چرا روحانی درباره ترامپ سخن نمی‌گوید؟

پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به همان اندازه‌ای که شگفت‌انگیز و غافلگیر‌کننده بود، اظهارنظرهای متفاوت و بعضا محافظه‌کارانه‌ای نیز در سرتاسر جهان برانگیخته است.

کرملین چنانکه انتظار می‌رفت به این پیروزی لبخند زد، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه در زمره نخستین رهبرانی بود که پیروزی را به ترامپ تبریک گفت. رئیس‌جمهوری جدید آمریکا در رقابت‌های انتخاباتی مواضعی نزدیک به رئیس‌جمهوری روسیه اتخاذ کرد. مواضعی که انتقادات زیادی را هم در اردوگاه رقیب برانگیخت.

وزیر امورخارجه آلمان با لحنی تأثربار گفت: پیروزی ترامپ را باید پذیرفت و آنگلامرکل صدراعظم این کشور نیز اعلام کرد، همکاری ما با آمریکا بخشی اساسی از سیاست خارجه ماست و با آمریکا همکاری خواهیم کرد. رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه در سخنانی که آشکارا لحنی آشتی‌جویانه داشت، گفت: دوره جدیدی در آمریکا آغاز شده است. امیدوارم این انتخاب چه در منطقه و چه درجهان برپایه قانون، آزادی و دموکراسی خیر باشد.

دراین میان اما حسن روحانی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران یکی از سردترین واکنش‌ها را به پیروزی نامزد جنجالی انتخابات آمریکا نشان داد. روحانی درجلسه هیأت دولت که صبح اعلام نتایج برگزار شد، تلویحا اعلام کرد: نتایج انتخابات آمریکا تأثیری در سیاست‌های جمهوری اسلامی ندارد . درسوی دیگر، میدان سیاست منتقدان حسن روحانی به‌عنوان یک رخداد تأثیرگذار درعرصه داخلی ایران درکار پروردن و پُختن این ایده هستند که با روی کارآمدن دونالد ترامپ در ایران نیز رئیس‌جمهوری با همان مختصات و همان میزان از خصوصیات تهاجمی باید روی کار بیاید.

درچنین شرایطی است که ٤ کارشناس حوزه سیاست و بین‌الملل به بیان تحلیل‌های خود از راز سکوت ایران درباره انتخابات آمریکا پرداخته‌اند. سکوتی که می‌توان آن را استراتژی خردمندانه‌ای در برابر آشوب سیاسی در آمریکا دانست، خصوصا زمانی که علی لاریجانی نیز به بخشی از نیروهای سیاسی کشور توصیه کرد؛ از اظهارنظرهای شتابزده درباره این پیروزی بپرهیزند.

امیر محبیان (مدیرعامل خبرگزاری آریا، فعال سیاسی اصولگرا): ممکن است رئیس‌جمهوری غافلگیر شده باشد
سکوت آقای روحانی دومعنا می‌تواند داشته باشد؛ نخست آن‌که رئیس‌جمهوری می‌خواسته نشان بدهد انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و نتیجه آن اهمیت ویژه‌ای برای ایران ندارد که البته از یک دیدگاه درست هم هست، به این دلیل که هم کلینتون و هم ترامپ مشی ضدایرانی شدیدی داشتند و تنها در راهکارهایشان با یکدیگر تفاوت می‌کردند.

احتمال دیگر این است که رئیس‌جمهوری و تیم تحلیلگران استراتژی دولت پیش‌بینی نمی‌کردند ترامپ بتواند در انتخابات پیروز بشود که دراین صورت باید بگوییم؛ دلیل سکوت رئیس‌جمهوری می‌تواند غافلگیری او باشد. البته این موضوع تا حدی دور از انتظار است، به این دلیل که به ‌هرحال تحلیلگران سیاسی و بین‌الملل دولت تمامی احتمالات و گزینه‌های ممکن را بررسی کرده و باید برای آنها راهکاری مناسب طراحی کنند.

درصورتی که هرکدام از این گزینه‌ها صحیح باشد، باید بدانیم مواضع رئیس‌جمهوری جدید آمریکا درحوزه‌هایی که مستقیما منافع جمهوری اسلامی ایران در آن نهفته، یعنی شکاف با اتحادیه اروپا بر سر تعهدات برجام و نیز همکاری با روسیه درمورد موضوع سوریه اقتضا می‌کند، رئیس‌جمهوری سکوت خود را بشکند و جمهوری اسلامی موضع رسمی خود را در برابر این تغییر اعلام کند. البته دولت جدید ایالات متحده باید بداند که دولت ایران با شناختی که از سابقه آنها دارد، روی هیچ ‌کدام از دو نامزد ریاست‌جمهوری حساب ویژه‌ای باز نکرده و تنها از منظر منافع ملی خود به موضوع نگاه می‌کند.

حمیدرضا آصفی (سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه): در حوزه رابطه نداشته بهترین واکنش همین بود
به اعتقاد من عکس العمل دولت و رفتاری که رئیس جمهوری تاکنون در زمینه پیروزی ترامپ نشان داده کاملاً منطقی بوده یعنی اگر کلینتون هم به ریاست جمهوری آمریکا رسیده بود باید همین واکنش را نشان می دادیم. درواقع این تصور که با تغییر رئیس جمهوری در آمریکا قرار است تغییرات اساسی در ساختار سیاست خارجی این کشور انجام شود تصوری خام و ساده انگارانه است.

از نظر من تغییر رئیس جمهوری حداکثر تا ١٥ درصد می تواند اوضاع را دگر گون کند و فکر می کنم با توجه به همین تحلیل بهترین حالتی که می توانست از سوی ایران در نظر گرفته شود تاکنون اعمال شده است. درواقع واکنش های هیجانی و شتابزده همان رویکردی است که اگر رخ می داد باید نگران آن بودیم این موضوع در خصوص ارتباط میان ایران و آمریکا با دیگر کشور ها کاملا متفاوت است.

کشورهایی که روابط گرمی با ایالات متحده دارند در صدد هستند که در دوره ترامپ هم گرمی روابط را حفظ کنند و کشورهایی چون روسیه که روابط سردی با آمریکا در زمان اوباما داشته اند هم می خواهند این روابط را به حد گرمی برسانند اما باید توجه داشته باشیم ایران رابطه ای با آمریکا نداشت و ما در حوزه رابطه نداشته نمی توانستیم عکس العملی بیش از این به انتخابات آمریکا نشان بدهیم.  

علی خرم (دیپلمات سابق): دوران بلاتکلیفی جهان آغاز شده است
یکی از دلایل سکوت آقای روحانی در برابر پیروزی غیرمنتظره ترامپ می‌تواند این موضوع باشد که آقای ترامپ یک سیاستمدار باسابقه نبود که ما بدانیم او پس از این چه خواهد کرد و چه موضعی را درپیش می‌گیرد. آنچه او تاکنون گفته، صرفا یکسری شعار بوده و باید منتظر ماند و دید درعمل چه تصمیماتی خواهد گرفت.

برای روشن‌ترشدن این موضوع می‌توان به شعارهای او درباره اخراج لاتین تبارها اشاره کرد که اول قرار بود همه آنها یعنی ٢٥‌میلیون نفر را اخراج کند، نزدیکی‌های انتخابات این رقم را به ١١‌میلیون رساند و دیروز هم گفت که ٣‌میلیون مهاجر غیرقانونی را اخراج می‌کند و البته باید دید زمانی که دولت را تشکیل داد و قرار شد عمل کند، درعمل چند نفر را اخراج می‌کند.

تمام این موارد به ما می‌گوید، درباره کسی که تجربه سیاسی ندارد، نمی‌توان به این راحتی‌ها نظر داد؛ مثلا اگر هیلاری کلینتون رئیس‌جمهوری آمریکا شده بود، با توجه به سابقه‌ای که از او می‌شناختیم، خیلی راحت‌تر می‌توانستیم درباره‌اش نظر بدهیم و احتمالا موضوع رئیس‌جمهوری هم شفاف‌تر بود اما ترامپ همان‌طور که فرانسوا اولاند رئیس‌جمهوری فرانسه چندی پیش گفت، یک بلاتکلیفی بزرگ است. درواقع جهان وارد دوران بلاتکلیفی خود شده است. ترامپ نمی‌داند ناتو چیست؟ چطور کار می‌کند و به چه دردی می‌خورد؟ هیچ‌کس نمی‌تواند پیش‌بینی کند که وضع با چنین موجودی به چه سمتی
خواهد رفت.

فریدون مجلسی (دیپلمات سابق): روحانی نگران آینده است
به نظر می‌رسد رئیس‌جمهوری برخلاف منتقدان داخلی‌اش نگران است حرفی بزند که در نتیجه آن روابط میان دوکشور را که همین‌طوری هم وضع مناسبی ندارد، به سمت بدترشدن پیش ببرد؛ البته منتقدان داخلی آقای روحانی از این بابت نگرانی چندانی ندارند. آنها روی این موضوع حساب کرده‌اند که با ورود ترامپ به کاخ سفید برجام به هم می‌خورد و البته از این نظر خوشحال هم هستند، درحالی ‌که فکر می‌کنم این خوشحالی بیش از آن‌که براساس عقلانیت باشد، از روی ناآگاهی است. گروه‌هایی که از برهم خوردن توافق هسته‌ای احساس شعف و شادمانی می‌کنند، اگر اندکی سواد داشتند، متوجه می‌شدند آمریکا نمی‌تواند برجام را برهم بزند، زیرا این توافقنامه به جز ایران ٦ طرف دیگر دارد که هرکدام منافع خود را در این موضوع محاسبه کرده‌اند و تنها یکی از این طرف‌ها، آمریکاست.

آقای روحانی به‌عنوان رئیس‌جمهوری که تجربه دیپلماتیک و سیاسی قابل توجهی هم دارد، می‌داند شعارهای انتخاباتی ترامپ چیزی جز برنامه‌های دولت او خواهد بود، زیرا در برنامه‌های دولتی ده‌ها نهاد و سازمان اقتصادی و سیاسی تأثیر می‌گذارند و رئیس‌جمهوری باید منافع همه آنها را لحاظ کند. ازسوی دیگر من امکان غافلگیرشدن رئیس‌جمهوری از نتیجه انتخابات را هم منتفی می‌دانم، زیرا به ‌هرحال همه ما می‌دانیم که حتی اگر کلینتون هم انتخاب شده بود، سیاست‌های سخت‌گیرانه‌ای را در قبال ایران درپیش می‌گرفت و اوضاع قطعا از زمان اوباما سخت‌تر و حساس‌تر می‌شد، بنابراین فکر می‌کنم دولت و حلقه مشاوران نزدیک رئیس‌جمهوری خود را برای چنین شرایطی آماده کرده‌اند.