انگیزه انگلیس از بازگشت به ایران

فرارو- سوزان مالونی، مدیر مرکز سیاست خاورمیانه سابان در اندیشکده راهبردی بروکینگز آمریکا و عضو ارشد این اندیشکده طی یادداشتی به تاثیر بازگشایی سفارت انگلیس در ایران بر توافق هسته ای پرداخته و نوشت: تقریبا چهار سال پس از حمله به سفارت انگلیس در تهران، طی هفته جاری در مراسمی با حضور فیلیپ هاموند، وزیر خارجه انگلیس سفارتخانه ها بازگشایی شد. 

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از اندیشکده بروکینگز، هاموند عالی ترین مقام انگلیسی است که طی یک دهه اخیر به ایران سفر کرده و این ارتقا سطح دیپلماسی دوجانبه گامی مهم در جهت احیای روابط ایران با جهان محسوب می شود.

با توجه به حساسیت های سیاسی که روابط با انگلیس را احاطه کرده، بازگشایی سفارت به معنای تقویت فرمان اعتدال در سیاست خارجی ایران است. این دقیقا همان نکته ای است که حسن روحانی دو سال پیش که به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد، به آن اشاره کرد؛ نخست از طریق حل و فصل بن بست هسته ای. 

در عین حال نزدیکی تهران و لندن نیز بیانگر پدیده ای است که مخالفان توافق هسته ای در منطقه و در واشنگتن را تحریک می کند و آن آمادگی جهان برای بخشیدن آنچه مالونی افراط گرایی ایدئولوژیک در ازای تمایل ایران به پشیمانی می خواند، است.

مالونی با اشاره به تاریخ روابط ایران و انگلیس که همواره دستخوش  حوادث مختلف بوده نوشت: این تصمیم برای عبور از رنجش های گذشته، بازتاب یک محاسبه استراتژیک از سوی هر دو طرف است مبنی بر اینکه روابط دوجانبه دیپلماتیک و اقتصادی شان آنقدر ارزش دارد که توجیه کننده پذیرش این ریسک باشد. دور شدن از ایران برای لندن به هیچ وجه یک گزینه درازمدت نیست. همانطور که ویلیام هیگ، وزیر خارجه وقت انگلیس سال گذشته مطرح کرد: «هرگز تردید نداشتم که اگر شرایط اجازه دهد، ما باید یک سفارتخانه در تهران داشته باشیم. ایران یک کشور مهم در یک منطقه بی ثبات است و حفظ سفارتخانه ها در سراسر جهان-حتی تحت شرایط سخت- ستون مرکزی رویکرد دیپلماتیک جهانی انگلیس است.» هاموند نیز طی سفر هفته جاری خود از عبارت مشابهی استفاده کرد.

انگیزه های انگلیس برای بازگشایی این سفارتخانه در ایران صرفا استراتژیک نیست. با توجه به توافق هسته ای و احتمال لغو بخش عمده تحریم های سازمان ملل و اتحادیه اروپا، اقتصاد ایران در حال بازگشت به زمین بازی برای اروپا است. برخی تجار انگلیسی از این حس که موضع سختگیرانه دولت شان در مذاکرات و تداوم تنش با تهران دورنمای فعالیت شان در ایران را تضعیف می کند، ناخشنود بوده اند. آنها از تضاد آشکار تجارت بسیار فعال تر دیگر دولت های اروپایی ابراز انزجار می کنند، از اینکه کشورهایی مانند آلمان تنها چند روز پس از توافق هسته ای ماه جولای، هیات نمایندگی خود را راهی تهران کردند.

این ارزیابی که ایران بیش از آنکه بتوان آن را منزوی کرد، مهم و سودمند است، بارها انگلیس و دیگر شرکای اروپایی اش را ترغیب کرده که پس از یک دوره سردی روابط و وعده آغاز «فصلی جدید»، از تحرکات ایران چشم پوشی کنند. 

با توجه به اتفاقات اخیر، مردم انگلیس دست کم می توانند به ابراز تاسف ایرانیان نگاهی داشته باشند. در پی حمله سال 2011 به سفارت انگلیس، علی اکبر صالحی، وزیر خارجه وقت ایران با انتقاد از این حمله، آن را نامناسب خواند. یک سال بعد نیز آیت الله خامنه ای، رهبر معظم ایران با اکره اشاره کرد که «در قضیه اخیر اشغال آن سفارت خبیث [انگلیس]، احساسات جوانان درست بود ولی رفتنشان [به داخل سفارتخانه] درست نبود.» در پایان نیز مقامات ایران تاکید کردند که «قرار نیست عذرخواهی صورت بگیرد. در گذشته اتفاقات بسیاری رخ داده که در پی اش ما عذرخواهی دریافت نکردیم.» 

احیای روابط اقتصادی و دیپلماتیک با انگلیس نشان دهنده پاداش واقعی است که ایران در قبال قمار بر سر دیپلماسی هسته ای دریافت کرد. از نظر مقامات ایرن، تصمیم سال 2013 این کشور برای شرکت در مذاکرات هرگز تنها به مسئله لغو تحریم ها که در توافق هسته ای به آن اشاره شده، مربوط نمی شود؛ بلکه مسئله در مورد کسب دوباره جایگاه ایران در جهان و اطمینان از مرکزیت خود به عنوان یک بازیگر استراتژیک غالب منطقه ای نیز بود. بازگشت انگلیس به ایران تاییدی است بر همین مسئله.

همانطور که قابل پیش بینی بود، سروصداهایی از سوی رسانه های تندروی ایران به گوش می رسد. با این حال، روند باثبات بهبودی روابط ایران- اروپا از زمان روی کار آمدن حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور نشان می دهد که این تغییر در رویکرد ایران نسبت به جهان، از اجماع قابل توجهی در بدنه وابسته به تصمیم گیرندگان در جمهوری اسلامی برخوردار است.