بودجه‌هایی که صرف آش نذری شد

معاون فرهنگی و اجتماعی دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد کشور گفت: گردشگری هفت منطقه آزاد کشور را نمی‌توان با سنار و سه شاهی ایجاد و مدیریت کرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی زم در گفت‌وگو با ایسنا گفت: ارتقاء فرهنگ عمومی برای گردشگرپذیر شدن مناطق آزاد یکی از سرفصل‌های جدی کار ما است. این‌ها کار یک شبه نیست، ضمن آن که با سنار و سه شاهی هم این اتفاق‌ها رخ نمی‌دهد.

او درباره وضعیت اعتبارات بخش گردشگری در هفت منطقه آزاد، توضیح داد: اگر کل درآمد سالانه هفت منطقه آزاد را هزار میلیارد تومان بدانیم، متوسط سهم حوزه فرهنگی، اجتماعی و گردشگری هفت منطقه صد میلیارد تومان و سهم هر منطقه به طور متوسط 13 میلیارد تومان است که 20 درصد آن یعنی حدود دو و نیم میلیارد تومان سهم گردشگری و زیرساخت‌های یک منطقه می‌شود و این یعنی چیزی ورای یک شوخی!

«زم» اضافه کرد: تا پیش از دولت تدبیر و امید هیچ بودجه‌ای به حوزه فرهنگی، اجتماعی و گردشگری به طور قانونی اختصاص نمی‌یافت، بلکه بودجه‌ای در اختیار مدیرعامل منطقه برای مصارف فرهنگی قرار داشت که تعریف مصارف فرهنگی نیز در آن دوره، از آش نذری و نصب پلاکاردهای خیابانی تا احیانا کمک به یک مسجد و هیأت مذهبی را شامل می‌شد و تا پیش از این دولت، جز کیش هیچ منطقه‌ای تعریف گردشگری نداشت.

او ادامه داد: بیکاری، همراهی نکردن جوامع محلی با ماموریت‌های مناطق آزاد، تقاضای مردم برای بازدید از این مناطق و احیای فرصت‌های بوم‌گردی و رسیدگی به طبیعت، آثار تاریخی، میراث فرهنگی و ... نهفته در اقلیم‌های آزاد ایران، مسوولان این دولت را به احیای گردشگری در این مناطق تحریص و تشویق کرد، اما انجام درست این کار مستلزم آماده‌سازی زیرساخت‌های حداقلی است.

معاون فرهنگی دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد درباره تغییر رویه‌ی دولت یازدهم در مناطق آزاد گفت: در این دولت با مطالعات کارشناسی و همچنین پذیرش این استدلال که برای نجات مناطق آزاد از حالت یک کارگاه اقتصادی و کارخانه صنعتی کم‌بازده و یا نیمه ورشکسته گریزی جز رویکرد فرهنگی وجود ندارد موجب شد رشد و زمینه اقتصادی با نگاه فرهنگی جستجو شود و به رشد مادی و معنوی جامعه محلی توجه بیشتری نشان داده شود تا ضمن برقراری ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی و تقویت قوام خانواده، ماموریت‌های چهارگانه در بند 11 منشور اقتصاد مقاومتی مقام معظم رهبری در مناطق آزاد زودتر و بهتر تحقق یابد.

او با اشاره به بند 11 منشور اقتصاد مقاومتی مقام معظم رهبری اظهار کرد: لازمه تحقق این منشور، ارتقای جامعه محلی است و تا جوامع محلی همسو نشوند و زیرساخت‌های یک جامعه شهری به وجود نیاید، سرمایه‌گذار، سرمایه‌اش را به خطر نمی‌اندازد؛ از این رو گردشگری می‌تواند رکن، محور و زیربنای رونق اقتصادی تمام مناطق آزاد قلمداد شود. من فکر می‌کنم گردشگری در این نگاه جدید در نقش بند تسبیحی است که بتواند همه مهره‌های فعالیتی مناطق نظیر آموزش و پرورش، اصلاح وضعیت کالبدی و کاربری روستاها، محیط زیست، هنر، دانشگاه‌ها و ورزش را در خود جای دهد و رویکرد همه کارها را همسو کند.

او با بیان این‌که در گذشته جوامع محلی در تعریف اقتصادی مناطق آزاد هیچ جایگاهی نداشت، اظهار کرد: صحبت ما صرفا ادعای ماموریت اقتصادی است نه توسعه اقتصادی، چرا که در هیچ یک از این مناطق توسعه اقتصادی رخ نداده است. بنا بود یک فعل اقتصادی انجام شود که منجر به کاهش قیمت تمام شده تولید و گسترش صادرات شود که متاسفانه نتیجه آن معکوس شد. تا فعل ناقص به افعال کامل اقتصادی تبدیل نشود، شرایط پایه‌ای برای توسعه اقتصادی به وجود نخواهند آمد.

«زم» اعتقاد دارد: مناطق آزاد در سالیان گذشته به هیچ وجه نتوانستند الگو و یا مکانی برای توسعه اقتصادی شوند، چون فعل اقتصادی آن‌ها فاقد پیوست‌های فرهنگی و اجتماعی بوده به همین دلیل این مناطق نتوانستند به خط تولید مطلوب، توسعه صادرات، تکنولوژی پیشرفته، اصلاحات نظام بانکی و پولی و بیمه‌ای دست بیابند.

او توسعه گردشگری را یکی از راه‌کارهای خروج مناطق از وضعیت کنونی دانست و بیان کرد: فاز یک بیشتر سرمایه‌گذاری‌ها در دنیای رو به توسعه از گردشگری آغاز شده است، یعنی پیش از هر سرمایه‌گذاری، سفر و ارزیابی‌های به دست آمده از آن سفر ملاک تصمیم و اقدام سرمایه‌گذار شده است، مثلا در دبی یا سنگاپور.

معاون فرهنگی و اجتماعی دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد کشور در پاسخ به این سوال که آیا اکنون با تغییر این رویکرد گردشگری جزو اولویت‌ها و سیاست‌های مناطق آزاد قرار گرفته است؟ در زمان تصویب قانون آزاد در 22 سال قبل جز چند منطقه‌ی آزاد بزرگ مثل هامبورگ که سابقه پنجاه شصت ساله داشته ایده‌ شکل‌گیری مناطق آزاد بسیار جدید بود. در دولت سازندگی آن تصمیم گرفته شد بعضی از مناطق کشور را برای رشد و سازندگی آن مناطق به آزاد تبدیل شود، اما این نقد صورت نگرفت که با هر منظور، آبادانی این مناطق است. این ایده می‌تواند شامل همه مناطق محروم کشور شود، اما در دنیای پیشرفته، سرزمین‌های پیشرفته و دارای زیرساخت‌های اقتصادی، خود را آزاد اعلام می‌کنند تا بتوانند از فرصت‌های فراقانونی استفاده کنندو با جست و خیز به رشد و توسعه دست بیابند این مناطق تئوری‌پردازی نشد.

وی اضافه کرد: در عین حال که آن قانون معطوف دولت بخشی به مناطق محروم بود، اما به نیروی انسانی، جامعه شهری و نیازهای مردم توجه نشده است، از بهداشت، درمان، آموزش سینما، هنر و موسیقی حرفی به میان نیست و صرفا قانون در حد راه‌اندازی یک کارگاه اقتصادی است.

زم ادامه داد: در چنین شرایطی کدام سرمایه‌گذار، خانواده‌اش را به شهری می‌برد که بیمارستان، رشته‌های تخصصی بیمارستانی، مدرسه و دانشگاه، تفریحات، محیط‌زیست و ...نداشته باشد؟ از این رو بعد از گذشت این همه سال در بسیاری از این مناطق مدرسه‌، دانشگاه و سینمای خوب وجود ندارد، به همین دلیل بسیاری از سرمایه‌گذاران و مدیران و کارشناسان ارشد این مناطق خانواده‌شان را در شهری دیگر اسکان داده‌اند. این مناطق شبیه پادگان‌های نظامی است.

او در ادامه لازمه پرداختن به فرهنگ و امور اجتماعی را تشکیل معاونت فرهنگی، اجتماعی و گردشگری در دبیرخانه و مناطق آزاد دانست و یادآور شد: دبیرخانه در موقعیت سیاست‌گذاری، حمایت، هدایت و نظارت بر کار اجرایی مناطق قرار دارد و برای تحکیم این حوزه نیازمند وجود ساختار، منشور، مدیریت و نیروی تخصصی و بودجه و اعتبار بوده است.

وی با بیان این که در دو فصل بودجه سال‌های 93 و 94، حدود 10 درصد از درآمد مناطق آزاد به حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و گردشگری اختصاص یافته است، گفت: مفهوم اختصاص 10 درصد بودجه به کار فرهنگی، اجتماعی و گردشگری این است که اگر منطقه‌ای 100 میلیارد تومان درآمد داشته باشد که البته منطقه‌ای هم داریم 40 میلیارد تومان درآمد دارد، 10 درصد از این کل که 4 میلیارد تومان می‌شود، باید در این حوزه‌ها هزینه شود.

«زم» چنین بودجه‌ای را برای توسعه فرهنگی یک شوخی خنده‌دار دانست، اما در ادامه گفت: بالاخره همین که بودجه‌ با ثباتی در ردیف منابع درآمدی مناطق آزاد تعیین شده قدم موفقیت‌آمیزی است.

معاون فرهنگی و اجتماعی دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد کشور در ادامه وجود نیروی انسانی متخصص و دارای تجربه‌های موفق در حوزه فرهنگ و کارکردهای اجتماعی مناطق را یکی از ضرورت‌های رشد فرهنگی مناطق دانست و بازسازی نیروی انسانی بی‌تخصص، کم سواد و تنبل در این حوزه را یکی از معضلات این بخش ذکر کرد.

او شرایط موجود نیروهای انسانی در حوزه فرهنگی و اجتماعی مناطق آزاد را با مهارت پختن قورمه‌سبزی قیاس کرد و افزود: قورمه سبزی پختن جرأت و تخصص می‌خواهد؛ اما اظهار نظر درباره همه مقولات فرهنگی در کشور ما به جرأت و تخصص نیاز ندارد و هر کسی می‌تواند براساس یافته و یا بافته‌ خود اظهار نظر کند.

وی تأکید کرد: اگر قرار است کار فرهنگی کنیم باید از متخصصان این حوزه بهره ببریم. نمی‌توان آدمی که صرفا می‌گوید سابقه و یا علاقه فرهنگی دارد را در رأس کار بگذاریم و یا نظام پسر خاله‌گی را در انتصابات فرهنگی حاکم کنیم برای همین باید برای منابع انسانی این حوزه‌ کاری کرد که پس از تصویب منشور باید به آن بپردازیم.