درنظر نگرفتن بافتار آیات قرآن به اشتباهات بزرگی منجر می‌شود

دلشاد تهرانی افزود: قرائن اموری است که همراه با متن و سخن می‌شود و به ما کمک می‌کند که معنای متن و سخن را بهتر بفهمیم، قرائن دلالت‌های متن را مشخص می‌کنند. قرائن به گونه‌ای با سخن و کلام ارتباط لفظی یا معنوی دارد. این ارتباط در فهم کلام و درک بهتر مراد گوینده موثر است.

وی تصریح کرد: این قرائن می‌تواند متصل به کلام باشد که به آن قرائن متصل گفته می‌شود و ممکن است قرائن جدای از جمله باشد که به آن قرائن منفصل می‌گویند. از سویی ممکن است قرائن از جنس لفظ باشد و یا محصول شرایط و موقعیت و غیر لفظی باشند.

نویسنده کتاب «آزادی و حقوق انسانی در نهج‌البلاغه» ادامه داد: بسیاری از برداشت‌های غلط حاصل بی‌توجهی به قرائن است. در موارد زیادی می‌بینیم عالم، دانشمند و یا مفسری که مفردات و مرکبات را به درستی دریافته است، به خاطر این که قرائن را درست نفهمیده، فهم نادرستی از آیه دارد.

وی با بیان اینکه قرائن متصل به لفظی و غیر لفظی تقسیم می‌شود، گفت: قرائن متصل لفظی خود به دو گروه بافتار و ساختار تقسیم می‌شوند. مراد از بافتار مجموعه از کلمات، جملات و آیات است که در پیوند با یکدیگرند. این پیوند در معنا و مفهوم و جهت‌ بیان تاثیر می‌گذارد، همان چیزی که در انگلیسی «Context» گفته می‌شود. بافتار به سه شکل دیده می‌شود، بافتار کلمات، جملات و آیات.

دلشاد تهرانی ادامه داد: مراد از بافتار کلمات این است که وقتی کلمات کنار هم قرار می‌گیرند، هم را معنا می‌کنند. کلمه اول وقتی در کنار کلمه دوم است معنایی دارد که اگر در کنار کلمه دیگری باشد معنای دیگر خواهد یافت. از این رو وقتی ما قرآن را می‌خوانیم باید به کنار هم قرار گرفتن کلمات توجه کنیم.

وی تصریح کرد: جملات نیز چنین هستند و وقتی در کنار هم قرار می‌گیرند با هم ارتباط دارند و کمک می‌کنند که ما مراد گوینده را بفهمیم. اگر قائل باشیم جملات آیات به هم مرتبط هستند، بافتار جملات وجود خواهد داشت و در غیر این صورت جملات آیات لزوما به هم ربط نخواهند داشت. بسیاری از کسانی که به سراغ قرآن می‌روند، قائل به بافتار جملات نیستند. بنده معتقدم در قرآن کریم تمام جملات با هم پیوند دارند. این که جمله‌‌های آیات به ترتیب آمده‌اند، دلیلی دارد.

نویسنده کتاب «آزادی و حقوق انسانی در نهج‌البلاغه» افزود: این دو نظر در خصوص بافتار جملات باعث شده است که نظراتی ایجاد شود که زمین تا آسمان با هم متفاوت هستند. بافتار آیات نیز به این معناست که میان آیات قرآن پیوند وجود دارد و آیات یک سوره با هم مرتبط هستند. برخی معتقدند که بافتار آیات وجود ندارد و یک آیه از یک سوره لزوما با آیات دیگر ربط ندارد. باز بنده معتقدم آیات قرآن از نظر چینش با هم پیوند دارند.

وی ادامه داد: اگر بپذیریم که قرآن دارای بافتار آیات است، برای فهم یک آیه باید به آیات قبل و بعد توجه کنیم. در جاهایی این بافتار خیلی تاثیر دارد و در جاهایی ندارد. اگر مسئله بافتار محل دقت قرار نگیرد، به نظر بنده، اشتباهات بزرگ پیش خواهد آمد. بسیاری از فرقه‌های اسلامی که بر اساس قرآن دست به خشونت زده‌اند، جنگ‌طلبی و تکفیرگری بر اساس قرآن کرده‌اند، به بافتار جملات و آیات توجه نکرده‌اند و اگر به بافتار جملات و آیات توجه کنیم از قرآن جنگ‌طلبی و خشونت و ممنوع کردن نظر در نمی‌آید.

دلشاد تهرانی تصریح کرد: آیه چهارم سوره حمد می‌توان بافتار کلمات را دید. چرا کلمه دین در این جا معنایی را می‌دهد که در ذهن ما می‌آید. چرا کلمه دین اینجا شریعت ترجمه، آیین فهمیده نمی‌شود. به خاطر اینکه در ذهن ما بافتار کلماتی وجود دارد و کلمه دین به کلمات مالک و یوم اضافه شده است. این بافتار معنایی را درست می‌کند که دین اینجا به معنای جزا می‌آید. هر ترجمه‌ای به غیر از این با بافتار کلمات نادرست در خواهد آمد. در آیه ۳۳ سوره توبه دین معنای دیگری دارد و این به دلیل بافتار کلمات است و اینجا کلمه دین به حق وصل شده است و کلمات قبل و بعد گویای این است که مراد از دین در اینجا، راه و رسم هدایتی اسلام است. چینش کلمات در قرآن ما را راهنمایی می‌کند و کافی است که وقتی قرآن را می‌خوانیم توجه کنیم تا به مراد گوینده نزدیک شویم.

وی افزود: اگر به بافتار جملات بی‌توجهی بشود می‌تواند فهم‌های نادرستی منجر شود که در مواردی بسیار خطرناک است؛ برای مثال می‌توان به آیه ۱۹۰ سوره بقره «وَ قَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ: و در راه خدا با كسانى كه با شما مى‌‏جنگند بجنگيد ولى از اندازه درنگذريد زيرا خداوند تجاوزكاران را دوست نمى‌دارد» توجه کرد.

نویسنده کتاب «آزادی و حقوق انسانی در نهج‌البلاغه» افزود: در این آیه آمده است که باید با کفار بجنگیم و بر اساس یک جمله از این آیه باید با کفار در هر جایی بجنگیم و حتی مستحب است که سالی یک بار با کفار بجنگیم. این تفسیر را وقتی می‌توان داشت که با بافتار جملات توجه نکنیم.

وی افزود: البته چیزی که جلوی ما را از ارائه این تفسیر می‌گیرد، بافتار کلمات هم است و در جایی که می‌گوید «فی سبیل‌ الله»، هم راه خدا یعنی رحمت، درستی و ... و راه خدا کشورگشایی، زورگویی و ... نیست.

دلشاد تهرانی در پایان گفت: ممکن است این را توجیه کنند اما بافتار جملات این آیه اجازه نمی‌دهد و می‌گوید تا با شما نجنگیدند و تجاوز نکرده‌اند، شما نمی‌توانید با ایشان بجنگید. بافتار جملات می‌گوید: «الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ». این قیدی اساسی به جمله قبلی می‌زند و می‌گوید جنگ جز صورت دفاعی ندارد. جمله بعدی باز حدی ایجاد می‌کند و می‌گوید اگر به شما تجاوز شد، به شدت باید ایشان را دفع کنید، اما شما نمی‌توانید تجاوزگری کنید. یعنی اگر آنها آمدند و در تجاوزگری‌شان تعدی‌هایی کردند، اگر این امکان برای شما ایجاد شد، نمی‌توانید به ایشان تعدی کنید و نمی‌توانید خلاف اخلاق انجام دهید. خداوند برای اینکه مسلمانان را محدود کند می‌گوید، بی‌گمان خداوند متجاوزان را دوست ندارد.