اقتصاد ایران نیاز به جراحی دارد ولی قند و چربی خونش بالاست/ دولت نباید از خیر اصلاحات ساختاری بگذرد

فرارو- با بالاگرفتن اعتراض های خیابانی نگرانی های فراوانی در حوزه های مختلف میان ناظران و تحلیلگران داخلی ایجاد شده است. یکی از این نگرانی های درباره سرنوشت اصلاحات اقتصادی است. علی سرزعیم اقتصاددان در این باره معتقد است که با ناآرامی های اخیر اصلاحات اقتصادی در کشور متوقف می شود.

به گزارش فرارو، سرزعیم در یادداشتی در این باره نوشت: «آنچه که از سابقه گذشته به ذهن متبادر می شود این است که چند اقدام در واکنش به اعتراضات در دستور کار حکومت قرار می گیرد: 1) اعتراضات صرفا اقتصادی قلمداد شود نه سیاسی- اجتماعی، 2) گناه مشکلات اقتصادی تنها به گردن دولت و احتمالا یک تفکر اقتصادی انداخته شود، 3) در عمل نیز پروژه اصلاحات اقتصادی تعطیل شود.»

به اعتقاد این تحلیلگر مسائل اقتصادی "تجربه نشان داده که جمهوری اسلامی پیوسته از دادن امتیازات سیاسی خودداری کرده ولی تا جای ممکن به بخشهای مختلف امتیازات اقتصادی واگذار کرده و به این ترتیب صداها را خوابانده است."

سرزعیم در یادداشت خود آورده است: «اصلاحات اقتصادی سخت است ولی تعطیل کردن آن سختی های بیشتری را برای مردم در آینده نزدیک به دنبال خواهد آورد. دغدغه آن را دارم که کسانی در گوش مسئولان پچ پچ کنند که بگذار این سه سال هم بگذرد و بعد هر چه شد به دوش دولت بعد بیوفتد. من به عنوان یک دانش آموخته اقتصاد نگران آن هستم که اعتراض کنندگان آتش بیار پوپولیسمی شوند که خود، کل جامعه و خصوصا بخش ضعیف جامعه در آتش آن بسوزند.»

این نگرانی در حالی مطرح می شود، که برخی دیگر معتقدند سیاست های اقتصادی دولت اعم از همان اصلاحاتی که اخیرا به دنبال پیگری آنها است از جمله اصلاح قیمت حامل های انرژی و یا حذف یارانه ها در به وجود آمدن نارضایتی موثر بوده است.

در همین حال اظهار نظرها حاکی از آن است که مجلس شورای اسلامی لایحه بودجه سال آینده را با تغییرات اساسی روبه رو خواهد کرد. دولت در لایحه بودجه سال آینده اصلاحات اقتصادی را کلید زده بود. اصلاحاتی که با این اعتراضات احتمالا متوقف خواهد شد.

حالا سوال این است که با این اعتراضات سرنوشت اصلاحات اقتصادی چه می شود؟ آیا باید این اصلاحات ادامه یابد یا فکر دیگری باید به حال آنها کرد؟

وحید شقاقی تحلیلگر مسائل اقتصادی در گفت و گو با فرارو گفت: «در شرایط فعلی اقتصاد ایران شبیه بیماری است که نیاز به جراحی دارد ولی قند و چربی خونش بالاست. تا زمانی که این قند و چربی خود تنظیم نشود امکان جراحی ندارد و خود جراحی ریسک را بالا می برد. در اقتصاد ایران اکنون هم خط فقر تشدید شده است و هم نابرابری اقتصادی و اجتماعی. در کنار این موارد فساد اقتصادی هم بیداد می کند و وعده های داده شده نیز تاکنون برآورده نشده است. ما شاهد ابرچالشهایی در برخی نهادهای اقتصادی هستیم.»

به گفته او "اولین کاری که باید انجام داد این است که وضعیت اقتصادی ایران را به وضعیت پایدار و سکون رساند. یعنی چتر حمایتی از دهک های پایین را افزایش داد. وزیر کار اخیرا گزارشی ارائه داد که نشان می داد دهک ششم درآمدی حدود دومیلیون و 400 هزار تومان دارد. این نشان می دهد ما تا دهک هفتم نمی توان حداقل نیازها را هم تامین کرد. به همین خاطر باید ابتدا چطر حمایتی از دهک ها پایین درآمدی را گسترش دهند."

این تحلیلگر مسائل اقتصادی در ادامه افزود: «در درجه دوم شرایط لازم را برای اصلاحات ساختاری آماده کنند. مهمترین اصل در این باره شفاف سازی و مبارزه قاطع با فساد است. تا زمانی که این بسترها و شرایط نهادی آماده نشود و چتر حمایتی از دهک های پایین درآمدی گسترش پیدا نکند، امکان اصلاحات ساختاری در اقتصاد ایران وجود ندارد، لذا اگر دولت دست به اصلاحات ساختاری بزند مردم را جریحه دار می کند و دامنه اعتراضات را گسترش می دهد.»

شقاقی معتقد است: «دولت نباید از خیر اصلاحات ساختاری بگذرد، چرا که بدون اصلاحات ساختاری نیز امکان پیشبرد اهداف اقتصادی وجود ندارد. منتها باید ابتدا شرایط را آماده کند، همچون جراحی یک بیمار که باید ابتدا قند خود و فشار خون و ... تنظیم شود سپس جراحی انجام شود.»

او تاکید کرد: «متاسفانه این شرایط هنوز تحقق نیافتاده است. این یک ضرورت است ابتدا باید شکاف طبقاتی کاهش یابد، قدرت خرید مردم افزایش یابد، قدرت خرید مردم حداقل باید به سال 90 برسد. همه خانوارها باید بتوانند نیازهای اولیه خود را پوشش دهند. از طرف دیگر دولت باید بتواند با فساد مبارزه کند چون مردم می بینند که سختی های اصلاحات ساختاری را تحمل می کنند اما گروهی با ثروت های بادآورده وارد مکانیزم فساد و رانت می شوند.»

این تحلیلگر مسائل اقتصادی گفت: «واقعیت این است که بدون تصمیمات سخت و پذیرش جراحی های عمیق برای اقتصاد ایران اصلا امکان پیشبرد کشور وجود ندارد. ما سالهاست وابسته به نفت هستیم، نفت باعث شده است ما اقتصاد رانتی داشته باشیم. مردم ما طعم اقتصاد رقابتی را نچشیده اند. اقتصاد رقابتی نیازمند تلاش و کار بیشتر است. لذا واقعیت ها را هم باید به مردم بگوییم. مردم باید بدانند که باید خود را برای آینده سخت و تلاش مضاعف آماده کنند.»

شقاقی افزود: «ما با نظام بانکی فعلی اصلا نمی توانیم اقتصاد را سامان دهیم، با فساد اقتصادی موجود نمی توانیم. حتما باید دستگاه قضایی دست به اصلاحات بنیادین بزند، حتما باید شفافیت حاکم شود. اگر این اصلاحات انجام نشود به زودی گرفتاری بیشتری گریبان گیر ایران می شود. ما در آینده نزدیک با بحران بیشتر آب و محیط زیست، صندوق های بازنشستگی، نظام درمانی، نظام بانکی و بیمه مواجهیم. حاکمیت باید با مردم با شفافیت صحبت کند.»

او گفت: «مردم ایران باید بدانند که در دهه آینده ایران باید با نفت خداحافظی کند.»

این تحلیلگر مسائل اقتصادی با اشاره به اعتراض های صورت گرفته در کشور اظهار کرد: "این اعتراض ها قابل پیش بینی بود. گسترش شکاف طبقاتی، افزایش انتظارات و عدم پاسخگویی و برآورده کردن انتظارات و تشدید خط فقر به دامنه موج اعتراضات اضافه کرد."

او گفت: «اصلاحات اقتصادی هنوز آغاز نشده بود. دولت فقط تصمیم گرفته بود که قیمت حامل های انرژی را افزایش دهد، یارانه نقدی را حذف کند، این اتفاقات نشان می دهد، مدیر اقتصادی باید به هنگام و به موقع برای جراحی تصمیم بگیرد، زود یا دیر جراحی کردن نتایج نا مطلوبی خواهد داشت.»

شقاقی گفت: «برای اقتصاد ایران در حال حاضر ابتدا باید دست به یکسری اصلاحات حمایتی و ارتقای شفافیت داد. اولین گامی که مجلس و دولت باید بردارند، ایجاد شفافیت در بودجه، شفافیت در هزینه کرد مالیات، شفافیت در ثروت ها است. دولت باید ثابت کند که به دنبال مبارزه با فساد است.»

او افزود: «شفافیت هزینه دارد و حاکمیت باید هزینه آن را بپردازد. ما تا زمانیکه نتوانیم شفافیت ایجاد کنیم نمی توانیم درمان کنیم. مهمترین پایه مالیاتی، مالیات بر ثروت و درآمد است که به خاطر عدم شفافیت نمی توانیم آن را بگیریم.»

به گفته این اقتصاددان: «دولتمردان نباید آدرس غلط دهند مسئله روشن است مردم به خاطر فساد ناراحتند، مردم از اینکه برخی حقوق های آنچنانی می گیرند ناراحتند، آنها از عدم شفافیت گله مندند، مردم از گرانی به خاطر تشدید خط فقر نگرانند، آنها از گسترش شکاف طبقاتی عصبانی اند. تا زمانیکه اینها پاسخ داده نشود اصلاحات ساختاری قابل اجرا نیست.»