چه کسی ساحل دریا را زنانه و مردانه کرد؟

 سابقه طرح زنانه و مردانه کردن دریا به اولین تابستان پس از انقلاب می‌رسد. در تیرماه ۱۳۵۸ دریا،‌‌ همان دریا نبود؛ دریا در آن سال طاغوتی نبود. ابوالقاسم حسین‌جانی، فرماندار بندر انزلی در گفت‌وگو با مجله «اطلاعات هفتگی» در هشتم تیر ۱۳۵۸ اعلام کرد: ‌«دریا باید زنانه - مردانه باشد، خواهران و برادران ما باید جدا از هم به آب بروند…» بر سردر فرمانداری هم شعار بزرگی نصب کردند: «فرماندار مسلمان تشویق باید گردد. طرح جداسازی‌اش اجرا باید گردد.» او دریا را به قطعات دویست متری تقسیم کرد که با ۳ نوع تابلو با این عناوین جدا می‌شد: «مخصوص شنای خواهران»، «مخصوص شنای برادران» و «شنا ممنوع».

طرح زنانه - مردانه کردن دریا اولین بار حدود سه ماه پیش از آن به فکر فرماندار انزلی رسید و مطرح کرد. در حالی که فرماندار ۳۰ ساله شهر و مقامات کمیته در حال نصب تابلوهای زنانه و مردانه در کرانه سی کیلومتری دریا بودند، پلاژداران، صاحبان مغازه‌ها، جوانان و گروه‌های سیاسی، با صدور اعلامیه و تشکیل میتینگ و راهپیمایی علیه این تصمیم به اعتراض برخاستند.

 بندر انزلی، در تمامی آن سه ماه، هر هفته و هر روز شاهد یک راهپیمایی تازه له و علیه طرحی بود که به اعتقاد فرماندار، «طرحی اصولی برای پاکسازی ساحل دریا از هرزه‌گی‌ها، چشم‌چرانی‌ها و ابتذال و وقاحت» است. یک روز جمعیت طرفدار طرح اسلامی فرماندار، شعار می‌دادند: «از ساحل دریای خزر به سوی ساحل خدا گام برمی‌داریم» و روز دیگر جمعیتی دیگر، زنانه و مردانه کردن دریا را یک کار مضحک و ارتجاعی می‌خواندند و شعار «فرماندار انزلی، اصلاح باید گردد» می‌دادند. جنگ روانی بی‌سابقه‌ای که در انزلی آغاز شد، علاوه بر فرماندار و کمیته این شهر و پلاژداران، گروه‌های اجتماعی و سیاسی را نیز به میدان کشید؛ از جوانانی که خواستار اجرای مو به موی احکام اسلام‌ بودند تا حزب کارگران سوسیالیست و هواداران چریک‌های فدایی و دانشجویان طرفدار پیکار در راه آزادی طبقه کارگر!
هفته‌نامه «امید ایران»، چهارم تیر ۱۳۵۸ گزارشی درباره طرح جداسازی ساحل دریا منتشر کرد که به این سوال می‌پرداخت: «آیا بندر انزلی، در آستانه وقوع یک کشمکش و نبرد خانگی جدی است؟» در این گزارش آمده است:

با گروه‌های سیاسی و مردم عادی انزلی که صحبت می‌کردیم، بسیاریشان چنین خطری را حس می‌کردند، جنگی که اگر خدای نخواسته شروع شود، جنگی سراپا جهالت و هیاهویی برای هیچ است، به راستی هیچ! یکی از تظاهرکنندگان علیه تصمیم فرماندار می‌گفت: «ما مردمان آرامی هستیم. اصولا مردم خطه شمال، مردمانی آرام و باسواد و هوشیارند و اگر خوب در شهر بگردید می‌بینید که همه گروه‌ها اعم از چپ افراطی تا افراد کاملا مذهبی برادرانه در کنار هم زندگی می‌کنند، اما مسئله زنانه و مردانه کردن دریا و تغییر اسم شهر، ممکن است نقطه انفجار باشد، چون فرماندار و کمیته می‌خواهد به خاطر اجرای یک طرح ارتجاعی و مربوط به عهد دقیانوس، اقتصاد شهر را به نابودی بکشاند و مردم را به جان هم بیندازد و اگر این طرح اجرا شود، اقتصاد شهر و حتی روستاهای انزلی نابود می‌شود و مردم شورش می‌کنند. آن وقت خدا به مسئولان و مسببان این بدبختی رحم کند! همین مردم بودند که نگذاشتند مقررات ارتجاعی شلاق زدن کسی که مشروب خورده، در این شهر اجرا شود. مردم شمال از قدیم‌الایام، متجدد بوده‌اند، اما در عین حال خیلی هم نجیب و مسلمان باقی ماندند. چرا می‌خواهند به همه انگ نامسلمانی بزنند؟»

 در چنین هنگامه‌ای، فرماندار و مقامات کمیته در راهپیمایی روز ۱۵ خرداد، دست به اقدام دیگری برای تحکیم مواضع خود زدند و اسم بندر انزلی را به بندر امام تغییر دادند. همین تغییر اسم نیز، جنگ را بیشتر مغلوبه کرد و بر شدت و ابعاد جبهه‌گیری‌ها و راهپیمایی و صدور اعلامیه و بیانیه افزوده است.

این روز‌ها، وقتی قدم به شهر قدیمی و زیبای انزلی می‌گذارید، اگر تصادفا به اجتماع بزرگ و راهپیمایی موافق و مخالف برخورد نکنید، اعلامیه‌های بلند بالا و رنگانگی که بر در و دیوار شهر نصب شده، بیش از هر چیز توجهتان را جلب می‌کند، با انواع و اقسام شعار‌ها و هر کدام نقیض یکدیگر: در «اعلامیه جوانان روشنفکر و آزادی‌خواه انزلی» چنین می‌آید: «هیچ فرد ارتجاعی نمی‌تواند نام تاریخی شهرمان انزلی را با خودکامگی عوض کند.» در کنار این شعار، اعلامیه دیگری با معنای «از طرف خواهران و برادران مسلمان بندر امام» نصب شده که با حروف درشت، به اعلامیه جوانان روشنفکر می‌تازد و می‌نویسد: «این ‌‌نهایت تهی‌مغزی است که کلمه امام را ارتجاعی می‌دانند!» اعلامیه حزب کارگران سوسیالیست (بخش گیلان) نیز بر در و دیوار شهر نصب است: «در طول انقلاب، زنان ایران ثابت نمودند که از مردان هیچ کمی نداشته و باید از تمام حقوق متساوی با مردان برخوردار باشند.» و در کنار همه این‌ها اعلامیه بلند هواداران سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران در انزلی که با خط ماژیک بر تابلوی اعلانات در کنار مقر فرمانداری نصب شده، بیش از همه جلب توجه می‌کند: «طرح جداسازی و تقسیم ساحل به مناطق زنانه و مردانه از نظر اقتصادی و ایمنی نادرست بوده و لطمات اقتصادی شدیدی به زندگی اقشار زحمتکش ساحل انزلی وارد خواهد آورد.»

 عقب‌نشینی هرگز
در یک راهپیمایی که علیه زنانه و مردانه کردن دریا و تغییر اسم بندر انزلی برپا شده بود، از یک تظاهرکننده به اسم حمید دارایی پرسیدیم: «اگر فرماندار و کمیته، همچنان سرسختی نشان دهند، چه می‌کنید؟» گفت: «ما قصد جنگ با کسی نداریم، اما اگر فرماندار و کمیته اصلاح نشدند و همچنان بر تصمیمات ارتجاعی و ضد مردمی خود باقی ماندند، آن‌قدر به مبارزه ادامه می‌دهیم که به‌‌ همان نتیجه‌ای برسد که در مبارزه ملت ما علیه حکومت طاغوت و دارودسته‌اش رسیده بود!»

امیر ایوبی، صاحب مغازه کارهای دستی «کادو» معتقد بود که حتی تغییر اسم انزلی به بندر امام، توهین به امام است؛ زیرا در این شهر، حتی اگر یک مورد خلاف ضوابط اسلامی روی بدهد، نباید اسم شهر را بندر امام گذاشت. در عین اینکه با تغییر اسم شهر به یک اسم مذهبی، اقتصاد نیمه‌جان شهر به کلی فلج خواهد شد. ایوبی می‌گفت: «آقا! ما پارسال همین موقع‌ها اقلا ۵ هزار تومان فروش داشتیم، امروز ۵۰ تومان هم نداشتیم.»

در خیابان ناصرخسرو که تظاهرات علیه فرماندار از آنجا شروع شده بود با مریم مکانی، کارمند اداره کار و امور اجتماعی صحبت کردیم. او می‌گفت: «این کار منفعتی برای اسلام ندارد، در عوض به مردم ضرر می‌زند. مردم اگر بخواهند کاری بکنند، در صندوق هم می‌کنند و اگر نخواهند، در هیچ جا نمی‌کنند. این کار‌ها بیشتر ظاهرسازی و چاپلوسی است، آن هم در شرایطی که خیلی کار در مملکت مانده که باید به انجام برسد. اول به مسائل حاد‌تر باید برسند، بعد به اسلامی کردن دریا!»

 احمدی، مسافری که با زن و بچه‌اش به کنار دریا آمده طرح فرماندار را تایید می‌کند و می‌گوید: «واقعا این کار ضروری است و جلوی فساد را می‌گیرد.»

 اتحادیه پلاژداران
با مسئول اتحادیه پلاژداران انزلی هم به گفت‌و‌گو نشستیم. رئیس اتحادیه پلاژداران نقطه‌ نظرهای خود را به این شرح ارائه می‌کند:

۱. اولا تغییر نام شهر به هیچ وجه صلاح و جایز نیست.

۲. با توجه به اینکه شهر ما نه صنعتی است و نه کشاورزی و تنها منبع درآمد مردم صید و خرید و فروش ماهی در زمستان (آن هم طبق قانون موجود ممنوع است) و پلاژداری و پذیرایی و معامله کسبه با مسافرین در تابستان است، از مسئولین امر می‌خواهم کاری نکنند که با انصراف مسافرین از آمدن به این شهر، اصناف از این منبع درآمد مختصر محروم شوند.

۳. از مقامات مسئول می‌خواهیم با نشر اعلامیه از طریق وسایل ارتباط‌جمعی در سراسر کشور، لغو تصمیم زنانه و مردانه شدن کنار دریای بندر انزلی را اعلام دارند.

۴. از آنجا که در دوران انقلاب، غالب مردم دچار خسارات فراوانی شده‌اند، لااقل کاری نکنند که این فشار شدید‌تر شود.

دریای امسال، حتما زنانه - مردانه خواهد بود

 آقای فرماندار! فکر زنانه - مردانه کردن دریا از کجا مطرح شد؟
حدود سه ماه پیش که فصل دریا کم‌کم نزدیک می‌شد این فکر را مطرح کردم و مورد تایید و استقبال مسلمان متدین این شهر قرار گرفت.

 هدفتان از اجرای این طرح چیست؟
خب، بعد از استقرار جمهوری اسلامی، باید تمامی شئونات و نمایشات مبتذل و انحطاط سابق از بین برود. طرح پاکسازی کنار دریا هم بر همین اساس است تا از اختلاط وقیحانه زن و مرد به صورت عریان در ساحل جلوگیری بشود. در گذشته در این شهر که اسم کثیف پهلوی هم رویش بوده، تمامی برنامه‌های فسادسازی مثل کازینو، مشروبات الکلی، قمارخانه و دانسینگ و مواد مخدر رواج یافته و ما دیدیم که این شهر متاسفانه جزء شهرهایی بود که در جریان انقلاب خیلی دیر‌تر از بقیه جا‌ها جنبید و با ‌‌نهایت شرم باید بگویم که حتی در آخرین روزهای انقلاب، شهر ما شاهد رژه چماقداران طرفدار رژیم گذشته بود.

 می‌خواهید بگویید اکثریت مردم این شهر فاسد بودند؟
نه جسارت نمی‌کنم؛ اما به هر حال فساد بود.

 این طرح را چگونه می‌خواهید اجرا کنید؟
اساس کار این است که در خود پلاژ‌ها تمامی خانواده‌ها می‌توانند وارد پلاژ بشوند، ولی موقع شنا، باید جدا از هم باشند. ما سفارش تابلو دادیم که به زودی آن‌ها را به فاصله ۲۰۰ متری از هم نصب می‌کنیم؛ یعنی ۲۰۰ متر از دریا اختصاص به شنای مرد‌ها دارد، ۲۰۰ متر بعدی خالی است و ۲۰۰ متر بعدی زنانه است و همین‌طور الی آخر!

 خانم‌ها موقع رفت‌وآمد از پلاژ‌ها تا دریا چه بکنند؟
خواهران باید همت بکنند و خودشان را در این فاصله با حوله یا چادر بپوشانند.

 مرد‌ها چی؟
برادران هم بهتر است مایوی مناسب‌تری بپوشند.

ضمانت اجرای این کار چیست؟ آیا می‌توانید بالای هر منطقه مسلسل کار بگذارید؟
نه، ما به زور متوسل نمی‌شویم. در فصل دریا نمایشگاه کتاب و فیلم مخصوصا فیلم جنایت‌ها و کشتارهای رژیم سابق و عکس جمجمه‌های شهیدانمان را دایر می‌کنیم. سخنرانی ترتیب می‌دهیم تا مردم بیشتر به اصول پاکسازی دریا آشنا شوند.

 اگر این کار نگرفت چی؟ اگر خانم‌ها با لباس تابستانی به شهر آمدند چه می‌کنید؟
در آن صورت مجبوریم اقدامات دیگری بکنیم.

مخالفت‌های مردم را چگونه توجیه می‌کنید؟ همین امروز اعلامیه دادند که گروهی علیه شما می‌خواهند تظاهرات کنند؟
این‌ها کسان خاصی هستند که مخالف‌اند و مسئله را دامن می‌زنند و به ما ارتجاعی می‌گویند. ما با پلاژداران و مردم صحبت کردیم که نمی‌گذاریم منافع شما به خطر بیفتد چون تاکنون فقط گروه‌هایی از دریا استفاده می‌کردند و اکثریت مردم مسلمان به دریا نمی‌آمدند. امیدوارم از این به بعد با اجرای این طرح اسلامی، هموطنان مسلمان و متدین ما، به جای رفتن به شهرهای مذهبی به دریا بیایند و از این موهبت الهی استفاده کنند.
 
اگر پیش‌بینی شما نگرفت و به علت خلوت بودن دریا اقتصاد این شهر لطمه دید چه می‌کنید؟ آیا حاضر به عقب‌نشینی هستید؟
عقب‌نشینی، نه! چون این یک دستور الهی است؛ اما اگر به قول شما نشد، خب باید تحمل کرد. وقتی بازاریان و کارگران و دیگران ماه‌ها اعتصاب کردند و متضرر شدند برای چه بود؟ برای انقلاب و اسلام و رسیدن به پاکی بود. حالا هم کار ما و منظور ما یک کار اسلامی و انقلابی است و باید جورش را هم کشید.

مسئله نجات‌غریق چه می‌شود؟
برای خواهران مسلمان داریم تعدادی نجات‌غریق زن تربیت می‌کنیم.

زیر نظر مرد‌ها؟
سکوت فرماندار!

 چرا اسم انزلی را عوض کردید؟
حجت‌الاسلام پیشوایی، نماینده امام پیشنهاد کرد. البته مورد تایید من هم هست.