معاون شهردار تهران در پي ايرادي كه ماه گذشته شوراي عالي شهرسازي و معماري
كشور به طرح تفصيلي اين كلان‌شهر وارد كرد، ضمن دفاع از متن طرح و رد
ايرادات مطرح شده، از آمادگي شهرداري براي اصلاح آنچه دولت به دنبال اعمال
آن در طرح تفصيلي جديد تهران است، خبر داد.
شوراي‌عالي شهرسازي، شكل
كنوني طرح تفصيلي تهران را «جمعيت‌زا» و در جهت تحريك ساخت‌وساز و ازدياد
ساختمان‌هايي كه مي‌تواند جمعيت‌پذيري شهر را تا يك دهه آينده به اندازه‌اي
معادل 2.4 ميليون نفر بيش‌از سقف مصوب افزايش بدهد و به 12.4 ميليون شهروند
برساند، تشخيص داده است و به دنبال حذف پارامترهاي محرك جمعيتي از طرح
است. اما معاون شهرسازي و معماري شهرداري تهران، با اشاره به اينكه نرخ
كنوني رشد جمعيت پايتخت به صفر نزديك شده -0.6 درصد- و حتي در نيمي از مناطق
22گانه، حجم ساكنان رو به‌كاهش گذاشته است، اعلام كرد: تحقيقات تازه
شهرداري از تحولات جمعيتي تهران نشان مي‌دهد در دو سال گذشته كه ضوابط طرح
تفصيلي جديد بر ساخت‌وسازها حاكم بوده، رشد جمعيت روند كندي را طي كرده و
با فرض آنكه ساخت‌وسازهاي يك دهه آينده كماكان از طرح تفصيلي تبعيت كند و
در صددرصد آپارتمان‌هاي احداث شده، خانوار ساكن شود، باز هم جمعيت تهران از
سقف مصوب 10ميليون و 400 هزار نفر تجاوز نمي‌كند و حداكثر جمعيت اين
كلان‌شهر در سال 1404 معادل 2/9ميليون نفر خواهد شد.
معاون شهرسازی و
معماری شهرداری تهران با اعلام کند شدن نرخ رشد جمعیت طی دست کم دو دهه
گذشته در شهر تهران، برآورد جمعیت شهر تهران را در افق 1404 مستلزم اعمال
ضریب تحقق‌پذیری جمعیت دانست و عنوان کرد: بررسی ضریب صدور پروانه
ساختمانی و کسر نوسازی‌های انجام شده بیان می‌کند با فرض سکونت‌پذیری تمامی
واحدهای ساخته شده طی 11 سال آینده، جمعیت شهر تهران در افق طرح جامع
حداکثر 8/8 تا 2/9 میلیون نفر خواهد شد. به گفته علیرضا نادری معاون شهردار
تهران مطالعات انجام شده در حوزه تحولات جمعیتی شهر تهران طی دو دهه اخیر
نشان می‌دهد بر خلاف تحقیقات انجام شده در کمیته فنی شورایعالی شهرسازی و
معماری کشور، جمعیت‌پذیری پایتخت از سقف پیش‌بینی شده در افق طرح جامع عبور
نخواهد کرد.
به گزارش «دنیای اقتصاد» کمیته فنی شورایعالی شهرسازی و
معماری کشور در جریان بازنگری طرح تفصیلی جدید تهران به این نتیجه رسید که
دستکاری و تغییراتی که دو سال پیش در طرح تفصیلی اعمال شد، روند
ساخت‌وسازهای شهر تهران را به سمتی پیش خواهد برد که ظرفیت جمعیت‌پذیری
پایتخت در افق 1404، به مرز 12 میلیون و 900 هزار نفر خواهد رسید. این در
حالی است که سقف جمعیت‌پذیری شهر تهران در افق طرح جامع 5/10 میلیون نفر
تعیین شده است. بنابراین شورایعالی شهرسازی و معماری کشور ماه گذشته با پی
بردن به این مغایرت ضمن اصلاح مغایرت‌های جمعیت‌پذیری طرح تفصیلی و طرح
جامع تهران، از مدیریت شهری خواست تا در قالب طرحی راهکارهای تعدیل
جمعیت‌پذیری شهر تهران را در مرز 5/10 میلیون نفر ارائه کند.
هم‌اکنون
اگرچه مدیریت شهری در این مسیر با شورایعالی شهرسازی و معماری کشور به
عنوان نهاد نظارتی بالادستی همراه شده اما انتقادهایی نیز به نحوه بازنگری
طرح تفصیلی وارد کرده است.
بررسی شهرداری از تحولات جمعیتی شهر تهران
نشان می‌دهد نرخ رشد جمعیت پایتخت طی دو دهه گذشته مسیر نزولی را طی کرده
است. شهر تهران در ابتدای دهه 80 که تهیه طرح‌های جامع و توسعه شهرتهران
آغاز شد، با 3/7 میلیون نفر جمعیت حدود 11 درصد جمعیت کشور را در خود جای
داده بود. سهم شهر تهران از مهاجران بین استانی در کشور طی سه دهه گذشته از
25 به 20 و سپس 15 درصد کاهش یافته است.
همچنین بررسی روند تحول جمعیتی
دو دهه قبل به‌ویژه بین سال‌های 85 تا 90 مبین حرکت کند نمودار رشد جمعیتی
تهران بوده، به طوری که نرخ رشد جمعیت در این سال‌ها 6/0درصد بوده است.
گزارش تحولات جمعیتی شهر تهران که در اختیار «دنیای اقتصاد» قرار گرفته است
بیانگر رشد منفی جمعیت در 12 منطقه از شهر تهران طی این سال‌ها بوده که
سبب شده جمعیت این مناطق در پایان دوره کمتر از آغاز آن باشد. علاوه‌بر این
در چهار منطقه دیگر هم خالص جابه‌جایی جمعیت (تفاوت رشد طبیعی جمعیت با
رشد جاری آن در منطقه) منفی بوده است به این معنی که رشد جاری جمعیت کمتر
از رشد مورد انتظار بوده است. نکته بااهمیت در بررسی این روند آن است که
نرخ رشد مثبت بیش از یک درصد طی این سال‌ها فقط به منطقه 5 تهران تعلق
داشته است. بررسی این امر در مقایسه با توزیع اشتغال در شهر، مبین نامتقارن
بودن نسبت سکونت و اشتغال در شهر است. در مناطق مرکزی با جذب فعالیت‌های
جدید، جمعیت‌پذیری کاهش یافته درحالی‌که در مناطق پیرامونی، جمعیت بیشتری
به مناطق جذب شده است.
معاون شهردار تهران معتقد است برای پیش‌بینی
جمعیت شهر در آینده ضروری است که عوامل موثر بر جابه‌جایی جمعیت در منطقه
مورد بررسی قرار گیرد. نادری سه عامل تمرکز فعالیت‌ها و نظام سیاسی– اداری،
کاهش رشد طبیعی جمعیت شهر (از حدود 7/2 درصد به 1/1 درصد در چهاردهه
گذشته) و تبادل جمعیت با سکونتگاه‌های پیرامون در نتیجه شکل‌گیری منطقه
کلان‌شهری در اطراف تهران را در پیش‌بینی روند تغییرات جمعیتی شهر تهران
موثر معرفی کرد. او عنوان کرد: علاوه‌بر این مداخله‌ها و سیاست‌های موثر بر
تغییر جمعیت تهران در سه سطح ملی، منطقه‌ای و شهری قابل بررسی است. به
گفته او سیاست‌های تمرکززدایی در سطح ملی، سیاست‌های انتقال فعالیت‌ها از
شهر تهران به شهرهای جدید در سطح منطقه‌ای و تهیه طرح جامع و اعمال ضوابط
جدید ساخت‌وساز در سطح شهری بر روند جمعیت‌پذیری کلان‌شهر تهران تاثیرگذار
بوده‌اند.
با نگاهی به این عوامل پیش‌بینی جمعیت شهر تهران در طرح جامع
مصوب سال 86، براساس چهار گرایش مطالعه شده است. به‌گونه‌ای که پیش‌بینی
جمعیت براساس رشد طبیعی بین حداقل 8 میلیون و 700 هزار نفر و حداکثر 9
میلیون و 100 هزار نفر گزارش شده است. اما با اعمال فاکتور اشتغال، جمعیت
شهر در افق طرح جامع به حدود 8 میلیون و 900 هزار نفر خواهد رسید.
روند
پیش‌بینی جمعیت‌پذیری پایتخت براساس ساخت‌وساز بخش مسکن نیز به بالاترین
سقف جمعیت‌پذیری رسیده است به‌گونه‌ای که جمعیت‌پذیری شهر در این بخش از
پیش‌بینی به حدود 10 میلیون و 996 هزار نفر می‌رسد. معاون شهرسازی و
معماری با اشاره به پیش‌بینی جمعیت‌پذیری شهر تهران در طرح جامع به «دنیای
اقتصاد» گفت: جمعیت شهر تهران در افق طرح جامع (یعنی سال 1404) با رشد
طبیعی جمعیت آن و تجزیه و تحلیل نتایج سرشماری نفوس و مسکن کشور در سال
1385، معادل 8 میلیون و 700 هزار نفر پیش‌بینی شده است. او ادامه داد: اما
برنامه‌ها برای تامین نیازهای خدمات شهری جمعیت ساکن و شاغل (جمعیت
روزانه) بر مبنای جمعیتی معادل 9 میلیون و 100 هزار نفر انجام شده است
البته ظرفیت سکونت‌پذیری نیز بر مبنای 20 درصد مازاد بر پیش‌بینی نیاز در
افق طرح، برای حدود 5/10 میلیون نفر جمعیت تدارک یافته است.
ملزومات هدایت جمعیت‌پذیری
معاون
شهردار تهران هدایت جمعیت‌پذیری شهر تهران را مطابق با الگوی پیش‌بینی شده
در طرح جامع نیازمند برخی اقدامات دانست و تصریح کرد: این اقدامات باید در
سه سطح ملی، منطقه‌اي و شهری انجام گیرد. به‌عنوان مثال باید در برنامه
میان‌مدت شهرهای جدید را به گونه‌ای تجهیز کرد که بتواند برای جذب سه
میلیون اضافه جمعیت شهر تهران آماده شود و به این ترتیب از فشار جمعیتی
وارد بر شهر تهران بکاهد.
او تمرکززدایی سیاسی و اداری از شهر تهران را یکی
دیگر از این اقدامات برشمرد و افزود: تثبیت جمعیت‌پذیری شهر تهران از طریق
تثبیت سطح مسکونی و تراکم ساختمانی، تشویق ساخت‌وسازهای غیرمسکونی و
ارتقای سطح کیفی زندگی به‌ویژه در مناطق مرکزی و حاشیه جنوبی و شرقی از
طریق تخصیص اراضی بایر و ساخته نشده از جمله اقداماتی است که می‌توان برای
دستیابی به این هدف در سطح شهر پیگیری کرد. او با اشاره به تامین بخش
عمده‌ای از درآمدهای شهرداری تهران از محل ساخت‌وساز تاکید کرد: جایگزینی
منابع پایدار درآمدی برای تامین هزینه‌های اداره شهر تهران به جای اتکا به
این‌گونه درآمدها، بخش دیگری از این راهبردها است.
جمعیت‌پذیری طرح جامع محقق می‌شود؟
نرخ
رشد منفی جمعیت‌پذیری در دو دهه گذشته موضوعی است که مسوولان مدیریت شهری
با اتکا بر آن عنوان می‌کنند سقف جمعیت‌پذیری شهر تهران مطابق با پیش‌بینی
طرح جامع پیش نخواهد رفت.
نادری با تاکید بر این موضوع که برآورد جمعیت
شهر در افق 1404 مستلزم اعمال ضریب تحقق‌پذیری جمعیت براساس نرخ صدور
پروانه در 10 تا 20 سال گذشته است، گفت: با احتساب این ضریب و محاسبه
واحدهای تخریب شده (30 درصد واحدهای جدید جایگزین تخریب شده‌ها می‌شود) و
همچنین با فرض سکونت‌پذیری تمامی واحدهای ساخته شده، افزایش جمعیت در افق
طرح بین 700 هزار تا یک میلیون و 150 هزار نفر خواهد بود.
به گفته وی
به این ترتیب جمعیت شهر تهران در افق طرح حدود 8/8 تا 2/9 میلیون نفر
می‌شود. در گزارش‌های کمیته فنی شورایعالی شهرسازی و معماری کشور آمده
است: اجرای طرح تفصیلی جدید در تهران به واسطه اعمال برخی تغییرات در آن،
منحنی جمعیت‌پذیری شهر تهران را در روندی صعودی قرار خواهد داد طوری که
حدود 2 میلیون و 400 هزار نفر به جمعیت شهر تا افق 1404 اضافه خواهد شد.
این در حالی است که تحقق این نرخ جمعیت‌پذیری مغایر با اهداف طرح جامع شهر
تهران خواهد بود.
نادری با اشاره به این گزارش بیان کرد: با توجه به
افزایش ظرفیت سکونت‌پذیری طرح تفصیلی شهر تهران نسبت به طرح جامع مصوب شهر،
می‌توان با شناسایی و اعمال اصلاحات لازم آن را به سمت اهداف پیش‌بینی شده
در افق طرح 1404 هدایت کرد. او اضافه کرد: اعمال برخی اصلاحات در ضوابط
طرح تفصیلی ملاک عمل کنونی، که موثر بر افزایش ظرفیت‌پذیری شهر است،
راهکاری است که می‌توان با عمل به آن ظرفیت سکونت‌پذیری شهر را مطابق با
برآوردهای طرح جامع یعنی معادل 5/10 میلیون نفر کنترل کرد.
بذاريد جمعيت تهران كم بشه، شايد بشه توش نفس مشيد!