حذف سرعت‌گیر بازار بدهی؟

«موسسات رتبه‌بندی اعتباری فرصت جدیدی را به سرمایه‌گذاران بورسی می‌دهد تا در تصمیم‌گیری‌های خود دقت بیشتری داشته باشند.» اظهار‌نظر مقام ارشد بورسی شاید در ابتدا تنها بر یک جنبه لزوم تاسیس موسسات رتبه‌بندی تاکید داشته باشد، اما درواقع آگاه‌سازی سرمایه‌گذاران درخصوص ریسک شرکت‌ها از مهم‌ترین ارکان بازار سرمایه هر کشور به شمار می‌رود. کشور ما که در سال‌های اخیر با فقدان اعتبار‌سنجی شرکت‌های بورسی به‌عنوان یک چالش جدی در بازار سرمایه مواجه بوده، روز یکشنبه شاهد گام جدیدی از سوی سازمان بورس درخصوص انتشار دستورالعمل فعالیت موسسات رتبه‌بندی در کشور بود.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، تاسیس این شرکت‌ها علاوه بر اینکه تا حد زیادی بر شفافیت بازار می‌افزاید، به‌عنوان رفع مانع بزرگی بر سر بازار بدهی به شمار می‌رود. بازار بدهی که این روزها به‌عنوان مناسب‌ترین گزینه برای تامین مالی شرکت‌ها مطرح است، از زمان پیدایش با چالش‌های جدی در زمینه اعتبارسنجی همراه بوده است. با توجه به اینکه درگذشته سرمایه‌گذاران و بنگاه‌های اقتصادی با ریسک یکسانی جهت تامین مالی در بازار سرمایه مواجه بوده‌اند، حال با تاسیس این موسسات در ایران و تعیین ریسک اوراق در بازار بدهی، می‌توان تا حد زیادی وزن تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی از بانک‌ها را کاسته و به این بازار هدایت کرد. بنابراین، توسعه بازار بدهی به‌عنوان بهترین راهکار یخ‌زدایی از منابع مالی موجود در کشور می‌تواند با ایجاد موسسات رتبه‌بندی تسهیل شود. همچنین به گفته رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، تاسیس این نهاد می‌تواند بر اعتبار بازار سهام ایران در میان خارجی‌ها بیفزاید و به‌عنوان اهرمی در جهت تعمیق این بازار کمک کند.

 نهمین نهاد بورسی فعال شد
شفافیت اطلاعات یکی از الزامی‌ترین مسائل برای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران در عرصه‌های اقتصادی است. سرمایه‌گذاری در بنگاه‌های اقتصادی، ابزارها و اوراق بهادار زمانی کمترین هزینه را به همراه دارد ‌که ریسک اطلاعاتی آن پایین باشد. به همین منظور تعیین رتبه برای ابزارها، بنگاه‌ها و اوراق بهادار می‌تواند به تسهیل تصمیم‌گیری کمک کرده که این امر مسوولیتی است که موسسات رتبه‌بندی بر عهده دارند. در همین زمینه روز یکشنبه، موسسات رتبه‌بندی، به‌عنوان نهمین نهاد مالی تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار به‌صورت رسمی مجوز فعالیت دریافت کردند. تاسیس این نهاد که پیش از این لزوم ایجاد آن از سوی بسیاری از کارشناسان مطرح شده بود، مزایای بسیاری برای بازار سرمایه کشور دارد. بر همین اساس اقدام سازمان بورس در جهت تاسیس این موسسات اعتباری را می‌توان حرکتی قابل تقدیر در جهت توسعه بازار سرمایه دانست.

با این وجود به نظر می‌رسد همچنان معضلاتی در مسیر اجرایی این موسسات وجود دارد. با توجه به اینکه عملکرد برخی شرکت‌های بورسی تاکنون در بلندمدت اعتبارسنجی نشده، رتبه‌بندی آنها در کوتاه مدت دشوار خواهد بود. همچنین بحث استقبال سرمایه‌گذار خارجی از مهمترین رهاوردهای تاسیس موسسات رتبه‌بندی در ایران است. با توجه به اینکه رتبه‌بندی فعلی بر اساس معیارهای داخلی بوده و تا کنون حضور هیچ شرکت رتبه‌بندی بین‌المللی مسجل نشده است به نظر می‌رسد طرف‌های خارجی برای تطبیق اعتبارسنجی فعلی با الگوهای بین‌المللی چالش‌هایی داشته باشند. با وجود این دشواری‌های اجرایی، گام فعلی بسیار ارزشمند بوده و بدون شک در آینده می‌تواند با مدیریت صحیح در مسیر کارآمد خود قرار گیرد.

 فراخوان بورس برای حضور شرکت‌ها
رئیس سازمان بورس، در جلسه روز یکشنبه با ذکر این نکته که یکی از مهمترین دغدغه‌ها و مطالبات همه سرمایه‌گذاران اشراف به درصد خطر‌پذیری و ساختار مالی بنگاه‌های اقتصادی و اوراق بدهی است، گفت: تحقق این امر وظیفه شرکت‌های رتبه‌بندی اعتباری خواهد بود. بر این اساس برای آغاز فعالیت شرکت‌های رتبه‌بندی، جلسات و نظرسنجی‌های متعددی برگزار و طی جمع‌بندی‌های به عمل آمده دستورالعمل آن تبیین شد.

رئیس سازمان بورس حداقل سرمایه برای تاسیس این شرکت‌ها را 5 میلیارد تومان اعلام کرد و از افراد علاقه‌مند که تمایل دارند در چارچوب دستورالعمل مذکور، موسسه رتبه‌بندی ثبت کنند، دعوت کرد تا در این زمینه اقدامات لازم را انجام دهند. محمد فطانت ضمن تاکید بر تخصصی بودن فرآیند رتبه‌بندی بنگاه‌های اقتصادی عنوان کرد: شرکت‌های رتبه‌بندی بر اساس اعتبار مستقل خود، ریسک سرمایه‌گذاری در بنگاه‌های اقتصادی را تعیین خواهند کرد، بنابراین تجربه و دانش مدیران و شرکای این دست از موسسات بسیار مهم است؛ بنابراین در دستور‌العمل شرکت‌های رتبه‌بندی، شاخص‌های استانداردی برای احراز صلاحیت متقاضیان پیش‌بینی شده است.


سخنگوی سازمان بورس با اشاره به اینکه نهاد مالی جدید رتبه‌بندی از جمله نهادهایی است که بازار سرمایه کشور را به بازار سرمایه دنیا پیوند می‌زند، افزود: ترجیح ما این است که این کار با مشارکت افرادی صورت بگیرد که تکنولوژی این کار را در اختیار دارند، زیرا روش‌های اعتبار‌سنجی به تخصص و درجه بالای علمی و کاربردی نیاز دارد، از همین رو بهتر است فرآیند فعالیت شرکت‌های رتبه‌بندی به‌صورت سرمایه‌گذاری مشترک
(joint venture)صورت گیرد.

 بنگاه‌های اقتصادی رتبه اعتباری دریافت می‌کنند
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام کرد که تمامی شرکت‌هایی که اسامی‌شان در بازار ثبت شده و سهام آنها در این بازار عرضه شده، به تدریج و پس از راه‌اندازی اولین شرکت رتبه‌بندی باید اقدام به دریافت رتبه اعتباری کنند. بنابراین یکی از مشتریان این کار به‌صورت بالقوه شرکت‌هایی هستند که پیش‌تر در بازار سهام به ثبت رسیده‌اند. به این ترتیب سرمایه‌گذاران می‌توانند بر‌اساس معیار ریسک هر شرکت، به سرمایه‌گذاری اقدام کنند. فطانت با تاکید بر اینکه فصل جدید ارتقای شفافیت بازار سرمایه در راه است، عنوان کرد: این امر در چارچوب هدفی است که سازمان بورس و اوراق بهادار برای ارتقای شفافیت بازار دنبال می‌کند.

 شفافیت بیشتر بانک‌ها
فطانت ادامه داد: از جمله مشتریان این بنگاه‌ها، موسسات اعتباری و بانک‌ها هستند که می‌توانند از خدمات این شرکت‌ها استفاده کنند و همچنین مردم هم مطلع شوند که بانک‌ها از نظر ریسک در چه وضعیتی قرار دارند. وی افزود: به دلیل اینکه عمده این بانک‌ها در بورس فعالیت می‌کنند، احتمالا اولین گروهی خواهند بود که برای رتبه‌بندی اقدام می‌کنند و این رویکرد در افزایش شفافیت بازار مالی کشور تاثیر‌گذار است.

 صکوک در مسیر رشد‌های بزرگ
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بر اهمیت تامین مالی شرکت‌ها از طریق اوراق بدهی و صکوک تاکید کرد و ادامه داد: یکی از عواملی که در آینده موجب رشد بازار می‌شود، توسعه بازار بدهی یا همان بازار صکوک است. دکتر فطانت به نامه تیر‌ماه سال جاری ریاست محترم جمهوری خطاب به معاون اول با موضوع نقش بازار سرمایه در تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی اشاره کرد و گفت: با کوشش سازمان بورس تامین مالی بنگاه‌ها با رشد بالایی روبه‌رو‌ بوده است.

وی با ذکر این نکته که هم‌اکنون ارزش اوراق صکوک مورد معامله در بازار 18 هزار و 500 میلیارد تومان است، گفت: پیش‌بینی‌ها بر این است که ظرف سه سال آینده بازار صکوک با بازار اوراق هم‌تراز شود. رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه به سرمایه‌گذاران خارجی و عرضه اوراق بدهی در خارج از کشور اشاره و ابراز کرد: پیرو ارتباطات برقرار شده، بورس کره جنوبی اعلام آمادگی کرده تا انواع اوراق بهادار ایران با اولویت صکوک دولتی را در بازار سرمایه این کشور به فروش برساند. بدیهی است هر گونه عرضه اوراق بهادار چه در کره و چه در سایر کشورها بر اساس ارزیابی ریسک صورت می‌گیرد. رئیس سازمان بورس ادامه داد: نقش بازار سرمایه در تامین مالی شرکت‌ها روزبه‌روز زیاد خواهد شد و این موضوع یک بازار بالقوه در اختیار شرکت‌های رتبه‌بندی قرار خواهد داد.وی ابراز کرد: در بودجه 95 و همچنین برنامه ششم توسعه، موضوع تبدیل بدهی به اوراق بهادار و همچنین تامین مالی شرکت‌های بزرگ و متوسط از طریق بازار سرمایه مورد توجه جدی قرار گرفته است. بر این اساس عرضه‌کنندگان اوراق بدهی و بنگاه‌های اقتصادی، مشتریان جدید موسسات رتبه‌بندی خواهند بود. بنابراین از این پس، اوراقی که به‌عنوان صکوک منتشر می‌شوند، مشمول رتبه‌بندی خواهد شد و سرمایه‌گذاران هنگام شکل‌دهی پرتفوی خود می‌توانند از این رتبه‌بندی اعتباری استفاده کنند.

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان این که در ماده ٢٥ قانون رفع موانع تولید، مباحث مهمی با موضوع تاسیس شرکت‌های رتبه‌بندی ذکر شده است، ابراز کرد: میزان تامین مالی شرکت‌ها، متناسب با ریسکی است که هرکدام از این شرکت‌ها خواهند داشت؛ اگر ریسک اعتباری بالایی داشته باشند می‌توانند از تامین مالی بالاتر و اگر ریسک اعتباری پایین‌تری داشته باشند می‌توانند از تامین مالی نازل‌تری برخوردار شوند و از این جهت یک بازار رقابتی را ایجاد کنند.

 ترویج سرمایه‌گذار حرفه‌ای، هدف بزرگ سازمان
سخنگوی سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به اینکه به دنبال تبدیل بازار سرمایه به یک بازار حرفه‌ای هستیم، بیان کرد: در بازار حرفه‌ای افرادی که دانش کافی از فرآیند سرمایه‌گذاری ندارند می‌توانند فعالیت‌های اقتصادی خود را به نهاد‌های حرفه‌ای واگذار کنند. هم اکنون 449 نهاد مالی ثبت‌شده تحت نظارت سازمان بورس در قالب 8گروه فعالیت می‌کنند و با آمدن موسسات رتبه‌بندی به‌عنوان نهاد نهم، امید داریم بحث سرمایه‌گذاری حرفه‌ای در بازار ترویج شود. رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار همچنین با اشاره به تجربه سایر کشورها درخصوص موضوع رتبه‌بندی اعتباری گفت: تعداد موسسات بزرگ رتبه‌بندی در جهان محدود است. اگر شرکت‌های رتبه‌بندی معتبر بین‌المللی برای حضور در ایران ابراز تمایل کنند، درخواست آنها رسیدگی خواهد شد و در صورت پذیرش شرایط، امکان همکاری با آنها پیش‌بینی شده است. وی ادامه داد: البته در وهله اول صدور مجوز برای تعداد معدودی از شرکت‌ها (5 شرکت) امکان‌پذیر است و در زمینه شرکت‌های خارجی نیز آن دسته که بازار ایران را بهتر می‌شناسند و پیش از این در بازار ایران حضور داشته‌اند و توانسته‌اند ارزیابی برخی از بنگاه‌ها را انجام دهند، اولویت خواهند داشت.

 

برجام رتبه ریسک ایران را کاهش داد

فطانت درخصوص تغییر رتبه خطر‌پذیری سرمایه‌گذاری کشور بیان کرد: با توجه به اینکه ریسک‌پذیری شرکت‌ها بر اساس رتبه کشورها محاسبه می‌شود، کاهش میزان ریسک سرمایه‌گذاری کشور، یکی از موارد تاثیر‌گذار در جذب سرمایه‌گذاری خارجی است.وی در این زمینه افزود: رتبه خطر پذیری سرمایه‌گذاری کشور ما، قبل از برجام B+ بود که هم اکنون به BB- ارتقا یافته است. در واقع میزان ریسک سرمایه‌گذاری از شاخص مثبت B به منفی BB کاهش یافته است.

اطلاعات مالی شرکت‌ها محفوظ است
سخنگوی سازمان بورس و اوراق بهادار با تاکید بر حفظ اطلاعات مالی شرکت‌ها نزد بنگاه‌های رتبه‌بندی عنوان کرد: کنترل اطلاعات و حفظ آنها به‌صورت ساختار یافته و کامل در این دستورالعمل دیده شده است. زمانی که یک شرکت رتبه‌بندی به یک بنگاه اقتصادی وارد می‌شود بدیهی است که به بخشی از اطلاعات مالی آن شرکت دسترسی خواهد داشت به همین دلیل در دستور العمل این بنگاه‌ها به صراحت محرمانه بودن اطلاعات مالی ذکر شده است. با این حال در صورتی که شرکتی به‌طور داوطلبانه به گزارش‌های رتبه‌بندی خود نیاز داشت، می‌تواند به آن دسترسی داشته باشد.