خوشرو: به‌احتمال‌قوی کنگره، برجام را ردکند

هنوز چند ماه از دولت احمدی‌نژاد نگذشته بود که از مسئولیت معاونت وزارت خارجه کناره‌گیری کرده و خود را از وزارت خارجه و هر نوع کار دولتی بازنشسته کرد.

در سال‌های 1384 – 1380 هم‌زمان با اوج‌گیری مناقشات هسته‌ای معاونت حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه را برعهده داشت.

وی در طراحی نحوه تعامل با طرف های مذاکراتی نقش فعال داشت. او یکی از ده‌ها دیپلمات وزارت خارجه است که در سال 84 نسبت به ارجاع شورای حکام برای ارجاع موضوع هسته ای ایران به شورای امنیت هشدار می دهد اما نه تنها به نظرات کارشناسی وی در سطح معاون وزیر توجه نمی‌شود بلکه از شرکت در جلسات درباره موضوع هسته‌ای نیز کنار گذاشته می‌شود.

این دیپلمات با سابقه کشورمان در هشت سال دولت نهم و دهم به کارهای کارشناسی و پژوهشی مشغول بوده است و در این سال‌ها بیشتر بر حوزه‌های فکری و نظری نظیر لزوم و لوازم گفت‌وگو، اجتناب از افراطی‌گری و خشونت، نقش مردم‌سالاری دینی در بیداری اسلامی و احیاء تمدن نوین اسلام تمرکز داشته است.

حضور مجددش در عرصه مسئولیت‌های دولتی به شروع به کار دولت تدبیر و امید باز می‌گردد، البته به طور غیر رسمی. اما چیزی نگذشت که درخواست‌ها برای همکاری مستمر و رسمی جدیت یافت و در اولین گام راهی سفارت ایران در برن پایتخت سوییس شد. هنوز مهر استوارنامه‌اش خشک نشده بود که در آرامش پس از طوفان معرفی حمید ابوطالبی به عنوان سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل برای این سمت معرفی شد.

در مدت کوتاه حضورش به عنوان نماینده ایران در سازمان ملل تحول تاریخی سیاسی و بین‌المللی دستیابی به توافق هسته‌ رخ داد و متعاقب آن تصویب قطعنامه 2231 که در آن غنی‌سازی ایران مورد پذیرش قرار گرفت و قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت و تحریم‌های همه جانبه علیه ایران را لغو کرد.

آرام، شوخ طبع و البته بسیار محافظه‌کار است. از برخی سوالات دیپلماتیک تر از هر دیپلماتی عبور می‌کند. با وجود انتقاداتی که به اقدامات و سیاست‌های دولت قبل دارد اما با لحاظ منافع ملی و جایگاهش به عنوان سفیر از ورود به این مسایل خودداری می‌کند.

غلامعلی خوشرو با حضور در ایسنا و در گفت‌وگو با خبرنگار این خبرگزاری‌ درباره بررسی برجام و لزوم ورود مجلس یا شورای عالی امنیت ملی به این بحث گفت: مقام معظم رهبری از ابتدا بر موضوع هسته‌ای نظارت کلی داشتند اما همان‌طور که بارها فرموده‌اند در جزئیات مداخله‌ای ندارند. در عین حال مذاکره‌کنندگان همواره مورد اعتمادشان بوده و فرمودند تا تعیین تکلیف قطعی بررسی برجام فرایند و مسیر خودش را طی کند. هر یک از نهادها از جمله مجلس و شورای عالی امنیت ملی نظراتشان را می‌دهند و تکلیف این روند طی روزهای آینده مشخص خواهد شد.

وی افزود: البته در سایر کشورهای 1+5 به جز آمریکا مخالفتی ندیده‌ام و همه حمایت کردند اما در ایران مثل آمریکا موضوع پیچیده‌تر است. مخالفان برجام در آمریکا نمی‌خواهند برنامه هسته‌ای ایران تثبیت شود، تحریم‌های ضد ایران لغو شود و موضوع ایران از دستور کار شورای امنیت خارج شود. حال آن‌که موافقان و منتقدان در ایران هر دو می‌خواهند این سه مورد تا بیشترین حد ممکن تحقق یابد. بنابراین بررسی برجام باید با نگاه راهبردی و با دید کارشناسانه باشد و در نهایت نتیجه حاصل اجماع نظر بین دولت،‌ مجلس، شورای عالی امنیت ملی و رهبری خواهد بود و اینکه رهبری فرمودند مسأله به یک موضوع اختلافی تبدیل نشود نکته بسیار با اهمیتی است که باعث انسجام کشور می‌شود.

سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل ادامه داد: در کشور تصمیم استراتژیک گرفته شد که در مذاکرات اصل غنی‌سازی باید حفظ شود. اگر این اصل رعایت نمی‌شد روشن است که رهبری اجازه مذاکره را نمی‌دادند. تصمیم گرفته شد که حداکثر تلاش خود را انجام دهیم و آنچه را که می‌توانیم در مذاکرات به دست آوریم و رهبری هم به مذاکره‌کنندگان اعتماد کردند که مساله خیلی مهمی بود و باعث هماهنگی و پیشبرد امور در سطح کلان در کشور شد. اگر اعتماد کامل رهبری به مذاکره‌کنندگان نبود سنگ روی سنگ بند نمی‌شد. هر زمان رهبری ارشادی یا اشکالی در روند مذاکرات مطرح می‌کردند هم‌زمان بر اعتماد به مذاکره‌کنندگان تاکید می‌ورزیدند. ایشان نسبت به طرف مقابل همواره هشدار می‌دادند ولی مذاکره‌کنندگان را حمایت می‌کردند.

خوشرو گفت: بعضی‌ها فکر می‌کنند آمریکایی‌ها هر چه خواستند در برجام به دست آوردند، اما همان‌طور که ما نتوانستیم به تمامی خواسته‌هایمان برسیم، آنها هم نتوانستند هر چه می‌خواهند به دست آوردند. آمریکایی‌ها تا سال 2005 که ما با اروپایی‌ها مذاکره می‌کردیم می‌گفتند ایران هیچ غنی‌سازی نباید داشته باشد، اما بعد از این حرف بی‌مبنا فاصله گرفتند. اکنون تنها نتانیاهو است که با دمیدن در شیپور تنهایی خویش با اصوات گوش‌خراش خویش دم از نابودی برنامه هسته‌ای می‌زند.

وی تاکید کرد که اصل مذاکرات برای آن بود که آنها پذیرفتند ایران غنی‌سازی داشته باشد ولی تحت نظارت و شرایطی. به هر حال در هر مذاکره‌ای یک داد و ستد صورت می‌گیرد و مذاکرات هسته‌ای هم از این امر مستتنی نیست.

سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل با اشاره به روند بررسی برجام در ایران و آمریکا خاطرنشان کرد: در آمریکا سند را بررسی می‌کنند که ببینند قابل قبول است یا نه، اما به صورت قانون داخلی آن‌ها در نمی‌آید. در ایران هم فرایند مذاکرات و بررسی متن برجام در جلسات طولانی علنی و غیرعلنی در مجلس و کمیسیون‌های آن بحث شده است. آنچه مورد گفت‌وگو میان مجلس و دولت است بیشتر درباره نحوه کار مجلس در بررسی برجام است. مجلس طرف مذاکره‌کننده نیست و هیچ کدام از طرف‌های مذاکراتی ما هم‌ چنین نظری ندارند. اما این‌که اصل این مسأله در مجلس هم بررسی شود، مورد اشکال کسی نیست. آنچه من از این موضوع می‌فهمم این است که مجلس می‌تواند نظرات و ملاحظات خاص خود را اعلام کند. برجام متنی است که با رعایت حدود و شرایط مورد مذاکرات طولانی قرار گرفته و داد و ستدی کلی است که با تشخیص دولت و شورای عالی امنیت ملی انجام شده است.

وی در ادامه با بیان این‌که اساسا مخالفت‌هایی که در آمریکا علیه برجام می‌شود را در مجلس ایران نمی‌بینیم اظهار کرد: آن‌ها هم خیلی روی بحث هسته‌ای صحبت نمی‌کنند. آن‌ها درباره جایگاه و نقش ایران صحبت می‌کنند و از اینکه ایران دارای اقتدار و اعتبار بیشتر می‌شود در رنجند. معتقدم باید مساله هسته‌ای را در این سپهر ببینیم. عده‌ای در آمریکا اساسا مخالفت‌شان بر این اساس است که توافق با ایران دیدگاه تغییر رژیم در آمریکا را کنار می‌زند و دیدگاه تعامل با ایران را مطرح می‌کند. این گروه امیدوار بودند ایران در مقطعی تسلیم شود، اما مقاومت مردم ایران آن‌ها را ناچار به پذیرش حق ایران کرد.

خوشرو در ادامه درباره روند تصویب قطعنامه 2231 در شورای امنیت سازمان ملل در روز 29 تیرماه گفت: قطعنامه‌هایی که در گذشته تصویب شده است، ایران را تحت فصل هفتم به عنوان تهدید صلح و امنیت بین‌الملل معرفی کرد و تحریم‌هایی را علیه ما وضع کرد. اما بر اساس قطعنامه 2231 تحریم‌های ظالمانه‌ای که علیه ایران وضع شده بود، لغو و اصل پرونده هسته‌ای هم در فرآیندی از دستور کار شورای امنیت خارج خواهد شد. ما اولین کشوری هستیم که قطعنامه‌های لازم‌الاجرا شورای امنیت را اجرا نکردیم و با اعضای دایم شورای امنیت مذاکره و قطعنامه‌ها را لغو کردیم و با یک برنامه زمان‌بندی شده دقیق و در موعدی مشخص موضوع فعالیت‌های هسته‌ای ایران عادی می‌شود.

وی گفت: با آن که قطعنامه 2231 قطعنامه ایران نیست بلکه درباره ایران است، اما تعهداتی را بر دوش اعضای شورای امنیت قرار می‌دهد. ممکن است مطالبی در آن باشد که در برجام نیست. تعهد عمومی ما روی برجام است و آن را اجرا خواهیم کرد. اگر در قطعنامه توصیه و درخواستی است باشد، ما ملاحظات خود را داریم ضمن اینکه برداشت خود را از برجام و قطعنامه در بیانیه‌ای که بلافاصله در شورای امنیت ثبت و توزیع شد، اعلام کردیم.

سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل در ادامه به تشریح روز تصویب قطعنامه در شورای امنیت پرداخت و گفت: به محض این‌که اعلام شد در وین به جمع‌بندی رسیدیم و متن برجام منتشر شد کشورهای غیردائم (10 کشور) که در مذاکرات نبودند توسط نمایندگی ایران در سازمان ملل درباره برجام در نشستی توجیهی شرکت کردند که این جلسه به درخواست ایران و موافقت رئیس شورای امنیت برگزار شد.

وی ادامه داد: در آن جلسه کشورها به طور فوق‌العاده از دستیابی ایران و 1+5 به برجام استقبال کردند که در نهایت مسأله‌ای پیچیده از طریق مذاکره حل و فصل شده است. در آن جلسه همه کشورهای عضو غیر دائم صبحت کردند و از برجام حمایت کردند. البته پرسش‌ها و ابهام‌هایی هم داشتند که پاسخ داده شد. بعد از آن جلسه‌ای با دبیرکل داشتیم و آقای بان کی مون در آن جلسه گفت، در 30- 20 سال گذشته نمونه کاری که میان ایران و 1+5 صورت گرفت را ندیده است که از طریق دیپلماسی چالشی بین‌المللی حل شود و این برتری دیپلماسی بر جنگ است. او با اشتیاق از وزیر امور خارجه و تیم مذاکراتی تمجید کرد که با صبر و حوصله و تخصص این کار مهم را پیش بردند و صحنه را ترک نکردند.

خوشرو گفت: در روز تصویب قطعنامه 2231 جلسه فوق‌العاده‌ای برگزار شد که به فاصله 3 روز کاری بعد از برجام تصمیم گرفتند که در اولین دوشنبه این جلسه تشکیل شود. هماهنگی زیادی با تهران درباره متن بیانیه ایران داشتیم و از صبح برنامه به طور ویژه در دستور کار قرار گرفت. رئیس جلسه وزیر خارجه نیوزیلند بود و خیلی هم تلاش داشت جلسه به خوبی برگزار شود؛ او به خاطر دو جلسه که یکی از آنها ایران و دیگر درباره خاورمیانه بود، راسا به نیویورک آمده بود.

وی با اشاره به سخنرانی سفیر آمریکا در سازمان ملل در نشست شورای امنیت تصریح کرد: در آن جلسه تقریبا همه مثبت صحبت کردند. سفیر آمریکا قسمت اول صحبتش راجع به فرآیند مذاکرات بود، اما در قسمت دوم گفت که با ایران مشکلات دیگر داریم و مسائل منطقه و تروریسم را مطرح کرد و سعی داشت این مساله را القا کند که این تفاهم (برجام) مسائل ما را با ایران کامل حل نمی‌کند که این حرف اصلا ناروا و نابجا بود چرا که صرفا در آن جلسه بحث هسته‌ای مطرح بود.

نماینده ایران در سازمان ملل افزود: طبیعی است ما هم درباره مواضع و رفتار آمریکا در منطقه حرف‌های زیادی داریم و حضورش را مخرب و غیر قانونی می‌دانیم. پاسخ من به صحبت‌های ایشان این بود که کشوری حرف از مقابله با تروریسم در منطقه می‌زند که با دو جنگی که در منطقه داشته، خودش عامل گسترش تروریسم و ناامنی بوده است و بحران فعلی ناشی از همان اقدامات است. این در حالی است که ایران کشوری با ثبات در منطقه‌ای بی‌ثبات است و ما برای کمک به کشورهای دیگر در تقابل با تروریسم مسولیت داریم. سفیر آمریکا شاید توقع چنین واکنشی را از سوی ایران نداشت به علاوه که پاسخ ما چیزی نبود که آن‌ها بتواند نفی کنند. حتی اوباما بعدا ‌گفت مخالفان توافق همان جنگ‌طلبان هستند که اکنون تحت پوشش دیگری سخن می‌گویند.

خوشرو گفت: در‌ آن جلسه اغلب کشورها به ایران تبریک گفتند و حمایت کردند و فضای تفوق دیپلماسی بر جنگ حاکم بود که هدف اول سازمان ملل است، در حالی که سازمان ملل در تمام سال‌های گذشته از این هدف بازمانده بود. ما هم در بیانیه‌ای که قرائت شد گفتیم که تهدید و تحریم و تغییر رژیم سیاست‌های نادرست است که هیچ کدام به صلح و ثبات و امنیت منجر نمی‌شود. دو روز بعد جلسه‌ای درباره فلسطین در شورای امنیت بود که در آن همه صحبت کردند و پیش‌ درآمد صحبت‌هایشان درباره برجام بود و اینکه باید مشکلات بین‌المللی و منطقه‌ای با الگوگیری از سازوکار مذاکراتی مثل کاری که میان ایران و 1+5 صورت گرفت حل شود. تنها کشوری که علیه توافق صحبت کرد، اسرائیل بود و جالب بود که سفیر انگلیس بعد از آن صحبت کرد و صراحتا در پاسخ گفت که تفاهم به نفع همه کشورهای منطقه است.

وی در ادامه با اشاره به فضای حاکم بر سازمان ملل در روزهای تصویب قطعنامه 2231 و قبل از آن دستیابی به برجام گفت: روزی که قطعنامه 2231 تصویب شد سفیر اسرائیل در مصاحبه‌ای مطبوعاتی در حالی که سعی داشت فضا را علیه ایران مشوش کند ایران را دروغ‌گو و تهدید صلح و امنیت بین‌الملل خواند. یکی از خبرنگاران از او پرسید که به هر حال ایران عضو ان پی تی است و پروتکل را می‌خواهد اجرا کند، دولت اسرائیل چه وقت می‌خواهد به ان پی تی بپیوندند و پروتکل الحاقی را اجرا کند؟ که او در پاسخ گیج و مبهوت ماند.

این دیپلمات با سابقه کشورمان تاکید کرد که گفتمان ایران‌ستیزی شکست خورده است و توافق وین یکی از مهم‌ترین اثراتش شکست پروژه ایران‌هراسی است و در کنار آن مسئولیت آفرینی برای کشورهایی است که در شعار تهدید معرفی کردن ایران اقدامات افراطی و سرکوبگرانه را تقویت می‌کردند. این توافق می‌تواند چارچوب سیاسی منطقه و جهان را تغییر دهد.

این دیپلمات با سابقه کشور در پاسخ به این پرسش که چه شد آمریکا که حاضر به پذیرش غنی‌سازی ایران طی ده 10 سال گذشته نبود پذیرفت ایران غنی‌سازی داشته باشد؟ گفت: در دولت اصلاحات، دولت بوش در آمریکا بر سر کار بود و ماشین جنگی آمریکا به راه افتاده بود و قابل تصور نبود که غنی‌سازی ایران مورد پذیرش قرار گیرد. بعدها اروپایی‌ها به ما می‌گفتند که سپری شده بودند تا مانع حمله آمریکا به ایران شوند و این مساله را جک استراو و محمد البرادعی هم گفتند. تا اینکه آقای روحانی در سال 1392 در ایران روی کار آمد و تلاشی برای حل مساله هسته‌ای که از دولت قبل هم به طور جدی در سطحی بالا پیگیری شده بود آغاز شد. در دولت اصلاحات تفاهمی میان ایران و طرف اروپایی نهایی شد اما به گفته اروپایی‌ها، آمریکا مانع آن شد. آقای بوش می‌گفت یک سانتریفیوژ هم نباید باشد. آمریکایی‌ها اساسا هیچ پرونده قابل قبولی در این زمینه در گذشته ندارند و البته خودشان آن را رد هم نمی‌کنند و امروز شاهد هستیم که اوباما و کری از خودشان و سیاست‌شان در سال‌های گذشته انتقاد می‌کنند.

وی افزود: در عین حال معتقدم اینکه باعث شد آمریکایی‌ها پای مذاکره بیایند صرفا تغییرات سیاسی در کشورها نبود بلکه مجموعه‌ای از عوامل به ویژه ‌اقتدار، ‌ثبات و پشتیبانی و مقاومت مردم در برابر تحریم بسیار در این امر مهم بود.

سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل در نیویورک درباره روند بررسی برجام در کنگره آمریکا در روزهای باقی مانده تا پایان مهلت تعیین شده گفت: دو مجلس سنا و نمایندگان برجام را به احتمال قوی رد می‌کنند و بعد اوباما وتو می‌کند، اگر مجلسین دو سوم آرا را داشته باشند می‌توانند نظر رئیس‌جمهور را رد کنند و آن وقت برجام رد می‌شود. ولی الان این میزان آرا را ندارند یعنی شاید در سنا آرایی داشته باشند اما در مجلس نمایندگان این آرا را ندارند. در عین حال این مساله به عهده دولت آمریکا است. طی 3 ماه بعد از تصویب قطعنامه اگر همه چیز درست انجام شده باشد یک روز را به عنوان روز اجرای برجام تعیین می‌کنند. در آن روز که دو طرف اقدامات ضروری را انجام داده‌اند همه تحریم‌ها مطابق انچه در قطعنامه ذکر شده، لغو می‌شود.

خوشرو در ادامه درباره اجلاس توسعه پایدار که اواخر شهریور با حضور سران کشورهای عضو سازمان ملل در نیویورک برگزار می‌شود، گفت:‌ از3 الی 5 مهر (25 تا 27 سپتامبر) اجلاس سران توسعه پایدار برگزار می‌شود که بزرگ‌تر از اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل است چرا که حدود 80 درصد سران کشورها در آن شرکت می‌کنند و از ایران نیز پیش‌بینی‌ می‌شود که رییس‌جمهور محترم حضور یابد.

سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل با بیان‌ اینکه آخرین اجلاس 15 سال پیش در دولت اصلاحات با عنوان "اهداف توسعه هزاره" برگزار شد درباره اهداف سند اجلاس 2015 تصریح کرد: سند این اجلاس حدود دو هفته پیش تصویب شد که این سند مسائلی از جمله کم آبی، بیابان‌زایی، محیط زیست،‌ فقر و گرسنگی، خشونت را شامل می‌شود. دو سال است که این سند مورد مذاکره است و ایران به طور فعال در این مذاکرات شرکت داشته است و این سند بیشتر موردنظر کشورهای در حال توسعه است چرا که مسئولیت‌هایی را بر عهده کشورهای توسعه‌یافته گذاشته است.