پشت‌پرده بحث درباره «نظام پارلمانی»

چندروزی است تأکید بر «نظام پارلمانی» در قالب خبرها و مصاحبه‌هایی در دستور کار «خانه ملت»، خبرگزاری رسمی مجلس قرار گرفته است.

 

به گزارش شرق، دو نماینده اصولگرای نزدیک به علی لاریجانی حالا پس از مدت‌ها سکوت پیرامون این مفهوم سیاسی درباره ضرورت بازگشت به نظام پارلمانی و ضرورت انجام مطالعات مؤثر درباره آن سخن گفته‌اند. با این حال اصلاح‌طلبان حاضر در بهارستان تأکید بر نظام پارلمانی را در وانفسای سیاسی امروز جامعه ایران، یک بازگشت به عقب در امر دموکراسی می‌دانند.

 

دلیلش این است که آنها بر این باور‌ند دموکراسی مستقیم در نظام ریاست‌جمهوری منتخب از

آرای مستقیم مردم بیشتر از نظام پارلمانی رعایت می‌شود.

 

با این حال عبدالرضا هاشم‌زایی، رئيس سنی مجلس دهم تأکید دارد که باید دید پیشنهاد و تأکید بر نظام پارلمانی از جانب چه طیف، حزب و گروه سیاسی مطرح می‌شود. به گفته او این مسئله خود گویای واقعیت‌های دیگری خواهد بود.عزت‌الله یوسفیان‌ملا، دبیر فراکسیون لوایح مجلس به خانه ملت خبر داده که «برای بازنگری در قانون اساسی نمایندگان قصد دارند نامه‌ای را به مقام معظم رهبری تقدیم کنند یا اینکه معظم‌له، دستور بازنگری قانون اساسی را ‌به رئیس‌جمهور ابلاغ کنند».

 

در همین حال امیر کولیوند، رئيس کمیسیون شوراها در مجلس نیز تأکید کرده باید مطالعات منسجمی در زمینه نظام پارلمانی از سوی نهادهای پژوهشی مجلس و شورای نگهبان انجام شود.

 

در همین حال محمد کاظمی، نایب‌رئیس کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس می‌گوید «لازمه ایجاد نظام پارلمانی تأکید و توسعه احزاب است. ما در این مسیر راه درازی پیش‌رو داریم و شاید بهتر باشد به جای تأکید بر نظام پارلمانی در سال‌های آتی تأکیدمان بر توسعه حزبی باشد».

 

هادی شوشتری، عضو کمیسیون امنیت مجلس نیز بر حوزه توسعه احزاب در ایران تأکید داشته و می‌گوید «توسعه احزاب بدون تردید به کمک توسعه دموکراسی می‌آید و به همین خاطر باید از تجربه جهانی در این زمینه استقبال کرد و نسبت به توسعه حزبی کشور تلاش کنیم که اگر چنین شود، شاید لازم نباشد به مسئله نظام پارلمانی وارد شویم، مسئله‌ای که بدون تردید نیازمند تغییر قانون اساسی بوده و زمان و انرژی زیادی را به خود اختصاص خواهد داد».

 

یوسفیان‌ملا در توضیح اینکه چرا باید امروز به فکر نظام پارلمانی در کشور باشیم، گفته «مقام معظم رهبری در سال ۹۰ در سفر به کرمانشاه موضوع ایجاد نظام پارلمانی در کشور را مطرح کردند و فرمودند نه در آینده دور و نزدیک، اما ایجاد نظام پارلمانی مسئله‌ای قابل‌بحث است. مجلس اگر بخواهد با دولت تعامل داشته باشد، باید چشم‌پوشی‌های فراوانی را انجام دهد، در حال حاضر مجلس مسائل فراوانی را می‌بیند ولی به خاطر تعامل صحبتی نمی‌کند».

 

کاظمی دلایل مطرح‌شده از جانب یوسفیان را کافی نمی‌داند «خب اگر ما الان با رئيس‌جمهوری نتوانیم تعامل کنیم و به قول ایشان چشم‌پوشی‌هایی در کار باشد، آن‌وقت با رئيس‌جمهور منتخب مجلس چه خواهیم کرد. آیا با او هم از در رودربایستی و چشم‌پوشی در خواهیم آمد؟ ما اختیارات کافی و وافی برای توضیح‌خواستن و سؤال و حتی ارائه عدم کفایت رئيس‌جمهوری در اختیار داریم و قانون اساسی این حق را به ما داده و الان هیچ مشکلی نیست».

نایب‌رئيس کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس درباره ضرورت طرح این مسئله در شرایط سیاسی کنونی کشور نیز می‌گوید «در حال حاضر خیلی ضرورتی برای طرح موضوع نمی‌بینم. حالا شاید برخی ضرورتی دیده‌اند و خودشان باید توضیح دهند اما موقع طرح این مباحث نیست. ما الان در بحث نظام سیاسی خودمان که مبتنی بر انتخاب مستقيم توسط مردم است، مشکل خاصی نداریم. ایراد ما فعال‌نبودن احزاب است. دوستان دلسوز تا جایی که می‌توانند سراغ تأکید بر توسعه احزاب سیاسی بروند. نظام پارلمانی زمانی کارگشا خواهد بود که احزاب فراگیر و قدرتمند داشته باشیم».  

 

او در جواب این سوال که آیا فکر می‌کنید طرح این خبر از جانب خبرگزاری مجلس می‌تواند معنای خاصی داشته باشد؟ گفت:«نظرم را گفتم. تحلیل خاصی ندارد. یک نماینده این را گفته و احساس کرده که تلاشی کند. نمی‌شود گفت این مسئله از جایی نشئت می‌گیرد. می‌دانم نکته پنهان سؤال شما چیست اما بعید می‌دانم».

 

حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون قضائی مجلس موافق نظام پارلمانی است. دلیلش هم این است که «نظام پارلمانی خوب است. برخی استانداران و حتی وزرا چون یک نفر رأی آورده و رئيس‌جمهور شده و آنها از این فرد حکم گرفته‌اند، خودشان را همه‌کاره می‌دانند و اصلا با مجلس هماهنگ نیستند. در نظام پارلمانی ما از این مشکلات نخواهیم داشت. رئيس‌جمهور بعد از رأی‌آوردن و کابینه به‌ویژه خودشان را مجموعه‌ای مستقل از پارلمان تعریف می‌کنند و معتقد هستند یک نفر چون رأی گرفته هر کار می‌تواند بکند. راه نجات مملكت بازگشت به قانون و احیای نظام پارلمانی است.او در پاسخ به اینکه چرا در دوره احمدی‌نژاد ایده نظام پارلمانی چندان مورد تأکید نمایندگان و چهره‌های سیاسی قرار نگرفت نیز گفته «روحانی و احمدی‌نژاد ندارد. همین الان هم درست است که بین دولت و مجلس به ظاهر به نظر می‌رسد که تنش نیست اما راه عدم پایبندی به قانون خیلی گسترده است. دولت صدها آیین‌نامه را اجرا نکرده، خیلی‌ها به قوانین عمل نکرده‌اند. نظام پارلمانی این وضعیت را حل خواهد کرد».

 

اما عبدالرضا هاشم‌زایی، رئيس سنی مجلس دهم برخلاف نوروزی و یوسفیان طرح نظام پارلمانی را بازگشت به عقب و بازگشت از دموکراسی مي‌داند. به گفته او «اصولا اگر رئيس‌جمهور ما به‌طور مستقیم با رأی مردم انتخاب می‌شود، اتفاقا بیشتر به دموکراسی نزدیک هستیم. در دنیای مدرن امروز و در کشورهایی که سابقه بیشتری در انتخابات دارند، حتی به رئيس‌جمهوری که با رأی مردم انتخاب می‌شود هم چک سفید امضا نمی‌دهند و برخی موضوعات مهم را با ارجاع به آرای عمومی بازنگری می‌کنند. دیگر اینطور نیست که چهار سال اختیار کشور را دست نماینده و آقای رئيس‌جمهوری بدهند. در موضوع ارائه یارانه، دولت سوئیس به آرای عمومی مراجعه کرد. بازگشت به رأی مستقیم مردم روزبه‌روز در نظام‌های دموکراتیک بیشتر می‌شود. طرح بحث نظام پارلمانی با این توضیح در دموکراسی یک عقب‌نشینی بوده و به‌هیچ‌روی حامی منافع ملی ما نیست. همچنین باید دید چه جناح‌هایی طرفدار نظام پارلمانی هستند. بدون شک جناح‌هایی این مسئله را مطرح می‌کنند که شاید در چند سال اخیر انتخابات ریاست‌جمهوری شکست خورده‌اند».

 

او همچنین به نمونه دیگری اشاره دارد: «در کشورهایی که سوابق رأی و دموکراسی قوی دارند، کاندیداي ریاست‌جمهوری برای نمونه باید به تأیید شهرداران هم برسد. شهردار هم با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شود. این یعنی اهمیت رأی مستقیم مردم و تلاش مداوم نظام‌های دموکراتیک برای نزدیک‌ترشدن به این آرای مستقیم».

 

پرداختن به نظام پارلمانی یکباره از جانب خبرگزاری ملت در دستور کار قرار گرفته است. طرح این بحث در شرایط کنونی کشور و به‌ویژه در دوره‌ای که روابط به نسبت مساعدی میان دولت و مجلس در جریان بوده، تعجب‌برانگیز است. بااین‌حال باید دید روندهای پیگیری این مسئله در بهارستان و از جانب نمایندگان طراح این ایده به کجا ختم می‌شود.