مسافر بعدی «دروازه بهشت» چه کسی خواهد بود؟ چند صباحی است که با
پایان‌یافتن روزهای ریاست علی معلم‌دامغانی بر فرهنگستان هنر، این سوال،
مدام در محافل مختلف به گوش می‌رسد. طی ماه‌های گذشته بازار گمانه‌زنی در
این زمینه پررونق بوده و از احتمال حضور افرادی چون سیدمحمد بهشتی و حسن
بلخاری در راس این نهاد مهم فرهنگی و هنری صحبت به میان آمده است. با این
حال این روزها نام یک گزینه جدید هم به گوش می‌رسد که برای اهالی هنر خصوصا
تئاتری‌ها چندان غریبه نیست. او کسی نیست جز دکتر علی منتظری. سوال
اینجاست که تا چه حد ریاست منتظری بر فرهنگستان هنر جدی است؟
رواق هنر، با دروازه بهشت
پنج‌سال از اسباب‌کشی اهالی فرهنگستان هنر به خانه جدیدشان می‌گذرد.
ساختمان فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران که تا اواخر سال 1387 در خیابان
فلسطین جنوبی، کوچه لقمان ادهم مستقر بود، از اوایل سال 88 به ساختمان
جدید در تقاطع خیابان‌های ولیعصر و طالقانی منتقل شد. اردیبهشت 88 بود که
«رواق هنر» فرهنگستان با حضور جمع زیادی از هنرمندان و علاقه‌مندان هنر
افتتاح شد. رواقی یادآور حیاط‌های ایرانی که در ساخت آن به تمثیل‌ها و
استعاره‌ها توجه شده بود. ستون‌های این ساختمان یادآور ستون‌های تخت جمشید و
بدنه آن نیز به ستون‌های چوبی ۴۰۰ سال پیش برمی‌گردد که در حوزه تمدن
ایران شکل گرفته.
اشعاری از شاهنامه و گلشن راز شبستری در قسمت‌های زیر
ستون‌ها حکاکی شده و سرستون‌ها هم برگرفته از سرستون‌های دوره ساسانی است.
در کنار معماری سنتی و قدیمی آهن‌ها و تیرآهن‌های سقف هم فضای شاعرانه‌ای
به ساختمان داده‌اند. معمار این بنا در این ساختمان تلاش کرده معماری همه
دوره‌ها و زمان‌ها را یادآوری کند. ورودی این بنا «دروازه بهشت» نام دارد و
برگرفته از دروازه سبزرنگ نوفل لوشاتو است که امام خمینی از آن عبور
می‌کرد. آب هم نشانگر روشنایی و مظهر علم و دانش بشری است.
علی
معلم‌دامغانی که بین اهالی فرهنگ بابت فعالیت شعری‌اش نامبردار است، از
آبان سال 1388 مقیم «دروازه بهشت» شد؛ هرچند از همان آغاز، تکیه‌زدن یک
شاعر بر مسند ریاست نهادی هنری با علامت سوال‌های بسیاری روبه‌رو بود.
ناظران و هنرمندان زیادی به کارنامه مدیریت او طی این پنج‌سال انتقاد کردند
و آن را غیرقابل دفاع خواندند. از همین روست که این روزها با گذشت پنج‌سال
از حضور او در فرهنگستان این سوال به گوش می‌رسد که آیا شاعر 63 ساله، در
دروازه بهشت می‌ماند یا مسافر جدیدی در راه است؟
فراز و فرود نهاد 16 ساله
تشکیل فرهنگستان هنر در جلسه شورای انقلاب فرهنگی در اسفند 1377 به ریاست
سیدمحمد خاتمی، رییس‌جمهور وقت به‌عنوان موسسه‌ای با شخصیت حقوقی مستقل که
به نهاد ریاست‌جمهوری وابسته است، تصویب شد. هدف از تشکیل این نهاد
فرهنگی، پاسداری از میراث فرهنگی و هنری اسلامی و ملی و پیشنهاد سیاست‌ها،
راهبردها و دستیابی به آخرین یافته‌ها و نوآوری‌ها و نیز ارتقای فرهنگ
اسلامی برای مقابله با تهدیدهای فرهنگ مهاجم عنوان شد. در حال حاضر 16سال
از آغاز به کار فرهنگستان هنر گذشته و در این مدت، هنرمندان یا اصحاب
فرهنگی مختلف، سکاندار آن بوده‌اند که آخرین آنها «علی معلم‌دامغانی» است.
با اینکه این شاعر همچنان این سمت را برعهده دارد اما براساس ماده هشت
اساسنامه فرهنگستان هنر، رییس این نهاد از میان سه‌نفر از صاحب‌نظران
برجسته کشور به پیشنهاد مجمع عمومی و حکم ریاست عالیه فرهنگستان برای
چهارسال منصوب می‌شود و انتخاب مجدد وی برای یک دوره دیگر بلامانع است. با
توجه به این اساسنامه، نه‌تنها چهارسال از ریاست علی معلم‌دامغانی بر
فرهنگستان هنر می‌گذرد بلکه با گذشت پنج ماه از سال 93 می‌توان گفت بر سر
کارماندن او بر این مسند پنج ساله نیز شده است؛ پنج سالی که نگاه‌های مثبت و
منفی اهالی فرهنگ و هنر را در پی داشت.
انتقادها در این زمان محدود به
افراد بیرون از فرهنگستان نبود چراکه سال90 جمعی از کارمندان فرهنگستان هنر
در نامه‌ای خطاب به معلم‌دامغانی به‌شدت از عملکرد مدیریتی او انتقاد
کردند: «باندبازی‌های پی‌درپی، جابه‌جایی‌های نابجا و سوءمدیریت چنان بر
این فرهنگستان تاخت که فرهنگستان هنر مانند نیستانی گرفتار در آتش قدرت به
خاکستر افسوس تبدیل شد.» آنها در این نامه از برکناری مدیرانی چون بهمن
نامورمطلق، حسن بلخاری، عبدالمجید شریف‌زاده، کیانی، کیاسری، رضایی،
یارزاده و حیف و میل‌های مالی فرهنگستان هنر به‌شدت انتقاد کرده بودند.
از
سوی دیگر اتفاقات دیگری مثل تخصیص بودجه 600میلیونی پژوهش تنها به دونفر که
یکی از آنها تنها به مدت یک‌ماه معاونت این نهاد هنری را برعهده داشت و
معلق نگه‌داشتن پژوهش‌هایی حول محورهای محلی در ارتباط با شاهنامه‌خوانی
لرستان که در سال91 تصویب شد در سکوت ماند.
حالا بعد از این فرازونشیب‌ها
در فعالیت این مرکز مهم فرهنگی هنری، باز هم بازار داغ گمانه‌زنی‌ها برای
ریاست جدید فرهنگستان هنر بالا گرفته و براساس پیگیری‌های «شرق» از منابع
آگاه، نام علی منتظری، سرپرست پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی در میان
گزینه‌های جدید دیده می‌شود. منتظری متولد 1337 در شهر قم و دارای دکترای
بهداشت عمومی با گرایش اپیدمیولوژی از دانشگاه گلاسکو انگلستان و فلوشیب
بهداشت عمومی از کالج سلطنتی پزشکان انگلستان (FFPH) است که از سال 1360
عضو جهاد دانشگاهی شد و ریاست این نهاد را در سه دوره از سال 1376 تا 1385
برعهده داشت.
هرچند تخصص او در زمینه پزشکی است اما نام او برای اهالی
فرهنگ و هنر بیگانه نیست. او که در حال حاضر سرپرست پژوهشکده علوم بهداشتی
جهاد دانشگاهی نیز هست، از سال 65 تا سال 72 در مرکز هنرهای نمایشی حضور
داشت و به‌نظر می‌رسد دوران مدیریت او بر عرصه تئاتر همچنان برای بسیاری از
هنرمندان این رشته یادآور روزهایی است که از آن با نام دوران خوب تئاتر
یاد می‌کنند و حتی گاهی با تماس‌های تلفنی خود جویای احوال او شده یا در
دفترش به دیدار او می‌روند. او عضو پیوسته فرهنگستان هنر نیز هست و همین
مساله صحت گمانه‌زنی‌ها برای ریاست او بر فرهنگستان هنر را قوت بیشتری
می‌بخشد. البته خود او نظر دیگری دارد.
منتظری در پاسخ به سوال «شرق» مبنی
بر اینکه شنیده می‌شود، نامش در فهرست نامزدهای ریاست فرهنگستان هنر وجود
دارد، گفت: «من هم مانند شما این موضوع را شنیده‌ام اما تابه حال کسی
به‌صورت رسمی در مورد این مساله با من صحبتی نکرده و تنها از دیگران این
خبر به گوشم رسیده است.» او افزود: «البته حتی اگر این موضوع جدی شود و
به‌صورت رسمی چنین پیشنهادی مطرح گردد، من دیگر حوصله چنین کاری را ندارم.»
این گمانه‌زنی‌ها درحالی شدت گرفته‌اند که هنوز، هیچ مسوولی چنین مساله‌ای
را رسما تایید نکرده است و به‌صورت رسمی خبری مبنی بر انتخاب رییس
فرهنگستان هنر در موعد مشخص مقرر نشده است. به همین دلیل باید منتظر جلسه
شورایعالی انقلاب فرهنگی در این زمینه ماند.
انتظار‌ها به سر می‌رسد؟
آنهایی که این روزها گذرشان به تقاطع خیابان‌های طالقانی و ولیعصر
می‌افتد، در میان انبوه ساختمان‌های کوچک و بزرگ با ساختمانی روبه‌رو
می‌شوند با آجرهای قرمز رنگ که در مجاورت درختان کهنسال خیابان ولیعصر جا
خوش کرده؛ ساختمانی که پنج سال است به مکان جدید فرهنگستان هنر بدل شد.
حالا در واپسین روزهای فعالیت مدیر دوم، ساختمان شماره ۴۴۳ خیابان ولیعصر
چشم انتظار است؛ چشم انتظار اینکه آیا همچنان مدیریت آن در دستان علی
معلم‌دامغانی می‌ماند یا این شاعر 63 ساله صندلی ریاست یکی از مهم‌ترین
نهادهای هنری کشور را به شخصی دیگر خواهد سپرد؟ آیا در جلسه پیش‌روی
شورایعالی انقلاب فرهنگی پاسخ این پرسش داده خواهد شد؟ آیا ساختمان شماره
۴۴۳ خیابان ولیعصر خانه‌تکانی اثر‌گذاری به خود خواهد دید؟
