چرا خمیازه می‌کشیم؟

خمیازه یکی از واکنش‌های طبیعی بدن انسان است. تا‌کنون مطالعات زیادی درباره‌ی این واکنش طبیعی انجام شده و دلایل مختلفی نیز در توجیه این عمل ارائه شده‌ است. خمیازه بر خلاف دیگر واکنش‌های بدن مانند پلک زدن یا عطسه کردن، کاربردی واضح ندارد و عملکردی پیچیده‌تر دارد.

به گزارش زومیت و به نقل از ری فاینری29، خمیازه کشیدن یک واکنش طبیعی بدن است که در ظاهر طبیعی و ساده به نظر می‌رسد. این در حالی است که این واکنش پیچیده‌تر از آن چیزی است که اکثر افراد تصور می‌کنند. بر خلاف پلک زدن که برای تر کردن چشم‌ها اتفاق می‌افتد و عطسه کردن که محرک‌ها را از بینی خارج می‌کند، عملکرد خمیازه واضح نیست و تا‌کنون دلایل مختلفی برای وقوع این واکنش بدن تشریح شده است.

دکتر اندرو گالوپ (Andrew Gallup) یکی از محققانی است که روی خمیازه مطالعه داشته و عنوان می‌کند که این واکنش تا کنون به طور جدی بررسی نشده است. چرا که اغلب افراد آن را بی فایده می‌دانند. تا کنون تصور بر این بوده که خمیازه به عنوان هشداری از طرف بدن است و اعلام می‌کند که بدن نیاز به استراحت دارد یا این که هوشیاری آن در حال کاهش است. اما تحقیقات دکتر گالوپ، این واکنش بدن را مهم‌تر ارزیابی کرده و عنوان می‌کند که خمیازه از گرم شدن بیش از حد مغز جلوگیری می‌کند.

به منظور درک فرآیند خمیازه، دکتر گالوپ ابتدا روند آن را این‌گونه شرح می‌دهد: "خمیازه نوعی باز شدن بسیار زیاد فک‌ها، ورود مقدار زیادی هوا به بدن و سپس بسته شدن سریع‌تر فک‌ها همراه با خروج هوا است."

کشیده شدن فک‌ها مانند کشیدن دیگر اعضای بدن، گردش خون را در آن منطقه افزایش می‌دهد. گردش خون مسئله‌ی بسیار مهمی در تنطیم جریان و دمای خونی است که به مغز وارد می‌شود و این دو مورد وظیفه‌ای اصلی در تنظیم دمای کلی بدن را بر عهده دارند. دکتر گالوپ می‌گوید باوجود این که انسان‌ها موجوداتی خون‌گرم هستند و دمای بدن و مغز آنها همیشه در محدوده‌ای ثابت قرار دارد، اگر دمای مغز را به صورت لحظه‌ای رصد کنیم، متوجه نوساناتی در آن می‌شویم. او در ادامه می‌گوید که خمیازه کشیدن موجب کاهش دمای خونی می‌شود که به سمت مغز در حرکت است و این خون خنک‌تر، از گرم شدن بیش از اندازه مغز جلوگیری می‌کند.

دکتر گالوپ در سال ۲۰۰۷ آزمایشاتی انجام داد و در آنها بسته‌های سرد یا گرمی را به دستان افراد می‌داد و مشاهده کرد که بسته‌های سرد باعث کاهش خمیازه در افراد می‌شدند. در تحقیقی که اخیرا انجام شده نیز، این پروفسور افراد را در شهرهای گرم و سرد و در فصل‌های زمستان و تابستان مورد آزمایش قرار داده و متوجه شده است که فصل و دمای هوا، تاثیر مستقیمی بر نرخ خمیازه کشیدن افراد دارد.

با توجه به این نتایج، می‌توان دلیل خمیازه کشیدن قبل از خواب و ابتدای بیداری را نیز تفسیر کرد. در این زمان‌ها بدن انسان در معرض تغییرات جدی دمایی است و به احتمال زیاد نیاز به عاملی برای تنظیم این دما دارد. قبل از خواب، بدن دچار افت دمایی می‌شود و به احتمال زیاد این افت دمایی به کمک خمیازه اتفاق می‌افتد. در اولین ساعات بیداری نیز دمای بدن در حال افزایش است که خمیازه می‌تواند آن را کنترل کند.

یک نظریه‌ی دیگر که به نوعی رد شده است، عنوان می‌کند که خمیازه کشیدن به منظور ورود اکسیژن بیشتر به بدن اتفاق می‌افتد. دکتر گالوپ این نظریه را کاملا رد و عنوان می‌کند بدلیل آن که در حین خمیازه کشیدن مقدار زیادی هوا وارد بدن می‌شود، افراد تصور می‌کنند که این عملی برای کمک به تنفس است. در صورتی که این گونه نیست و طی آزمایشات انجام شده، افرادی که نیاز بیشتری به اکسیژن داشتند، بیش از بقیه‌ی افراد به خمیازه نیاز پیدا نکردند. بعلاوه، ورزش کردن یکی از فعالیت‌هایی است که نیاز بدن به اکسیژن را افزایش می‌دهد و شما هیچ گاه ورزشکاری را نمی‌بینید که در حال فعالیت سنگین و نیاز زیاد به اکسیژن، خمیازه بکشد!

نظریه‌ی دیگر، این واکنش را یک عمل اجتماعی می‌داند و عنوان می‌کند که جانورانی مانند انسان‌ها و میمون‌ها که به صورت اجتماعی زندگی می‌کنند، این عمل را بیشتر انجام می‌دهند. البته اثبات‌هایی نیز برای این قضیه وجود دارد. دکتر گالوپ نیز عنوان می‌کند که مسری بودن خمیازه می‌تواند دلیل این نظریه باشد. مسری بودن خمیازه به حدی است که اگر کسی را ببینید که این عمل را انجام می‌دهد یا صدای آن را بشنوید یا حتی به آن فکر کنید، ممکن است خمیازه بکشید. از طرفی تعداد جانورانی که به صورت مسری خمیازه می‌کشند بسیار کمتر از جانورانی است که به دلایل فیزیولوژی این عمل را انجام می‌دهند و مسری بودن را نمی‌توان دلیل اصلی این عمل دانست.

صرفنظر از دلیل خمیازه کشیدن آن چه که مسلم است این واکنش عملی لذت‌بخش برای بدن است و از آنجا که جانوران قبل‌تر از ما مانند میمون‌ها نیز این عمل را تکرار می‌کرده‌اند، می‌توانیم به مفید بودن این واکنش طبیعی ایمان داشته باشیم.