شوک سیاسی در روسیه

او یکی از 5 مرد مورد اعتماد پوتین بوده است. کسی که حتی برای رئیس‌جمهوری روسیه نزدیک‌تر و شیرین‌تر از مدودف بوده است. با این اوصاف یک شوک بزرگ در سپهر سیاسی روسیه به وجود آمده است. سرگئی ایوانف، یار غار پوتین از کار برکنار شده است. البته خود پوتین می‌گوید که او در طول 4 سال از شغل خود به‌عنوان رئیس دفتر و کارکنان رئیس‌جمهوری خسته شده بود و نیاز به استراحت دارد. او با این جمله هم اخراج وی را تکذیب می‌کند و هم در اقدامی سمبلیک وی را به‌عنوان نماینده رئیس‌جمهوری در امور حمل‌ونقل و محیط زیست منصوب می‌کند.

به نوشته روزنامه تلگراف، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه نزدیک‌ترین متحد خود را به شکلی دراماتیک از کار برکنار کرد. سرگئی ایوانف، رئیس کارکنان پوتین در طی یک برنامه تلویزیونی از کرملین از کار برکنار شد. البته سوای شغل سمبلیکی که به ایوانف هبه شده است، وی در شورای امنیت به‌عنوان یک عضو نظامی و اطلاعاتی، به پوتین مشاوره خواهد داد. پوتین در این برنامه که از کرملین پخش می‌شد گفت: «ما برای سالیان سال بود که با هم کار می‌کردیم.» رئیس‌جمهوری روسیه رو به ایوانف می‌کند و این‌گونه سخنانش را ادامه می‌دهد: «من می‌دانستم که تو آرزو داشتی در حوزه‌های دیگر فعالیت کنی. خیلی امیدوارم که بتوانیم از دانش و تجربه‌ات در نقش جدیدی که به تو اعطا شده است به‌طور موثری استفاده کنیم.»

ایوانف نیز در پاسخ می‌گوید: به خاطر 17 سال همکاری نزدیکی که با هم داشتیم ممنونم. این سخن ایوانف خاطرنشان می‌کند که پوتین از سال 1999 که قدرت را در دست گرفته به ایوانف به‌عنوان یک همکار و متحد نزدیک نگریسته و با وی از همان زمان کار می‌کرده است. ایوانف اما برای اینکه از گمانه‌زنی‌هایی که در خصوص برکناری وی پیش آمده جلوگیری کند تاکید می‌کند که 4 سال و 8 ماه به‌عنوان رئیس کارکنان ریاست‌جمهوری خدمت کردن، از زمان فروپاشی شوروی یک رکورد به حساب می‌آید. این در شرایطی است که در روز تودیع ایوانف نفر جدید این سمت هم مشخص شده است. «آنتون واینو» در این جلسه به‌عنوان جایگزین ایوانف معرفی شد و قرار است تا آخر دوره پوتین در این سمت حضور داشته باشد.

او به‌عنوان کسی که جانشین ایوانف شده است از شهرت کمتری برخوردار است و چهره چندان شناخته شده‌ای نیست. گفته می‌شود که وی با توصیه ایوانف در این سمت مشغول به‌کار شده است. ایوانف نزدیک به دو دهه به‌عنوان همکار پوتین در «کا.گ.ب» بوده و سپس نیز در طی 17 سال در سیاست با پوتین همکاری داشته است. او بین سال‌های 2001 تا 2007 وزیر دفاع روسیه بوده و در زمانی که پوتین قدرت را به امانت به مدودف می‌سپارد، او برای اولین بار در عرصه سیاسی این کشور در نقش معاون نخست‌وزیر ظاهر می‌شود. نقش پوتین و ایوانف در دوران ریاست‌جمهوری مدودف به شدت برجسته شده بود. با این حال ایفای نقش وی به‌عنوان نماینده رئیس‌جمهوری در حمل‌ونقل و محیط زیست یک تنزل رتبه آشکار است.

یک عامل اطلاعاتی که انگلیسی را هم سلیس صحبت می‌کند به دیلی تلگراف گفته است که ایوانف بعد از پوتین قدرتمندترین فرد روسیه است و بارها از او به‌عنوان میراث‌دار پوتین یاد شده است. او یک کرملینی واقعی است: افسر اطلاعاتی ضد غرب و یکی از تاثیرگذارترین افرادی است که در خط مشی‌های این چند سال اخیر روسیه نقش بسزایی داشته است. او جزو «بازهای روسی» به حساب می‌آید و سر سازگاری با غرب هم ندارد.

اعتقاد بر این است که وی یکی از نفرات شورای کوچک روسی است که در سال 2014 در الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه نقش اساسی داشته است. سوای پوتین و ایوانف، در این شورا، نیکولای پاتروشوف، دبیر شورای امنیت و الکساندر بورتسینکوف، مدیر «FSB» (سازمان مدرن شده کا.گ.ب) حضور داشته‌اند. البته ایوانف در مسائل محیط زیستی فردی خوشنام است. او در ایجاد پارک ملی روسیه در شرق این کشور تاثیری اساسی و مستقیم داشته و در جلوگیری از انقراض پلنگ آمور نقش کلیدی ایفا کرده است. رادیو آزاد اروپا در خصوص اقدام سیاسی اخیر پوتین آن را با حرکت هیتلر در عملیات موسوم به «Long Knives» مقایسه می‌کند و این برکناری را مانند سربه نیست کردن رهبران سیاسی به دستور رهبر آن زمان آلمان می‌داند.

در این گزارش آمده است که پوتین دست به حرکتی زده که شاید مشابه آن را بتوان در سریال «بازی تاج و تخت» پیدا کرد.

به گفته ناظران سیاسی، برکناری قدیمی‌ترین متحد پوتین و یکی از قوی‌ترین مردان روسیه به راحتی قابل تفسیر نیست. برکناری ایوانف را باید در راستای سلسله زلزله‌های اخیر این کشور دانست؛ برکناری چهار فرماندار منطقه‌ای و چهار رئیس ناحیه‌ای روسیه شاید حکایت از این دارد که روسیه در حال پوست‌اندازی است. در تحلیل این موضوع رادیو آزاد اروپا می‌گوید: دستگیری فرمانداران و مقامات نظامی این کشور و برکنار شدن دوستان نزدیک پوتین، احساس امنیت را در این کشور گرفته و روسیه آسیب‌پذیر شده است. برای طبقه مطلای حاکم، قوانین به وضوح در حال تغییر است. لئونید برشیدسکی در بلومبرگ می‌گوید: پوتین در حال از بین بردن حلقه درونی قدرت است. با برکناری نزدیک‌ترین فرد در حلقه داخلی پوتین باید گفت وی دیگر فقط به دستگاه امنیتی خود اعتماد دارد، البته نه همه آنها.

در ماه گذشته نیکاندروف، معاون شاخه اطلاعاتی مسکو و دو مقام ارشد دیگر نظامی و اطلاعاتی دستگیر شدند. هفته گذشته نیز در یک تحقیق جداگانه که توسط «FSB» صورت گرفت، آندره بلیانینوف، رئیس خدمات گمرکی روسیه با کوهی از پول نقد در خانه‌اش دستگیر شد. وی قبلا مامور کا.گ.ب در آلمان شرقی بود و زیر نظر پوتین خدمت می‌کرد. وی سالیان سال قصد داشت از سمت خود به‌عنوان رئیس خدمات گمرکی استعفا دهد اما هر بار پوتین با رفتن وی مخالفت می‌کرد. حالا بعد از این تحقیق پوتین دستور به برکناری متحد سابق خود می‌دهد.

در طول حکومت پوتین، از این نوع اخبار رسوایی زیاد شنیده شده که هر بار رئیس‌جمهوری روسیه از آن چشم‌پوشی کرده است. در این میان حتی استعفای ولادیمیر یاکونین، کسی که انحصار خط‌آهن روسیه را در دست داشت یک امر مهم و قابل تحلیل به حساب می‌آید. زمانی پوتین در برابر این نوع استعفاها و رسوایی‌ها واکنش نشان می‌داد اما هم‌اینک نسبت به دستگیری متحدان خود بی‌تفاوت شده است. در حال حاضر «FSB» مسوولیت حمله به نزدیکان پوتین را برعهده گرفته است. این حملات نیز توسط بخشی از این سازمان اطلاعاتی و با هدایت «آلکساندر بورتنیکوف» یکی دیگر از همکاران پوتین در کا.گ.ب صورت می‌گیرد. تحلیلگران می‌گویند که سازمان اطلاعاتی روسیه در حال تغییر است. این نهاد قصد دارد تا در رقابت سرویس‌های اطلاعاتی روسیه گوی رقابت را از سایر نهادها برباید. البته برشیدسکی بر این باور است در این رقابت پوتین نقش اساسی را دارد و در پشت این تغییرات قرار دارد.

تاتیانا استانووایا تحلیلگر کارنگی می‌گوید: دوستان پوتین به دو دسته تقسیم می‌شوند. یکی دوستان قدیمی وی هستند که در شرکت‌های دولتی و عمومی حضور دارند و دیگری کسانی هستند که با شرکت‌های خصوصی قصد دارند تا ثروت‌اندوزی داشته باشند و از این طریق این ثروت را مشروع جلوه دهند. در گروه اول کسانی مانند باستریکین، بلیانینوف، یاکونین و ایگور سچین، رئیس اجرایی نفت دولتی روسیه یعنی «روس‌نفت» قرار دارند. در گروه دوم نیز میلیاردرهایی قرار دارند که در پروژه‌های زیربنایی و اساسی کمک دست پوتین هستند، مانند ساخت پل کریمه که دسته دوم ساخت آن را به‌عهده گرفته‌اند. برشیدسکی بر این باور است که در تغییرات جاری نیز نیروهای امنیتی این کشور نقش اساسی دارند. او می‌گوید که پوتین در راس هر شغلی یکی از همکاران سابق و نیروهای اطلاعاتی را قرار می‌دهد. او به این افراد اعتماد دارد. پوتین قصد دارد با این تغییرات کمربند امنیتی خود را سفت و سخت‌تر کند.