش خبر از حذف هواپیمای ATR از پروازهای این شرکت داده بود اما همچنان در روزهای اخیر از این هواپیما استفاده کرده بود و پس از سقوط این هواپیما در مسیر تهران-یاسوج، این خبر را از صفحه اینستاگرامش حذف کرد.

در تایید این خبر همچنین مطالبی منتشر شدند که خبر از بازگشت بالگردهای امداد به منطقه به دلیل شرایط نامساعد جوی را می‌دادند. تیم‌های اورژانس و امداد به همین دلیل مجبور شدند تا از راه زمینی به سمت منطقه حادثه‌دیده حرکت کنند.

گفته می‌‌شود این هواپیما 25 سال است که در اختیار شرکت آسمان است و این شرکت 6 فروند از این نوع هواپیما (ART) را از 1993 مورد استفاده قرار می‌داده است. بنابراین برخلاف شایعه‌ها این هواپیما نه جدید بوده و نه برجامی، بلکه 25 سال سن داشته است.

با این حال بسیاری معتقدند اگر هواپیما جدید هم بود این حادثه اتفاق می‌‌افتاد، چراکه از صبح امروز که هواپیما به آسمان پریده آب و هوای دنا و سمیرم اصفهان به طرز شدیدی طوفانی بوده است، چنانچه مردم محلی گفته‌اند به دلیل طوفانِ شدید صدای سقوط هواپیما را هم نشنیده‌‎اند.

هواپیما برجامی و کهنگی ناوگان هوایی مسافربری

تا کنون چندین هواپیمای برجامی به خاک ایران نشسته‌اند. پس از سال‌ها تحریم و درحالی که فرسودگی از سر و روی بسیاری هواپیماهای پروازهای داخلی می بارید، هواپیماهای جدیدی در پی امضای برجام به ایران وارد شدند.

چندین ایرباس، فوکر و ATR 72 در مدت اخیر به ناوگان هواپیمایی ایران اضافه شدند. هرچند که در ابتدای امر به نظر می‌رسید خرید هواپیما پس از امضای برجام ادامه خواهد داشت اما روی کار آمدن ترامپ به عنوان رییس‌‌جمهور در آمریکا این نقل و انتقال هواپیما به ایران را با شک و تردید همراه کرد. پس از رییس‌جمهور شدن او شرکت‌های هواپیمایی بزرگ در فرستادن هواپیما به ایران گه گاه درنگ کرده‌اند و پس از چند دور ورود هواپیمای برجامی به ایران، اخیرا شاهد ورود هواپیمای جدیدی به ایران نبوده‌ایم.

آیا این امر بر زیاد شدن سوانح هوایی در ایران اثرگذار خواهد بود؟ پاسخ بسیاری از متخصصان به این سئوال "بله" است. چراکه فرسودگی از دلایل اصلی سوانح هوایی در کل جهان است.

البته ناگفته نماند که در ماه‌ای اخیر هواپیماهای جدید و برجامی نیز دچار حادثه شده‌اند. مرداد ماه امسال هواپیمای ATR 72-600 که یک هواپیمای برجامی نیز بود در مسیر مشهد به گرگان در حال حرکت بود که در نزدیکی فرودگاه گرکان دچار نقص فنی شد و خلبان مجبور شد این هواپیما را در فرودی اضطراری به زمین بنشاند. با این حال مسلم است که هواپیماهای فرسوده نسبت به نو، ریسک بالاتری دارند، همانطور که در این سال‌ها نیز داشته‌اند.

زمین امن‌تر است یا آسمان؟

در کنار سوانح هوایی بد، بد نیست نگاهی نیز به سفرهای جاده‌ای و سوانح جاده‌ای بیاندازیم. آیا زمین امن‌تر است یا آسمان؟ آمار تصادف و مرگ‌ومیر ناشی از تصادف همواره در ایران بالا بوده است. به طوری که بسیاری مرگ‌ومیر بر اثر سوانح رانندگی را یکی از مهم‌ترین عوامل مرگ و میر در ایران می‌دانند.

از دهه هفتاد به بعد سوانح رانندگی در ایران افزایش پیدا کردند و تا یکی دو سال اخیر نیز این افزایش ادامه داشت. هرچند که بنابر اخبار این افزایش از سال 84 به بعد رو به کاهش گذاشته اما هنوز هم 2.7 ایرانی در هر ساعت بر اثر تصادفات جاده‌ای جانشان را از دست می‌دهند.

بنابر آمار تصادفات جاده‌ای که از سال‌های 79 تا 88 رخ دادند، 235 هزار و 50 نفر جانشان را از دست دادند، این در حالی است که در حدود 10 سال گذشته تنها 986 نفر در سوانح هوایی جان باختند.

بالا بودن آمار مرگ و میر جاده‌ای به سه عاملِ انسانی، جاده و خودرو برمی‌گردد که عامل انسانی مهم‌ترین عامل در این سال‌ها بوده است.

با این حال، آیا این بدین معنی است که سفر هوایی از سفر جاده‌ای کم تلفات‌تر است؟ توجه بیش‌تر به امنیت پرواز به دلیل حساسیت بالای آن و همچنین تعداد زیاد و غیرقابل قیاس مسافران هوایی نسبت به زمینی نیز از دلایل بالاتر بودن سوانح جاده‌ای است.

چه بسی همین موضوع در سال‌های اخیر منجر شده تا بسیاری سفر با هواپیما را به سفر با خودروی شخصی یا عمومی ترجیح دهند.

اما آیا به طور کلی با وجود تمام شرایط موجود، سفر در ایران در وضعیت ناامنی قرار دارد؟ پاسخ کارشناسان گردشگری به این موضوع "خیر" است؛ آن‌ها معتقدند که با توجه به حجم پروازها و فرسودگی ناوگان هوایی در ایران، سفر هوایی در ایران از امنیت قابل قبولی برخوردار است و سوانح هوایی هرچند در ایران به دلیل سهل‌انگاری‌های زیادی رخ می‌دهد اما چندان با آمار جهانیِ آن فاصله ندارد.