انجام نخستین پیوند سر انسان در سال ۲۰۱۷

برای اولین بار در تاریخ پزشکی جهان قرار است پیوند سر به بدنی بیگانه انجام پذیرد. آیا این عمل امکان‌پذیر است و چه موانعی باید از سر راه برداشته شود؟

به گزارش دویچه وله، در دسامبر سال ۲۰۱۷ قرار است برای نخستین بار در تاریخ پزشکی جهان عمل پیوند سر به بدنی بیگانه توسط دو جراح مغز و اعصاب صورت گیرد.

در این عمل جراحی دمای سر و بدن اهدایی ابتدا تا ۱۲ الی ۱۵ درجه کاهش داده خواهد شد تا سلول‌ها بتوانند بیشتر از چند دقیقه بدون اکسیژن دوام بیاورند. سپس بافت‌های اطراف گردن و رگ‌های خونی و مویرگ‌‌ها قطع و ستون فقرات دو بیمار با تیغی بسیار تیز به دقت جدا می‌شوند.
والری اسپریدونف یک مرد جوان روس ۳۱ ساله است که رویای بدنی سالم را در سر می‌پروراند. او از یک بیماری نادر ژنتیکی به نام آتروفی عضلانی نخاعی رنج می‌برد. در این بیماری سیستم عصبی مختل شده و باعث انقباض ماهیچه‌ها و سختی در تنفس و بلعیدن غذا می‌شود.

والری از زمانی که خود را شناخته روی صندلی چرخدار بوده است که با یک جوی استیک هدایت می‌شود. او به عنوان اولین داوطلب پیوند سر در جهان، با وجود ترس و اضطرابی که از پیامدهای این عمل دارد، انتخاب دیگری برای خود تصور نمی‌کند. او گفته است که اگر این عمل را انجام ندهد سرانجام بدی در انتظارش است و محکوم به مرگ تدریجی خواهد بود.

سرجو کاناورو (Sergio Canavero) جراح مغز و اعصاب ایتالیایی قرار است در دسامبر ۲۰۱۷ سر این مرد روس را به بدنی سالم پیوند بزند. در این عمل جراحی ژیائوپینگ رن، پژوهشگر و جراح مغز و اعصاب دانشگاه پزشکی هاربین در چین با او همکاری خواهد کرد.

سال گذشته ارائه این طرح توسط کاناورو عنوان صفحات اول روزنامه‌‌های جهان را به خود اختصاص داد. ولی بسیاری از مردم و کارشناسان این طرح را غیرقابل اجرا خواندند.

کاناورو گفته است که ژیائوپینگ عمل پیوند را در میمون انجام داده است و با وجود موفقیت آمیز بودن این جراحی، میمون چند ساعت بعد به دلایل اخلاقی از بین برده شده است. اعتبار و قطعیت این اطلاعات مورد شک و شبهه است.
 
موفقیت پزشکان در پیوند بخش‌ بزرگی از گردن انسان
این عمل در کشور چین که در آن آیین‌نامه‌های علمی و اخلاقی از انعطاف بیشتری نسبت به آمریکا و بریتانیا برخوردارند انجام خواهد شد.

نخستین بار ۵۰ سال پیش این پیوند روی سگ و میمون انجام شده است. اما این حیوانات نتوانستند بیش از چند روز دوام بیاورند، زیرا اتصال نخاع و ستون فقرات به بدن جدید به درستی انجام نشده بود. میمون پس از انجام عمل با این‌که می‌توانست از چهار حس بینایی، شنوایی، بویایی و چشایی بهره ببرد اما قادر به حرکت اندام خود نبود و پس از گذشت چند روز نیز بدن بیگانه را پس زد.

صدمات مغزی و فلج اندام
عمل پیوند سر در انسان نیز با مشکلات اساسی رو‌به‌رو است. کارشناسان معتقدند که حتی اگر فرض شود که کاناورو و رن عمل پیوند را با کمک داروها به خوبی تحت کنترل درآوردند، این که سر بتواند بدون آسیب مغزی پیوند بخورد قطعی نیست.

کاناورو قرار است حرارت بدن بیمار را از ۳۷ درجه به ۱۲ تا ۱۵ درجه کاهش دهد. سلول‌ها در دمای پایین به حال غیرفعال (Stand by)در می‌آیند و به انرژی کم‌تری نیاز دارند و همین امر زمان زیادی را ذخیره می‌کند. پیش از این از شیوه کاهش دمای بدن به ۳۲ درجه هنگام بروز ایست قلبی برای پیوند قلب استفاده شده است.

با این حال بعید به نظر می‌رسد که مغز بتواند کمبود اکسیژن را حین عمل پیوند سر تحمل کند و طبق نظر پزشکان ممکن است این امر منجر به سکته مغزی شود.

غیر قابل جبران بودن ضایعه نخاعی
مانع بزرگی که بر سر راه این جراحی قرار دارد پیوند مجدد رشته‌های عصبی نخاع است. اگر این عمل ممکن می‌بود می‌بایست بیماران قطع نخاعی و فلج نیز درمان می‌شدند. کاناورو می‌گوید که آسیب‌های عصب‌های نخاعی کوچک و محدود، به راحتی قابل ترمیم هستند.

کاناورو برای پیوند رشته‌های عصبی نخاع از پلی اتیلن گلیکول استفاده خواهد کرد. در آزمایشی روی موش‌ها رشته‌های عصبی حیوانات فلج قطع نخاعی بعد از پیوند به رشد ادامه دادند و موش‌ها توانستند بعد از جراحی اندام خود را حرکت دهند اما این رشته‌های عصبی نتوانستند به رشد خود ادامه دهند.

دکتر هانس ورنر مولر، پژوهشگر آزمایشگاه نوروبیولوژی مولکولی دانشگاه دوسلدورف که سرپرستی پروژه پلی اتیلن گلیکول را به عهده دارد، به کاناورو گفته است که این طرح سرانجامی ندارد.

قطع کنترل بدن توسط مغز
کاناورو در نظر دارد ستون فقرات را از بالاترین نقطه جدا و کنترل تنفس توسط مغز را متوقف کند او می‌گوید: «وقتی به لحاظ فنی همه چیز مهار شود سر در وضعیتی قرار می‌گیرد که دیگرهیچ کنترلی بر دیگر اندام نخواهد داشت. بیمار دیگر نمی‌تواند بخورد، تنفس کند، حرف بزند و ادرار کند.»
کاناورو و رن اوایل سال ۲۰۱۶ در نامه‌ای خطاب به منتقدان که در مجله "جراحی مغز و اعصاب بین‌المللی" انتشار یافت، دید پیش‌‌داورانه آنها را نسبت به پروژه‌ای که نسبت به آن شناخت کامل ندارند مورد انتقاد قرار دادند. آنها می‌گویند: « هر گاه علم طرحی پیشگامانه ارائه دهد لاجرم با انتقادهایی رو‌به‌رو خواهد شد. اگر انتقادی صورت نگیرد، یعنی حرف تازه‌ای گفته نشده است.»
این در حالی است که تا زمانی که پژوهشگران نتوانند کارشناسان را با استناد بر حقایق مجاب کنند، انجام این پیوند محقق نخواهد شد زیرا برای انجام این عمل به یک تیم بزرگ پزشکی نیاز است تا از این پروژه پشتیبانی به عمل بیاورد.

هزینه پیوند سر
کاناورو برای انجام این پیوند به تیمی متشکل از ۱۵۰ پزشک و پرستار و ۳۶ ساعت کار نیاز دارد. هزینه این عمل ۹ میلیون پاوند برآورد شده است.

تامین مخارج این عمل از طریق سرمایه‌گذاری جمعی آنلاین صورت می‌گیرد. اسپریدنف با گشایش یک فروشگاه آنلاین به فروش فنجان، تی‌شرت و ساعت و کلاه دست زده است. شعار «میل به زندگی» (Desire of life) روی این اجناس نوشته شده است.

پیوند سر Q&A
پرسشی که به ذهن می‌آید این است که چرا به جای پیوند سر پیوند مغز انجام نشود؟ عمل جابجایی و پیوند مغز بسیار پیچیده‌تر از عمل پیوند سر است. عمل انتقال مغز از جمجمه فرد دهنده به جمجمه فرد گیرنده آسیب‌های جبران‌ناپذیری به بافت مغز وارد می‌کند.