علایم ناقلان هپاتیت چیست؟

مدیرگروه بهداشت محیط و حرفه‎ای دانشگاه علوم پزشکی لرستان گفت: در اغلب موارد افراد به دنبال اهدای خون و مشخص شدن وجود آلودگی ویروس هپاتیت ب به پزشک مراجعه می‎کنند و این افراد معمولاً هیچ گونه علامتی ندارند و از آلوده بودن خود نیز اظهار تعجب می‎کنند.

رضا سالاری در گفت‎وگو با ایسنا، توضیح داد: ناقل بیماری هپاتیت به کسانی گفته می‎شود که ویروس هپاتیت ب در خونشان به مدت بیش از 6 ماه وجود داشته باشد، حال عمومی خوبی داشته باشند و در بررسی آزمایشگاهی اختلالی در کار کبد آنان مشاهده نشود، در چنین شرایطی ویروس به صورت مسالمت‎آمیز در داخل بدن وجود دارد ولی آسیبی به کبد وارد نمی‎کند.

مدیر گروه بهداشت محیط وحرفه‎ای لرستان خاطرنشان کرد: مدتی پس از اهدای خون، سازمان انتقال خون ایران با ارسال نامه و کارتی وجود عفونت در خون ناقلین هپاتیت ب را متذکر می‎شود و دستورهای بهداشتی را گوشزد می‎کند. در برخی موارد به دنبال آزمایشات دوره‎ای وجود عفونت در خون افراد مشخص می‎شود.

وی با اشاره به اینکه هپاتیت یعنی التهاب کبد، در میان عوام مردم به یرقان و زردی مشهور است، تصریح کرد: مهم‎ترین عوامل ایجادکننده آن، ویروس‎ها هستند. ویروس‎ها موجودات ریزی هستند که از فرد آلوده به فرد سالم منتقل می‎شوند و برای رشد و تکثیر خود به یک موجود زنده نیاز دارند.

سالاری ادامه داد: تاکنون 6 نوع ویروس هپاتیت شناخته شده است که شایع‎ترین آنها ویروس‎های هپاتیت آ (A)، ب (B) و سی(C) هستند. عوامل دیگری مثل داروها، بیماری‎های توارثی و خودایمنی و مصرف مشروبات الکلی نیز می‎توانند سبب هپاتیت شوند.

مدیر گروه بهداشت محیط وحرفه‎ای دانشگاه علوم پزشکی لرستان اظهار کرد: هپاتیت ویروسی یکی از عوامل مهم مرگ زودرس انسان است. براساس تخمین سازمان بهداشت جهانی ۳۸۵ میلیون ناقل هپاتیتB و ۱۷۰ میلیون ناقل هپاتیتC در جهان وجود دارد و سالانه بیش از یک میلیون مورد مرگ در اثر هپاتیت اتفاق می‎افتد. ابتلا به این نوع هپاتیت عوارض بی‎شماری دارد، از این رو اهمیت شناخت آن بالاست.

وی بیان کرد: امروزه هپاتیت یکی از مشکلات بهداشتی عمده جهان است و 300 میلیون نفر در سراسر جهان حامل ویروس هپاتیت ب هستند. هپاتیت ب پس از بیماری‎های سل و مالاریا شایع‎ترین بیماری عفونی و مسری است. سالانه حدود 50 میلیون نفر به تعداد افراد آلوده در دنیا افزوده می‎شود. بیشتر مبتلایان در کشور چین و تایوان به سر می‎برند. شیوع این بیماری در برخی نواحی آسیا و آفریقا بالاست و حتی به 20 درصد نیز می‎رسد. در ایران طبق آمارهای موجود حدود 3 درصد افراد جامعه یا قریب به 2 میلیون نفر ناقل هپاتیت ب هستند.

سالاری با بیان اینکه علائم ابتلا به هپاتیت در تمامی انواع آن مشابه است، افزود: در ابتدا علائم عمومی مثل بی‌اشتهایی، ضعف، خستگی، تهوع، استفراغ و درد مبهم در قسمت فوقانی و راست شکم بروز می‎کند. گاهی در این مرحله تب هم وجود دارد، بعد از این مرحله زردی پیش رونده بروز می‎کند که ملتحمه (پرده داخلی چشم)، مخاط‌ها و پوست تمام بدن زرد می‎شود.

مدیرگروه بهداشت محیط و حرفه‎ای دانشگاه علوم پزشکی لرستان اظهار کرد: محل زندگی و تکثیر ویروس، کبد آدمی است و محصولات آن پس از تولید با گردش خون به جاهای مختلف بدن می‎روند. بدن در برابر عفونت ویروسی از خود دفاع می‎کند و علیه آنتی‎ژن‎های ویروسی، آنتی‎بادی یا آنتی‎کر(پادتن) می‎سازد. در بسیاری از موارد، بدن با دفاع خود عفونت را دفع کرده و فقط رد پای آن به صورت مثبت بودن آنتی‎بادی‎ها(پادتن‎ها) مشخص می‎شود، در این شرایط علاوه بر رفع خطر، فرد در مقابل عفونت مجدد مصون می‎شود و به اصطلاح واکسینه می‌شود.

وی با اشاره به اینکه تمام افراد آلوده شده با این ویروس علایم بیماری حاد را نشان نمی‌دهند، افزود: ۴۰ - ۳۰ درصد افراد آلوده شده علامت خاصی را نشان نمی‌دهند. معمولاً علایم حدود ۶ - ۴ هفته بعد از ورود ویروس بروز می‌کنند، مانند هپاتیتA افراد آلوده شده با ویروس هپاتت B حاد احساس بیماری می‌کنند و قادر به انجام کاری نیستند. کمتر از یک درصد افراد آلوده، این بیماری را به شکل خیلی شدید و سریع نشان می‌دهند که منجر به از کار افتادن کبد و مرگ می‌شود.

وی ادامه داد: اگر دستگاه ایمنی نتواند بیماری را تا ۶ ماه مراقبت کند، شخص علایم هپاتیت مزمن را نشان می‌دهد، ممکن است نشانه‌های هپاتیت مزمن مشابه هپاتیت حاد باشد. معمولاً در افرادی که چندین سال است مبتلا به بیماری هستند گروهی از علایم اضافی را نشان می‌دهند. این علایم شامل کهیر، جوش‎های پوستی، آرتریت، سوزش یا مورمور کردن در بازوها و پاها (Polyneuropathy) است.

مدیرگروه بهداشت محیط وحرفه‎ای لرستان با اشاره به راه‎های انتقال ویروس گفت: احتمال انتقال از طریق مادر به جنین به ویژه اگر مادر در ماه سوم بارداری آلوده شده باشد بسیار بالا است. تماس جنسی، از راه خون وفرآورده‎های خونی، استفاده از سرنگ مشترک در معتادان تزریقی یا فرو رفتن سوزن آلوده به ویروس به طور اتفاقی در پوست افراد سالم، استفاده از تیغ‎های آلوده، ترشحات بدن از جمله بزاق، مدفوع، صفرا، اشک و مایع منی به عنوان یکی از منابع انتقال ویروس مطرح هستند.

وی با بیان اینکه بعد از آلوده شدن به ویروس هپاتیت B سه مشکل بالینی رخ می‎دهد، افزود: علائم دیده نمی‌شود و مانند هپاتیتA علائم به صورت حاد یعنی ضعف، بی اشتهایی و زردی پیش رونده بروز می‎کند. همچنین آنتی‎ژن ویروس در بدن باقی می‎ماند و اشکال مزمن بیماری اتفاق می‎افتد و بعدا با فعالیت مجدد ویروس، علائم هپاتیت بروز می‎کند.

سالاری خاطرنشان کرد: گاهی این بیماری باعث ایجاد سرطان در کبد می‎شود و نیز با بروز علائم هپاتیت حاد، زردی آنقدر زیاد می‎شود که روی عملکرد طبیعی مغز تاثیر گذاشته و باعث علائم خواب آلودگی و عدم هوشیاری می‎شود. به علت تخریب سلول‎های کبدی زمان انعقاد خون به شدت طولانی می‎شود و خونریزی‎های مختلف در نواحی متفاوت بدن مثل خونریزی لثه، مخاط‎ها و پوست اتفاق می‎افتد که وضعیت بیمار بسیار خطرناک و مرگبار می‎شود.

مدیرگروه بهداشت محیط وحرفه‎ای یادآور شد: ویروس هپاتیت B در افراد بدون علامت که به صورت مزمن و طولانی ویروس را در خون خود حمل می‎کنند از راه‎های گفته شده به افراد سالم انتفال می‎یابد. نکته مهم آن است که درمان خاصی برای این بیماری هنوز کشف نشده و ابتلا به این نوع از بیماری ویروسی مرگبار است.

وی ادامه داد: امروزه پیشگیری از هپاتیتB از طریق واکسیناسیون و همچنین تزریق ایمونوگلوبولین صورت می‎گیرد. واکسن هپاتیت B در سه نوبت(صفر، یک ماه پس از نوبت اول و شش ماه پس از نوبت اول) به صورت عضلانی صورت می‎گیرد. معمولاً این نوع واکسیناسیون تا ده سال فرد را از ابتلا به هپاتیت ب ایمن می‎کند. تزریق این واکسن امروزه در برنامه واکسیناسیون کودکان گنجانیده شده است اما بزرگسالان نیز می‎توانند نسبت به انجام آن اقدام کنند.

مدیر گروه بهداشت محیط وحرفه‎ای استان ادامه داد: تزریق این واکسن برای همه افراد جامعه ضروری نیست ولی در مواردی چون همسر و فرزندان بیماران فرد مبتلا به هپاتیتB ، کسانی که با فرد مبتلا به هپاتیت B زیریک سقف زندگی می‎کنند و کادر بهداشت و درمان که در معرض تماس با بیماران مبتلا به هپاتیت B هستند، توصیه می‎شود. همچنین پزشکان و پرستاران بخش‎ها، کارکنان بخش‎های همودیالیز، تکنسین‎های آزمایشگاه، بانک خون و سازمان انتقال خون و دندانپزشکان و کمک دندانپزشکانی که به طور مستقیم با بیمار در تماس هستند، کادر نظامی و انتظامی که در معرض تماس با معتادان تزریقی مبتلا به هپاتیت B قرار دارند، نوزادانی که از مادر مبتلا به هپاتیت B متولد می‎شوند و بیمارانی که مرتباً دیالیز می‎شوند، زدن واکسن توصیه می‎شود.

سالاری تصریح کرد: واکسیناسیون افراد فوق در درجه اول قرار دارد و اگر تمامی این گروه‎ها واکسینه شدند، آنگاه بهتر است( در صورت وجود امکانات کافی) سایر افراد جامعه نیز واکسینه شوند. در حال حاضر واکسیناسیون همه افراد جامعه در برنامه کشوری نیست به هر حال گروه‎های در معرض خطر اولویت دارند.

مدیرگروه بهداشت محیط وحرفه‎ای لرستان بیان کرد: اگر تماس جنسی با بیمار مبتلا به هپاتیت B و یا تماس خون و وسایل برنده آلوده به خون وی(مثل سرنگ یا تیغ آلوده) اتفاق افتاده باشد در این صورت بهترین راه پیشگیری تزریق ایمونوگلوبولین حداکثر 48 ساعت پس از تماس است. همچنین در مورد نوزادانی که از مادر مبتلا به هپاتیتB متولد می‎شوند تزریق ایمونوگلوبولین ضرورت دارد. البته در تمام این موارد شروع واکسیناسیون یا تکمیل آن نیز لازم است.