مصباحی مقدم: تکرار تجربه‌ مکه و مدینه در مشهد اشتباه است

«مدرن‌سازی در کشورهای پیشرفته، پشتِ بافت‌های تاریخی صورت می‌گیرد، در حالی که در ایران بافت تاریخی را تخریب می‌کنند تا کاری مدرن انجام دهند.»

به گزارش ایسنا، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به حضورش در برخی کنفرانس‌های بین‌المللی برای مباحث علمی و همچنین بازدید از شهرها و کشورهای اروپایی و مغرب افزود: در آن جا مشهود بود که مسئولان در این شهرها اجازه نداده‌اند بافت قدیمی شهر از بین برود و اگر الگوی نو برای نوسازی دنبال کردند، خارج از آن بافت بود.

وی شهر لندن را نمونه‌ای از شهرهای مدرن امروزی دانست که در آن بافت قدیمی ۳ تا ۴ طبقه حفظ شده و سپس مدرن‌سازی پشت این بافت صورت گرفته است و افزود: این اتفاق را می‌توان در کشورهایی مانند لیورپول، منچستر و شهرهای متعدد انگلستان به چشم دید.

او افزود: در کشور مراکش، شهری به نام «فاس» است که در یک کوچه‌ی یک و نیم متری‌اش دانشگاهی وجود دارد که تنها اجازه‌ی تردد پیاده در آن امکان دارد، این امر نشان از نگاه عمیق و ویژه مسئولان به منظور حراست از آثار تاریخی دارد.

برخی ساکنان اطراف حرم امام رضا(ع)، با دور شدن از حرم‌ سکته کردند
حجت ‌الاسلام مصباحی مقدم گفت: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در مشهد، طرح توسعه حرم شکل گرفت؛ در آن زمان استاندار وقت بر این باور بود که حرم مطهر در شرایط و محدوده‌ای قرار گرفته که امکان تنفس لازم برای زائران نیست، به همین دلیل روشی را در بافت پیرامونی حرم به کار برد که در نوع خود بدترین روش بود.

این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: با تحولاتی که از سال ۱۳۷۲ آغاز شد، این تحولات به نوعی زیر و رو کردن شرایط و اقتصاد اطراف حرم مطهر رضوی بود که نقایصی به همراه داشت،  در حالی که باید حقوق زائران و مجاوران به دقت رعایت می‌شد، اما این اتفاق محقق نشد و مردم در یک فضای اجبار و اکراه قرار گرفتند که با نارضایتی خانه‌های خود را ترک کردند، قشری که ۳ وعده نماز خود را در حرم اقامه می‌کردند و با علاقه خاصی به اطراف حرم جذب شده بودند، اما متاسفانه تملک اراضی بافت پیرامونی حرم به گونه‌ای بود که برخی سکته کردند.

وی که متولد 1330 در مشهد مقدس است، با بیان اینکه متاسفانه به برخی از محلات قدیمی مشهد مانند «نوغان» با سابقه بیش از هزار سال کم توجهی صورت شده است، بیان کرد: برای جلوگیری از تخریب‌ها باید طرح، نقشه بنیادی، جهت‌دار و هدف‌دار متناسب با اوضاع و احوال شکل گیرد، اما اتفاقی که در عرصه عمل رخ داد، بدون توجه به میراث فرهنگی بود.

 اقتصاد زیارت در مشهد از چه زمانی آغاز شد؟
این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: پدیده خرید سوغات، حمل و نقل زائران، ساخت مسکن برای زائر، بازار برای پاسخگویی به مایحتاج زوار و گردش مالی ناشی از زیارت همه این مسائل با نام «اقتصاد زیارت» تعریف می‌شود.

نویسنده کتاب «بررسی سیستم‌های اقتصادی» که در ششمین سلسله نشست‌های «گفتمان شهر» در پژوهشکده ثامن در مشهد مقدس سخن می‌گفت، اظهار کرد: واژه اقتصاد دارای کاربردهای مختلفی است. علم اقتصاد بر پایه تحلیل و تبیین پدیده‌های اقتصادی و به منظور دست‌یافتن به کمترین هزینه با بالاترین درآمد است، هرچند این تعریف مطابق با استانداردهای علمی نیست.

وی ادامه داد: کاربرد دوم کاربردی است در میدان عملِ اقتصادی و تولیدی که در منطقه و مبادلاتی است که در بازار رخ می‌دهد، به همین دلیل اقتصادِ زیارت به معنای واقعیت میدانی است که متناسب با زیارت اتفاق می‌افتد و به عبارت دیگر پدیده‌ی خرید سوغات، حمل و نقل زائران، ساخت مسکن برای زائر، بازار برای پاسخگویی به مایحتاج زوار و گردش مالی ناشی از زیارت، این مسائل تحت اقتصاد زیارت تعریف می‌شود.

او با بیان این نکته که در مقابل اقتصاد زیارت، اقتصاد تجارت قرار دارد که هدف از آن سودآوری با نگاه حداکثر سود و منفعت است،  افزود: بنابراین اصطلاح «اقتصاد زیارت» پارادوکسال نیست.

حفظ میراث فرهنگی مشهد منوط به تشکیل شورای راهبردی!
وی افزود: همچنان که موسسات مالی و اعتباری که به طور عمده در مشهد وجود دارد موید آن است که بازرسی درست و قانونمندی در مشهد شکل نگرفته و این اتفاقات بدون مطالعه صورت گرفته از این رو این مسائل باید مورد بازبینی و اصلاح قرار گیرد.

او معتقد است: باید یک شورای راهبردی با نگاه ملی و با استفاده از شخصیت‌هایی که معتقد به حفظ میراث گذشته در ابعاد جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی هستند تشکیل شود تا آینده‌نگری‌هایی نسبت به شهر مشهد صورت گیرد.

حجت‌الاسلام مصباحی‌مقدم ادامه داد: اعضای این شورای راهبردی باید در سطح ملی باشند، همچنین می‌توان از شخصیت‌های ایرانی که خارج از کشور زندگی می‌کنند و به امام رضا (ع)، میراث فرهنگی، معماری ایرانی و اسلامی علاقمندند به عنوان عضو  دائم شورا استفاده کرد.

شورای سیاستگذاری راهبردی نباید دستخوش تغییر شود
این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: اعضای این شورا نخست باید مبانی شهر مشهد را مورد بازنگری قرار دهند، در غیر این صورت بافت‌های شهری بدون تناسب با وضعیت فرهنگی رشد پیدا می‌کنند. همچنین طرحی برای این شهر باید پیاده شود که نتیجه دهد. این به معنای آن نیست که به اقتصاد شهر توجه نشود یا اینکه منفعت‌طلبی مطلوب نیست، چون در نص صریح قرآن آمده است که توجه به منافع و یاد خدا باید در کنار هم باشند.

وی با بیان اینکه اگر شورای راهبردی شکل گیرد، می‌تواند راهکاری را برای آینده ترسیم کند، افزود: امروز سازمان میراث فرهنگی در سراسر دنیا با بلندمرتبه سازی‌هایی که معارض با میراث فرهنگی و تاریخی است مخالفت کند. در شرایط فعلی این بافت کنونی اطراف حرم مطهر رضوی باید متناسب با بعد زیارت و معنویت اصلاح شود.

مصباحی مقدم افزود: معتقدم باید یک سیاستگذاری بلندمدت درباره‌ی مشهد اتخاذ شود که با آمد و شد دولت‌ها، شورای شهر و شهرداری‌ها دستخوش تغییر نشود و آن شورا نسبت به بافت شهری تصمیم ‌گیری کند.

این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام عنوان کرد: حضور مردم در بافت پیرامونی حرم می‌تواند تا حدودی مشکلات را رفع کند، در حال حاضر چگونگی تحقق آن نیازمند برنامه‌ریزی است. دولت در این امر می‌تواند تامین منابع کند و مجری باشد اما این امر به معنای این نیست که مدیریت بهره‌برداری در اختیار دولت باشد.

وی افزود: آن چیزی که بافت پیرامونی حرم را معنادار کرده، مردم ساکن این بافت است، بنابراین به منظور حفظ این بافت در گام نخست باید به تثبیت این وضعیت و در گام دوم به تغییر و سیاستگذاری در خصوص وضعیت فعلی پرداخت، هنوز حضور مردم در این بافت معنادار است اگر این حضور حفظ شود مشکلات در قالبی نو حل می‌شوند.

تکرار تجربه‌ی مکه و مدینه در مشهد اشتباه است
مصباحی مقدم عنوان کرد: نباید بگذاریم اتفاقی که در مکه و مدینه افتاده و بافت تاریخی این دو شهر به عنوان نماد صدر اسلام تحت شعاع بلند مرتبه سازی قرار گرفته بار دیگر چنین مساله‌ای در مشهد رخ دهد.

این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اضافه کرد: ما در خصوص بافت پیرامونی حرم اشتباه کردیم حال باید این اقدام اشتباه را متوقف کنیم اگر این بافت نقشه‌ای داشته باشد، باید اصلاح شود.