همه‌کاره زن، شوهرش است!

«به اقتدار تو این خانه ایستاد‌ای مرد، به احترام غرورت سکوت خواهم کرد» از این جمله چه چیزی برداشت می‌کنید؟! «غرور» فقط متعلق به مردان است و طبق یک برنامه ازپیش‌تعیین‌شده قرار است زنان در مقام ستایشگر به ستایش این ارزش نهادینه‌شده در وجود مردان بپردازند.

به گزارش وقایع اتفاقیه، معاونت اجتماعي شهرداري تهران با همين ايده، اقدام به نصب پوسترهايي براي گراميداشت روز مرد و روز پدر کرده است. پاي همه پوسترها نام و لوگوي معاونت فرهنگي و اجتماعي شهرداري تهران به چشم مي‌خورد که مدتي است با مناسبت و بدون مناسبت خاصي، با بهره‌گيري حداکثري از فضاهاي شهري، بر شکاف‌هاي جنسيتي در جامعه دامن مي‌زند.

در تازه‌ترين اقدام، شهرداري تهران به مناسبت روز پدر يک‌بار ديگر تلاش براي ترويج و تسلط نگرش خاصي که به حاشيه راندن زنان را در روابط خانوادگي و اجتماعي در دستور کار خود قرار داده، آغاز کرده است. در تصاويري که روي در و ديوار متروي تهران نصب شده، نصيحت‌هايي در ارتباط با روابط زن و مرد و شيوه‌هاي همسرداري ارائه شده که نشان‌دهنده نگرش جهت‌دار اين نهاد شهري به جايگاه زنان در خانواده، استمرار اين جايگاه در جامعه و روابط زن و مرد است.

در سال‌هاي اخير، تعداد برنامه‌هاي ترويجي که با استفاده از ظرفيت بودجه‌هاي کلان شهرداري از سوي معاونت اجتماعي شهرداري تهران ارائه مي‌شوند، بيشتر شده و تقريبا تمام فضاهاي مدني توسط اين نهاد شهري درحال احاطه‌شدن است.

از فضاهاي عمومي مثل مترو و ايستگاه‌هاي اتوبوس و بي‌آرتي گرفته تا بيلبوردها و بنرهايي که به هر بهانه و مناسبتي در حاشيه بزرگراها يا پل‌هاي عابر پياده رديف مي‌شوند، فرهنگ‌سازي از بالا را در دستور کار خود قرار داده‌اند؛ برنامه‌هايي که اگر به‌دقت مورد رصد و نظارت نهادهاي اجتماعي قرار نگيرند، نمي‌توانند گامي مثبت در جهت تغيير مناسبات اجتماعي بردارند.

به اينها اضافه کنيد برنامه‌هايي را که به نظر مي‌رسد اين معاونت به‌طور ويژه درباره ترويج و تسلط نوع سنتي گفتمان مردسالارانه درصدد پياده‌سازي آن است. درهمين‌راستا اخيرا و همزمان با روز پدر، مردمي که هر روز در متروهاي شهري تهران تردد مي‌کنند، شاهد نصب‌شدن پوسترهايي بودند که روي آنها عباراتي نصيحت‌گونه خطاب به زنان نوشته شده بود؛ عباراتي که بيش از آنکه نشان‌دهنده تبريک روز پدر و پاسداشت روز مرد باشد، نشان‌دهنده نگرش اين سازمان به جايگاه زن و مرد در جامعه است.

مروري بر مجموعه تصاويري که توسط معاونت اجتماعي شهرداري تهران تهیه شده، نشان‌دهنده نگرش اين سازمان بر روابط بين زن و مرد است. اين مجموعه به‌عنوان يک نهاد اجتماعي و فرهنگي درعين‌حال مبلغ سبک خاصي از زندگي سنتي است که در آن زنان همچنان در حاشيه روابط انساني جاي گرفته‌اند.

با نگاهي به يکي از پوسترها، تقويت نگرش مردسالارانه‌اي که در آن مرد همچنان بار سنگين حمايت و حفاظت از خانواده را به دوش مي‌کشد، مشهود است. يک کفش گنده که دو کفش زنانه و بچه‌گانه داخل آن جا شده‌اند، نشان‌دهنده حمايت مرد و رياست او بر خانواده است؛ رياستي که بنابر نظر طراحان پوستر، سلب‌کننده آزادي زنان نيست و يک «حاکميت حکيمانه اداري» است.

در يکي ديگر از پوسترها، اين سازمان شهري نوع خاصي از رفتار عاطفي را براي زنان تجويز مي‌کند. در اين پوستر، چهره خسته و فرسوده مردي را مي‌بينيد که دستان يک زن با يک قاچ عريض از هندوانه، لبخندي روي لبانش ترسيم کرده است. کليشه‌هاي استفاده‌شده در اين پوستر نشان‌دهنده اين است که از ديدگاه سفارش‌دهنده طرح، موقعيت زنان در محيط خانه همواره ثابت است، زنان همواره در خانه‌ها منتظر مردانند و تنها خواسته آنان اين است که وقتي مردان به خانه مي‌آيند لبخند روي لب داشته باشند و محکم باشند.

شاهکار معاونت اجتماعي شهرداري تهران اما فقط به همين موارد محدود نمي‌شود. در يکي از پوسترها داشتن زنگ تفريح در موقعيت‌هاي مختلف زندگي روزمره حق مردان است، درحالي‌که زنان به زمان‌هايي براي خود نيازي ندارند. فقط مردان هستند که نياز دارند گاهي از قيدوبند زندگي زناشويي آزاد باشند و زمان‌هايي را در طول شبانه‌روز به خود و تفريحاتي که هر انساني به آن نياز دارد، اختصاص دهند.

همچنين آن‌چنان که پوسترها نشان مي‌دهند، به عقيده معاونت اجتماعي شهرداري تهران که خود را در مقام ارزش‌گذاري براي زن و مرد قرار مي‌دهد، زن خوب، زني است که با هيچ مردي، حتي فروشنده‌‌ها مراوده نمي‌کند و همه‌کاره او همسرش است. نکته جالب اين است که در مناسبت‌هاي مشابه، مثل روز زن يا روز مادر هرگز نقش زن از محيط خانه و بهتر است بگوييم اندروني، فراتر نمي‌رود و زنان فقط در يکي از نقش‌هاي خود يعني مادري، صاحب جايگاه و شأن اجتماعي هستند.