جامعه ایرانی در روزهای پسا هاشمی

«آيا فوت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني در زندگي شما تأثيرگذار است؟»، اين سؤالي بود که بعد از گذشت سه هفته از فوت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني- و البته در زماني که افکار عمومي کشور همچنان تحت‌تأثير حادثه پلاسکو است- از مردم پرسيديم تا نظرشان را درباره اين اتفاق جويا شويم. از نظر برخي مردم، اين اتفاق تأثير چنداني بر زندگي آنها نداشته اما اثر نبودن او بر فضاي سياسي کشور، مؤثر خواهد بود. برخي از اظهارنظر خودداري کردند و بعضي از مردم عواقب اين اتفاق را نگران‌کننده دانستند.
 
به گزارش روزنامه وقایع اتفاقیه، «خيلي ناراحت شدم وقتي خبر فوت ايشان را شنيدم»؛ اين را آقاي خرمي، کارمند 29 ساله دولت، به خبرنگار «وقايع‌اتفاقيه» مي‌گويد و تأکيد مي‌کند: آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني، فرد توانمندي بود که به‌زودي خلأ نبودش به‌شدت احساس مي‌شود. از نظر او، در شرايط فعلي که چهره‌هاي مهم اصلاح‌طلبان به حاشيه برده شده‌اند؛ نبود حامي بزرگي مثل رفسنجاني مي‌تواند در انتخابات سال آينده مؤثر باشد. «بعد از اين اتفاق، حتما مردم نسبت به آينده کشورشان حساس‌تر مي‌شوند و شايد باعث شود از مهره‌هاي نه‌چندان برجسته‌اي که پتانسيل خوبي براي اصلاح‌طلبان هستند، استفاده شود.» خرمي اين را مي‌گويد و پيشنهادي براي کمرنگ‌ترشدن غيبت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني ارائه مي‌کند: «با نبود چهره‌هاي بزرگ اصلاحات و محدوديت‌هاي موجود، روحاني، سيدحسن خميني و آقاي ناطق اگر به اجماع برسند و شوراي سه‌نفره‌اي را براي هماهنگي بيشتر تشکيل بدهند، ممکن است بتوانند با حضور بيشتر، خلأ نبود آقاي هاشمي را پر کنند.»
 
مردم دوستش داشتند
خانم 50 ساله‌اي که خودش را منصوري معرفي مي‌کند، هاشمي را مردي سياستمدار مي‌داند که نبودش مي‌تواند در تعيين رئيس‌جمهوري بعدي بسيار مؤثر باشد. او که زني خانه‌دار است، تأکيد مي‌کند: خيلي از سياست سر در نمي‌آورم ولي آن‌طور‌که در ميان اطرافيان ديده‌ام، مردم هاشمي‌رفسنجاني را دوست داشته و از فوت او غمگين شده‌اند اما يک روحاني که مي‌گويد در حوزه طب سنتي فعاليت مي‌کند؛ نظري کاملا متفاوت دارد و از فوت آيت‌الله اظهار ناراحتي نمي‌کند. اين روحاني دلايلش را براي بيان اين عقيده توضيح مي‌دهد و مي‌گويد: «دفتر کار هاشمي‌رفسنجاني، همان دفتر کار شاه است و از سال 75 از جايش تکان نخورده است. فرزندانش، يکي درميان در زندان هستند. درست است که بعد از فوت او عکسش در همه‌جا منتشر شد اما غالب مردم در کف خيابان‌ها- کساني که انقلاب کردند- از اين خبر ناراحت نيستند.» او معتقد است: هاشمي‌رفسنجاني باعث ايجاد دودستگي سياسي و تفرقه شد و اشرافيت را در مملکت باب کرد.
 
قدرت اصلاح‌طلبان کم شد
آقاي همرنگ که به ساخت سازه‌هاي فلزي مشغول است، فوت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني را باعث کم‌شدن قدرت اصلاح‌طلبان مي‌داند و تأکيد مي‌کند: «آقاي رفسنجاني، حامي بزرگ اصلاح‌طلبان و کسي بود که مردم روي ايشان حساب ويژه‌اي باز کرده بودند. حالا بعد از فوت ايشان معلوم نيست اجازه بدهند کسي از اصلاح‌طلبان جايگزين ايشان شوند يا خير.» همرنگ، از فوت هاشمي ابراز ناراحتي مي‌کند: «خبر شوکه‌کننده‌اي بود و انتظار شنيدن اين خبر را اصلا نداشتيم. اولش که خبر را روي شبکه‌هاي مجازي خوانديم، فکر کرديم خبر کذب است اما وقتي تلويزيون هم خبر را اعلام کرد، همگي ناراحت شديم.»
 
زوج جواني در بلوار ميرداماد از ايستگاه مترو خارج مي‌شوند و با خوشرويي به سؤالات پاسخ مي‌دهند و مي‌گويند: «فکر مي‌کنم اگر قرار بود اتفاق خوبي در کشور بيفتد با وجود ايشان اتفاق مي‌افتاد اما حالا که ايشان نيستند، نمي‌دانم چه اتفاقي براي سرنوشت کشور خواهد افتاد»؛ اين را مرد جوان که مهندس نقشه‌برداري است، مي‌گويد و همسرش تأکيد مي‌کند: «من چندان موافق نيستم. فوت ايشان، اتفاق چندان بزرگي هم نبود. درست است که در ميان سران بحث و گفت‌وگوهايي دراين‌باره انجام مي‌شود اما اين ماجراها، تأثير چنداني در زندگي ما نخواهد داشت.»
 
جايگزين ندارد
مرد 65 ساله‌اي که جلوي عابربانک منتظر است در گفت‌وگويي کوتاه، به نبودن جايگزين براي آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني اشاره مي‌کند و مي‌گويد: «خب، معلوم است که ايشان جايگزين ندارند. چه کسي مي‌تواند با اين تجربه و نزديکي‌اش به رهبري در نظام وجود داشته باشد؛ آن‌هم کسي که پشتوانه اصلاح‌طلبان است.» اشکوري تأکيد مي‌کند که در آينده تأثير نبود او براي همه مردم مشخص خواهد شد. خانم جواني که در صف عابربانک ايستاده، وارد بحث مي‌شود و مي‌گويد: «آقاي رفسنجاني اگر آزادي عمل داشت، مي‌توانست بسيار تأثيرگذارتر باشد اما در سال‌هاي اخير با محدوديت‌هاي زيادي روبه‌رو بود.» ايرجي که دانشجوي رشته مديريت بازرگاني است، خودش را فرد چندان آگاهي نمي‌داند و تأکيد مي‌کند: «من سياستمدار نيستم اما فکر مي‌کنم مردم چندان تأثيري در انتخاب جايگزين ايشان ندارند؛ بنابراين من به اين موضوع فکر نمي‌کنم؛ فقط اميدوارم اتفاقات خوبي در انتظارمان باشد.»
 
تغييري در سرنوشت کشور ایجاد نخواهد شد
«رد صلاحیت هاشمي، او را بين برخي از مردم محبوب کرد؛ مردمي که برخي مسائل را از ياد برده‌اند.» اين نظر يکي ديگر از شهروندان تهراني است که از فوت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني ابراز ناراحتي نمي‌کند و معتقد است: گذشته او به‌ويژه دوره رياست‌جمهوري‌اش، ضربه بزرگي به کشور وارد کرده است. اين مرد 63 ساله که خودش را کارمند بازنشسته معرفي مي‌کند؛ سبک زندگي آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني را برجسته مي‌داند و مي‌گويد: «شايد مردمي که امروز از فوت او ناراحت شده‌اند، نمي‌دانند در نبود او تغييري در سرنوشت کشور ايجاد نمي‌شود.» دختری دانشجو نظر ديگري دارد.
 
او معتقد است: مردم بعد از فوت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني ترسيده‌اند. ترس مردم از اين است که فرد نزديک به امام(ره) فوت کرده و ديگر کسي نمي‌تواند روايت‌هاي تاريخي از ايشان نقل کند. آقاي هاشمي در سال‌هاي اخير درباره زندگينامه امام(ره)، خاطره‌هايي تعريف مي‌کرد که کسي نمي‌توانست آنها را روايت کند.» نگراني از اين است که روايت‌هاي بي‌اعتباري پس از فوت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني مطرح شوند.
 
برايند گفت‌و‌شنود با مردم در خيابان، مردمي که اغلب دخلي به مسائل سياسي ندارند اما در بيشتر مواقع تعيين‌کننده عرصه سياسي کشور هستند، درباره فوت آيت‌الله هاشمي، نشان مي‌دهد که آنها از فوت ايشان نگران هستند زيرا معتقدند او تأثير‌گذار بود و حالا وزن تعادل سياسي کشور ممکن است دچار چالش شود؛ اگرچه در اين ميان عده‌اي نيز منتقد او هستند و تأثير منفي بر زندگي خود را احساس نمي‌کنند.