روزه‌خواری علني جرم است يا هنجارشكنی؟

روزنامه قانون نوشت:

روزه داري يكي از تكاليف الهي براي مسلمانان است اما هستند افرادي كه به دلايل مختلفي چون بيماري يا مسافرت قادر به انجام وظيفه خود در اين ماه نيستند. دراين بين با توجه به حرمت اين ماه مبارك ومهماني خداوند براي بندگانش، اين افراد نيز از خوردن وآشاميدن در ملأ عام نهي شده و حتي با افرادي كه در معابر و مكان هاي عمومي تظاهر به روزه خواري كنند برخورد قانوني مي‌شود.
 
روزه‌خواری به تنهایی در هیچ یک از قواعد قانون مجازات مورد جرم انگاری قرار نگرفته است. بنابراین هر چند که از منظر شرعی، روزه خواری بدون عذر شرعی حرام است؛ اما چنانچه یک فرد، چه با عذر شرعی و چه بدون عذر شرعی، روزه نگیرد، هیچ‌گونه جرمی را از منظر قانون مجازات انجام نداده است. البته اين امر تا زماني است كه در مكان‌هاي عمومي تظاهر به روزه خواري انجام نشود زيرا در اين حالت به عنوان يك جرم مشهود مورد پيگرد قضايي قرار خواهد گرفت.

استناد ضابط قضايي  به ماده 638 قانون مجازات اسلامی است كه طبق آن هرکس علنا در انظار عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی كند، علاوه بر کیفر عمل به حبس از 10 روز تا دو ماه یا تا 74 ضربه شلاق محکوم می‌شود و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نيست ولی عفت عمومی را جریحه داركند فقط به حبس از 10 روز تا دو ماه یا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
 
 برخورد با روزه‌خواران
با آغاز ماه مبارك رمضان برخورد با روزه‌خواران و رسيدگي به اتهامات آنها در دادسراها به صورت جدي پيگيري شده است و فقط در شهر شيراز تا قبل از به نيمه رسيدن ماه مبارك 500نفر با برخورد ضابطان قضايي مواجه شده‌اند.  معاون دادستان عمومی و انقلاب شهرستان شیراز در رابطه با اين مسئله مطرح كرده بود كه از ابتدای ماه رمضان با 500 متخلف در طرح مقابله با هنجارشکنی و روزه‌خواری در این شهرستان توسط بسیج و نیروی انتظامی برخورد شده است.  
 
وی با بیان اینکه این طرح از 28 خرداد به مدت یک‌ماه در دستور کار قرار گرفته است، افزود: برای 20 دستگاه دولتی و غیردولتی در اجرای این طرح، وظایفی تعیین شده که پس از ابلاغ آن به دستگاه‌های مربوطه مقرر شد به صورت هفتگی گزارش‌های خود را به دادستانی یا حوزه پیشگیری از وقوع جرم دادگستری فارس اعلام کنند. وی به 2699 مورد تذکر لسانی و 261 مورد تذکر کتبی بسیج در این طرح، اشاره و تصریح کرد: از ابتدای ماه رمضان تاکنون نیروهای مقاومت بسیج، دو مکان متخلف و دو خودرو را به ترتیب پلمب و توقیف کرده‌اند.
 
تظاهر به روزه خواری جرم مشهود است
تظاهر به روزه‌خواری از جرائم مشهود بوده و برابر ماده 21 قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری امکان دستگیری متهم و حفظ دلایل جرم برای ضابطان قضایی پیش بینی شده است.مشهود بودن جرم برای برخورد ضابطان قضایی کافی است و برای رسیدگی به این جرم، مستندات و گزارش ماموران ضابط در کنار اظهارات متهم مورد بررسی قرار می‌گیرند.

براساس اصول حقوقی باید احراز این جرم با دلیل و مدرک اثبات شود.بر این اساس اگر فردی در حیاط خانه خود روزه‌خواری کند هرچند همسایه او را ببیند جرم نیست، اما اگر خارج از خانه به عمد و به قصد تظاهر مرتکب این عمل شود جرم است و به ضابطان این اجازه داده شده است که با توجه به ظاهر عمل ارتکابی قضاوت کنند و در حالی که تشخیص عمدی بودن و عنصر روانی جرم نادیده گرفته شده است.
 
روزه خوردن جرم نيست
حجت‌الاسلام موسي قرباني، معاون قضايي امور شعب و استان‌هاي ديوان عدالت اداري در گفت‌وگو با« قانون» در رابطه با روزه خواري اين‌گونه توضيح داد: جامعه اسلامي و كشور اسلامي بايد مقررات اسلام را عمل كند و يكي از مقررات محكم اسلام روزه است و آن چيزي كه از منظر حكومت و قانون مهم است اين است كه در ملأ عام روزه‌خواري صورت نگيرد. به طور كلي بايد مطرح كرد كه روزه خوردن جرم نيست اما روزه خوردن در ملأعام جرم است. بحث ملأ عام را مي‌توان براي موارد ديگر از قبيل حجاب يا شرب خمر مطرح كرد كه شرب خمر به هر حال جرم است اما در ملأعام خود، جرم مستقلي است.
 
تظاهر به عمل حرام 74 ضربه شلاق دارد
اين قاضي تاكيد كرد: در قانون مجازات اسلامي براي آن مجازاتي پيش بيني شده است كه در رابطه با اين موضوع در ماده 638 اين قانون آمده است كه «هرکس علنا در انظار عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی كند، علاوه بر کیفر عمل به حبس از 10 روز تا دو ماه یا تا 74 ضربه شلاق محکوم می‌شود و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نيست ولی عفت عمومی را جریحه دار كند فقط به حبس از 10 روز تا دو ماه یا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»
 
مامور نتيجه برخورد  نيستيم
معاون قضايي ديوان عدالت اداري تصریح کرد: اثبات روزه خواري مانند اثبات كردن جرايم ديگر است. به طور كلي اگر بخواهيم تفكيك قائل شويم در اين زمينه كه، آيا جلوي روزه خواري را مي‌توان با حبس و مجازات گرفت؟ اين مسئله بدجنسي است. بايد در نظر گرفت كه ما مامور به اين نيستيم كه نتيجه را مشاهده كنيم  بلكه مامور به انجام وظيفه هستيم. مگر براي مواد مخدر كه افراد زيادي اعدام شده اند  اين جرم در جامعه كمتر شده است؟ در اين زمينه چه كسي جرات مي‌كند بگويد مواد مخدر را مجازات نكنيد.
 
ظاهر جامعه بايد اسلامي باشد
وي ادامه داد: به هر حال بايد در نظر گرفت كه وظيفه حكومت است كه ظاهر جامعه، جامعه اسلامي باشد. در كشور اسلامي نه مردم دوست دارند و نه  چهره خوبي دارد كه  ديگران وقتي وارد جامعه مي‌شوند روزه خواري در چنين جامعه‌اي را مشاهده كنند؛ اين مسئله خوبي نيست و حكومت هم بايد اقدام كند. به نظر بنده بايد از جهت قانوني تكليف روشن شود و ماموران و مردم موظف هستند امر به معروف و نهي از منكر كنند.
 
كسي كه عذر شرعي دارد بايد احترام ماه مبارك را نگه دارد
قرباني در پايان اين‌گونه توضيح داد:  اينكه با مجازات مي‌شود مردم را وادار به روزه گرفتن كرد بايد گفت حتما نمي‌شود ولي بايد در نظر گرفت كه مي‌توان ظاهر خيابان را درست كرد. اينكه فردي در ماه مبارك رمضان گوشه لبش سيگار بگذارد و ماشين آخرين سيستم را سوار شود و بخندد، اين در نظام جمهوري اسلامي پذيرفته شده نيست بايد اين سيگار‌ها را خاموش كرد. ولي  اگر در خانه‌اش چنين كاري كند مشكلي نيست اما در جامعه بايد جلوي اين روزه خواري علني گرفته شود. بايد به اين نكته توجه كرد حتي كسي كه عذر شرعي دارد هم آن فرد موظف است احترام ماه مبارك را نگه دارد و روزه‌خواري نكند.
 
 روزه خواري به صراحت در قانون نيامده
 همچنين دكتر محمدرضا گودرزي وكيل دادگستري و استاد دانشگاه نيز در گفت‌وگو با «قانون» در رابطه با روزه خواري اين‌گونه توضيح داد: در رابطه با اين موضوع  بيشتر بايد با علما صحبت كرد. اما به طور كلي بايد گفت در قانون، روزه خواري صراحتا نيامده است. اما در قانون آمده است تظاهر به عمل حرام جرم است. به نظر مي‌رسد به استناد به اين قانون با روزه‌خواري برخورد مي‌شود.
 
بازداشت افراد كار درستي نيست
اين حقوقدان تاكيد كرد: روزه خواري به اين شكل كه ما تعريف مي‌كنيم براي اداره مملكت مشكل ايجاد مي‌شود. به هر حال كساني كه عذر شرعي دارند يا توان ندارند روزه بگيرند يا از خارج از كشور وارد ايران مي‌شوند ما بايد تمام اين مسائل را در نظر بگيريم. به طور كلي ما بايد در نظر بگيريم ساير كشورهاي اسلامي در اين رابطه چطور عمل كرده اند و از تجربيات آنها استفاده كنيم. اين رويه كه افراد را بازداشت كنيم كار درستي نيست.
 
عنصر معنوي جرم روزه خواري محقق شود
براساس اين گزارش بايد تاكيد داشت عمل روزه خواري رفتاري خلاف و نا پسند است و حتي افرادي كه عذر شرعي دارند بايد حرمت روزه داران را حفظ كنند البته تعابير «علنا»،«معابرعمومي» و «عملي كه عفت عمومي را جريحه دار كند» در قانون مجازات جاي بحث و بررسي بسياري دارد اما به طور خلاصه بايد گفت رفتاري كه جامعه آن‌را ناپسند مي‌داند نبايد رخ دهد.

پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «کسی که حسن و کار خیری انجام دهد و آن را از غیرخدا پنهان دارد، عملش70 برابر می‌شود نسبت به کسی که عمل حسنه‌ای را آشکار می‌سازد و کسی که مرتکب گناهی می‌شود، اگر آن را فاش و آشکار كند، مورد غضب خدا واقع می‌شود اما اگر آن را پنهان داشت، آمرزیده خواهد شد.»

بنابراین دلیل حرمت روزه‌خواری و تظاهر به آن، حرمت‌شکنی احکام الهی است. براين اساس در بحث جرم روزه خواري  بايد به عنصر معنوي جرم نيز توجه ويژه شود زيرا بايد فرق باشد بين فردي كه از سر بيماري و نا تواني ممكن است مجبور به روزه خواري در ملأعام شود با فردي كه بدون داشتن عذر موجه اين عمل را در ملأ عام انجام مي‌دهد و سبب حرمت شكني احكام الهي مي شود.