چرا برخی از مردها آب‌زیرکاه هستند؟

درست است که نرهای بزرگ‌تر و عضلانی‌تر عموما توجه ماده‌ها را بیشتر جلب می‎کنند، اما برخی گونه‌های کوچک‌تر و آب‌زیرکاه در حیات وحش، در زمان جفت گیری موفق‌ترند.

در شرق افریقا ماهی‌های نر لامپرولوگوس کالیپتروس در دو اندازه پیدا می‌شوند: ماهی‌های درشت و کوتوله‌هایی که تا 40 برابر از رقیبان خود کوچک‌ترند.

این ماهی نمونه‌ای از جانوران چندشکلی است؛ پدیده‌ای که در آن نرهای یک گونه، شکل‌های متفاوتی دارند. به رغم اینکه قد انسان‌ها هم متنوع است، اما بر خلاف ماهی‌ها مردان در دو سایز دیده نمی‌شوند. چندین تحقیق نشان می‌دهند که مردان بلند قد (بلندتر از 180 سانتی‌متر) در شغل و هم‌چنین جلب نظر خانم‌ها موفق‌ترند، اما نرخ طلاق بالاتری هم دارند.

اما به گفته مایکل تابورسکی، سرپرست موسسه اکولوژی و تکامل در دانشگاه برن در سوییس، تنوع در ماهی کالیپتروس که تنها در دریاچه تانگانیکا یافت می‌شود، بیشترین تفاوت در نوع خود است. این بیشترین میزان اختلاف اندازه است.

به گزارش نشنال جئوگرافیک، تابورسکی و همکارانش در پژوهشی جدید که مقاله آن در ژورنال Preceedings of the Royal Society B، منتشر شد، این اختلاف اندازه را به عادت غیر معمول ماده‌ها در تخم‌‌ریزی در پوسته‌های خالی حلزون مرتبط دانسته‌اند!

نرهای بزرگ برای جلب توجه ماده‌ها، صدها پوسته حلزونی را با استفاده از دهانشان برای ساخت آشیانه در کنار هم جمع می‌کنند. تبرورسکی توضیح می‌دهد که ساختار قوی‌ای که آنها ساخته‌اند برای جای‌ گرفتن رقیبانشان هم ایده‌ال است، چراکه ماهی‌های نر بسیار بزرگ نمی‌توانند به درون این صدف‌ها بروند و به ماده‌ها دسترسی داشته باشند، از همین رو به جای اینکه به داخل آشیانه بروند، بیرون این ساختار اسپرم‌های خود را رها می‌سازند.

اینجا جایی است که کوتوله‌های زیرک می‌توانند در آن پنهان شوند. این ماهی ها به سرعت وارد این پوسته‌ها می‌شوند و دور ماده‌های داخل پوسته‌ها شنا کرده و تخم‌ها را بارور می‌سازند. و به دلیل اینکه این کوتوله‌ها می‌توانند خیلی بیشتر به ماده‌ها نزدیک شوند، در بارورسازی تخم‌ها و جفت‌گیری نسبت به همتایان بزرگ‌تر خود موفق‌ترند.

تابورسکی و همکارانش در این تحقیق دریافته‌اند که دو اندازه نرها توسط ژنی روی کروموزم جنسی آنها تعیین شده و این اولین باری است که این مکانیسم وراثتی به روشنی برای حیوانات نر چند ریختی شرح داده می‌شود.

این ماهی‌های کوتوله تنها اقایان کوچک اما زیرک دنیای حیوانات نیستند: در ادامه با چند مورد دیگر از این بچه زرنگ‌های ریزه میزه دنیای حیوانات می‌پردازیم که گوی سبقت را از هم گونه‌های بسیار بزرگ‌تر خود ربوده‌اند.

پرندگان زنانه پوش
جنس نر نوعی پرنده به نام راف (فیلوماکوس پوگناکوس) که در سراسر اروپا و آسیا یافت می‌شود، متقلب‌های زنانه پوشی در میان خود دارد که برای این که بتوانند به اندازه کافی به ماده‌ها نزدیک شوند، پوششی شبیه به ماده‌ها دارند.

این نرهای متقلب که فیدر نامیده می‌شوند، خود را از پرهای زینتی نرهای شدیدا مهاجم فرمانروا و همچنین نرهای دیگری که در کمین ماده‌ها می‌نشینند دور نگاه می‌دارد.

نرهای فرمان‌روا نه تنها فیدرها را تحمل می کنند، حتی با آنها جفت‌گیری نیز می‌کنند، هم به دلیل اینکه از راز دغل‌کاری فیدرها باخبر نشده‌اند و هم برای اینکه (البته دانشمندان در این مورد مطمئن نیستند) ماده‌های واقعی را به منطقه خود جذب کنند.

فیدرها برای این که به کام دل برسند، مجبورند که بدون تعقیب شدن یا مورد حمله قرار گرفتن به ماده‌های واقعی نزدیک شوند.

البته در مقایسه با کوتوله‌های نر ماهی که در بالا اشاره شد، این گونه متقلب در میان راف‌ها نادر هستند. آنها تنها یک درصد جمعیت نرهای این نوع پرنده را شامل می‌شوند.

یک بوم‌شناس رفتاری دانشگاه سیمون فریسر در بریتیش کلمبیا به نام دیوید لانک توضیح می‌دهد که این گونه‌های زیرک نر به خاطر استراتژی جفت گیری‌شان باید هم کمیاب باشند.

لانک که در این تحقیق نقشی نداشته می‌گوید: «اگر تعداد این زیرک‌ها بیش از حد باشد، برای رقابت بر سر جایگاه "برترین متقلب" باید بیش از حد قوی شوند که در آن صورت کمتر به مقصود اصلی خود می‌رسند، و در نسل بعد تعداد کمتری از آنها وجود خواهد داشت».

مارمولک‌های تغییر شکل دهنده
چندریختی در مردان می‌تواند پیچیده باشد، کما این که در مورد مارمولک خال‌دار معمولی (گونه‌ای که در شمال آمریکا زندگی می‌کند)، نرها در سه نوع رنگ متفاوت وجود دارند.

نرهای غالب و از نظر جنسی بی‌قید و بند با رنگ نارنجی مشخص شده‌اند، سیگنال‌های آبی یعنی سر به زیر و اهل خانواده یا همان تک همسر، و البته متقلب‌هایی که از زرد رنگ ماده‌ها تقلید می‌کنند.

مقدار رخداد این نوسانات رنگی منجر به استراتژی‌های متفاوت در جفت‌گیری می شود. برای مثال، نرهای نارنجی ماده‌ها را از آبی‌ها می‌دزدند، اما در مواجه با نرهای زردرنگ زنانه پوش شکست می خورند، اما گول زردها را نمی‌خورند و غیره.

لانک می‌گوید که چنین سیستم‌هایی دینامیک‌های پیچیده‌ای را رقم می‌زنند. هر گونه «بسته به فرکانس‌های نسبی فراوانی هر کدام از سه ریخت، بهترین عملکرد را دارد» که منجر به سیکل‌هایی می شود که در آن یکی یا دیگری امتیاز بالاتری را به دست می‌آورد.

سوسک‌های بی‌شاخ
نرهای متقلب سوسک‌های سرگین غلتان (بومی امریکای شمالی)، استراتژی هوشمندانه‌ای برای اجتناب از ورود به رقابت با مردان بزرگ‌تری دارند که مانع از ورود آنها به آشیانه ماده‌ها می‌شوند: این سوسک‌های زیرک شاخک نداشته و بنابراین می‌توانند تونل‌هایی زیر زمین برای دسترسی به ماده‌ها ایجاد کنند.

آنها با نداشتن شاخک‌های جنگی و کوچک‌تر بودن، نه تنها به طور موثرتری تونل حفر کنند، بلکه می‌توانند انرژی بیشتری برای رشد اندام‌های تناسلی‌شان نسبت به رقیبان خود که بازوان توانمندتری دارند، تامین کنند.