دلواپسی و حکایت تاجر اصفهانی

مالک رضایی؛ می گويند یکی از تجار معروف اصفهان، روزی در حجره خود نشسته بود و مي‌شنيد كه پسرش دوستان خود را جمع كرده و معركه گرفته است و به آنها تعلیماتی مي‌دهد از تجارت، اقتصاد و.... حاجي سري از افسوس تكان داد و آهي كشيد و گفت آقا جمال، اگر سه تا تجارتخانه را ورشكست نکرده بودی، لابد حالا ادعا داشتی كه من هم پاي درس و كلاست بنشينم؟!

حکایت عده ای به رغم کارنامه های نه چندان موفق، که چنان دلواپسانه، سفره نقد و انتقاد می گشایند، گویی چک سفید امضایی با انبوهی از شاخصها و متغیرهای مثبت در سطوح مختلف تورم، رشد اقتصادی، نرخ اشتغال و.... به دست دولت داده اند که باید هر سطر وستونی از آنها،  از رونق و ارزانی قریب الوقوعی در آینده نزدیک خبر دهد. خیر، اینگونه نیست. ای کاش برخی از این دلواپسان، کمی  هم به صدهاگره ناگشوده، نگاه می کردند که رفع ورجوع آنها  چشم انتظار برنامه ها  وتدابير جدی بلند مدت  است.

به آمار روی هم انباشته از لشگر بیکاران نگاه می کردند که جوياي  مسكن، اشتغال، ازدواج و سر و سامان و زندگی هستند. از تعداد معتادین  و فراوانی مواد افیونی مخدر، حرفی نمیزنم که متاسفانه، مشتریانش زودتر از صف خرید نان صبحانه به خانه بر می گردند. از نرخ منفی رشد اقتصادی و فاصله آزار دهنده پنج ونیم درصدی  آن با نقطه صفر، از رقم  وحشتناك  تلفات تصادفات  جاده ای  و گره كور ترافيك آن که حتی با افزایش نرخ بنزین  و جریمه ها هم باز  نمی شود، از آلودگی خفه کننده هواکه پارسال، نفس پایتخت و برخی شهرهای بزرگ را چنان به شماره انداخت که امکان حیات را از عد ه ای سلب کرد  وخوشبختانه امسال به مدد تدابیر وزیر با تجربه نفت اندکی از ارتفاع آن کاسته شد. و نیز در عصری که هر سال  دانایی جهان دو برابر می شود، از دانشگاهها و آموزش وپرورش، حرفی نمیزنم، که  یکی از ساکن ترین سیستمهای آموزشی را داراست، و از یادآوری اینکه هر سال کشتی علم هزاران نفر از ممتاز ترین فارغ التحصیلان کشور در ساحل دیگران پهلو می گیرد، دل  کسی را نمی آزارم. که  میدانم  نازکدلان طاقت فریاد دادخواه ندارند.  باورش کمی مشکل است اما، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری کشور آمار خروج  ومهاجرت نخبگان علمی از کشور را 150 هزار نفر در سال عنوان کرد و گفت با مهاجرت مغزها، سالانه  150 میلیارد دلار به دیگر کشورها کمک می کنیم. ناقابل!

از صنعت به جا مانده از این دلواپسی ها  هم فعلا چیزی نگوییم که حتی به مدد تعرفه گمرگی هم، ضربان قلبش تنظیم نمی شود، و مدیرانشان  تا خبری از گوشه لنگ صنایع خودرو سازیشان می رسد، جیبی نزدیکتر از جیب مردم برای جبران ضعف های مدیریتی نمی یابند و هرچه قیمت دلار ارزانتر هم بشود کماکان اصرار بر افزایش قیمت  خودروهایی دارند که هنوز مشتری و بازاری ساده تر از بازار ایران برای خود نیافته  است. از حاشيه‌نشيني که  در اغلب شهرها در حال غلبه بر متن است، از تخليه روستاها‌،  از ركود توليد، شغل‌هاي كاذب، غلبه فقر، فساد مالی و از......  رجاء واثق  دارم که نوشتن به این سبک و سیاق دل کسی را نیازارد. من هم حقیقتا اندکی گفتم غم دل، ترسیدم که دل آزرده شوند، ورنه، سخن بسیار است

 اما میراث انبوهی از این همه نارسایی ها، هیچ توجیهی هم پیش رو نمی نهد که خدای ناکرده ناکار آمدی‌های بعدی نیز با آن توجیه شود. اگر چالش اصلی مردم، کنار آمدن با مشکلات روز افزون معیشتی است، یکی از چالشهای اصلی دولت هم، باید چالش هزینه باشد. دولتی که در اوج درآمدهای نفتی به ‌شدت فربه شده است اکنون که نمی تواند از آن در آمد برخوردار باشد و ناچار است سنگینی و گرانی خود را بر دوش مردم قرار دهد، باید این آمادگی را داشته باشد که اندکی از وزن و هزینه خود  بکاهد تا فشار کمتری روی مردم احساس شود و بهره وری خود را هم بدین طریق افزایش دهد. مشکل بیماری هلندی در اقتصاد همین است. اینکه در اوج درآمد نفتی  به فراوانی هزینه بکنید و در تنگنای آن درآمد، توان کاستن از هزینه را نداشته باشید.

با میزان فعلی از بهره وری، اقتصاد ایران گران اداره می شود و زمانی که اقتصاد، گران اداره شد  غلبه بر مشکلات اقتصادی ممکن نخواهد بود. کشور ما بيشترين تعطيلي های  سال را  در میان اغلب کشورها  دارد. و از این نظر و صدها دلیل دیگر با میزان بهره وری نامناسبی اداره می شود. تنها کشوری هستیم که تعطیلاتش با سه تقویم شمسي، قمري وانقلاب تنظيم مي شود. بين التعطيل هم كه در نظام اداری ما عين التعطيل است. تعطيلي های اجباري واقليمي ناشي از گرما وسرما و آلودگي هوا، ساعتهای تاخیر وتعجیل ماه مبارک رمضان و....هم که جایی برای درج در تقویم ندارند در دلمان جای دارند.

 اگر ثروت حقيقي و اصلي جامعه امروز، عبارت از زماني است كه در اختيار جامعه است. ما برای غلبه براین نارسایی ها، نباید زمان بیشتری از دست بدهیم .«عنصر زمان» در عصر امروز به قدری تعيين‌كننده است که می‌گویند  یک‌هزارم  ثانیه هم در آن، یک واحد زمان محسوب می‌شود. ما برای اين سوال ،بايد پاسخ روشن و قاطعی داشته باشيم كه براي انجام يك كار، چند نفر، چه مدت و چه مقدارهزینه‌  به كار مي‌گيريم‌ تا آنرا به انجام برسانیم، استاندارد جهاني برای آن چقدر است‌؟

ما به چه ميزان توانسته‌ايم در امورات اجرايي خود عنصر معطلي را براي مردم كاهش دهيم و بهره‌وری خود را كه منجر به رفاه همگاني در آن زمينه مي‌شود بالا ببريم، مردم چقدر معطل بي‌برنامگي های ما هستند؟

هنوز در ادارات ما عنصر معطلي برای پاسخگویی به مردم غوغا می کند.و اين درحاليست كه بيشترين کارمند حقوق بگير دولتي راهم داريم. چندین برابر پرسنل دولتي ژاپن. با اندکی بیشتر از نصف جمعيت آن كشور. سالهاست که دولت ما  از حیث حجم سنگين،از حیث هزینه گران  واز حیث سرعت کم شتاب اداره می شود و راندمان کارش به مراتب کمتر از هزینه ای است که بر دوش ملت می گذارد.  كاري كه ژاپن با يك نفر انجام مي‌دهد ما آنرا با نفرات بیشتری انجام مي‌دهيم.

ذکربخشی از این نارسایی ها  شاید بتواند، خواب خوش برخی را  درعرصه های مختلف، اندكي به هم زند و آنها را  به تامل، ارائه راهکار وبرنامه هایی برای حل بخشی از این مشکلات وا دارد. اما حساب خوابزدگان وخود شیفتگان جداست.