مرز بین ترس و فوبیا

ترس یک واکنش طبیعی انسان هنگام مواجهه با خطر است که هدف محافظتی دارد اما فوبیا (phobia ) یا ترس شدید یکی از اختلال های اضطرابی و یک نوع ترس بیمار گونه و مرضی است که باعث اختلال در زندگی روزمره می شود.

دکتر شهربانو قهاری روان شناس بالینی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد روز شنبه در گفت وگو با ایرنا گفت: برخلاف ترس معمولی که واکنشی، زودگذر و با ارائه اطلاعات از بین می رود، فوبیا نوعی بیمارگونه و پایدار از ترس است که بر روی کارکرد و زندگی روزمره فرد تاثیر می گذارد.

وی توضیح داد: فوبیا باعث می شود فرد یک سری کارها را انجام ندهد و در واقع با اجتناب همراه است؛ یعنی فرد از چیزی که می ترسد فرار و دوری می کند.

دکتر قهاری با بیان اینکه فوبیا انواع مختلفی دارد به شایع ترین آنها اشاره کرد و گفت: ترس از قرار گرفتن در جای بسته مانند آسانسور، ترس از فضای باز ، ترس از ارتفاع ، ترس از آب و ترس اجتماعی که در این حالت فرد نگران ارزیابی شدن از سوی جمع است.

علائم فوبیا
دکتر قهاری با بیان اینکه فوبیا علائم خاصی دارد گفت: مثلا وقتی فردی در فضای بسته قرار می گیرد دچار علائمی مانند افزایش ضربان قلب ،افزایش تعداد تنفس ،احساس گرما و رنگ پریدگی می شود که همه این ها تجربه تلخی است تا جایی که باعث می شود فرد تمام تلاش خود را به کار می ببندد تا در آن موقعیت قرار نگیرد.

وی تصریح کرد:ترس طبیعی و معمولی با دادن اطلاعات رفع می شود، اما در ترس شدید (فوبیا) با ارائه اطلاعات هم قابل رفع نیست.

دکتر قهاری با بیان اینکه بعضی از فوبیا ها مانند فوبیاهای اجتماعی در سنین جوانانی بروز می کند،گفت: در این نوع ترس فرد نگران ارزیابی شدن از سوی جمعی است که در آن قرار گرفته به طور مثال به هنگام کنفرانس یا سخنرانی احساس اضطراب می کند که مبادا دچار لکنت یا توپوق شود.

فوبیا در واقع ترس نامعقول و شدید از یک موضوع، یک موقعیتی است و با اینکه فرد می داند ترسش نامعقول است ولی توانایی کنترل آن را ندارد و اگر در معرض آنچه که از آن «هراس» دارد، قرار بگیرد موجی از اضطراب، ترس شدید بر او چیره می شود و این تجربه چنان ناخوشایند است که سعی می کند همیشه از آن مورد «هراس آور» دوری کند.

اما ترس یک واکنش طبیعی انسان هنگام مواجهه با خطر است که هدف محافظتی دارد. هنگام مواجهه با خطر، دستگاه عصبی سمپاتیک با ترشح آدرنالین آمادگی «مبارزه یا فرار» را ایجاد می سازد. آدرنالین موجب افزایش ضربان قلب و جریان خون در عضلات بدن می شود و در نتیجه فرد می تواند در شرایط اضطراری بهتر عکس العمل نشان دهد. همچنین میزان قند خون نیز بالا می رود. در چنین شرایطی، جسم و روح آماده عمل است. پس در موقعیت های خطرناک، ترس، طبیعی و حتی مفید است. اما فوبیا، ترس بیمارگونه و به شدت مبالغه آمیز است.

این روانشناس بالینی با بیان اینکه فوبیا اگر مورد درمان قرار نگیرد پایدار می شود و تا آخر عمر ادامه خواهد داشت گفت: در صورت درمان نشدن فوبیا فرد می تواند به افسردگی مبتلا شود.

آب هراسی
آب هراسی (Aquaphobia) یک نوع ترس غیر طبیعی و مداوم از آب است که ممکن است فرد این حالت را حتی طی مواجهه با آب در یک اقیانوس، یک رودخانه یا حتی یک وان حمام تجربه کند و اینها را به منزله یک تهدید قریب الوقوع ببینند. چنین افرادی ممکن است از انجام فعالیت هایی مانند قایقرانی و شنا اجتناب بکنند.

این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد در باره ترس از آب گفت: این نوع هراس ممکن است به عنوان یک واکنش در قبال یک تجربه تلخ از آب پیش آمده باشد، مثل فردی که نزدیک بوده در آب غرق شود یا شاهد غرق شدن یک فرد دیگر بوده است.

وی ادامه داد: البته در بعضی مواقع فرد نه تجربه غرق شدن دارد نه مشاهده کرده است اما خطر را برای خود بیش از حد در ذهنش بزرگ می کند و دچار علائم جسمی اضطراب می شود.

راه های درمان فوبیا
دکتر قهاری در باره راه های درمان فوبیا ابتدا به دادن اطلاعات و آگاه کردن فرد اشاره کرد و افزود: علاوه بر این ریلکسشن و آرمیدگی قبل از مواجهه با محرک فوبیک، مواجهه با روش درست، رفتار درمانی و البته در صورت شدید بودن مداخلات دارویی نیز کمک می کند.