پشت در سفارتخانههای مختلف کشورهای خارجی در ایران کم نیستند دانشجویانی که مدرک به دست مقدمات سفر را آماده میکنند. این روزها اما ساختمان وزارت علوم در تهران شلوغتر از همیشه است، گروهی از دانشجویان، از خارج برگشته و میگویند آمدهاند که بمانند و آمدنشان اغلب یک دلیل بیشتر ندارد: گرانی ارز.
به گزارش بهار، رییس سازمان امور دانشجویان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پیشبینی کرده در ماههای پایانی امسال حدود پنجهزار دانشجوی ایرانی خارج از کشور به ایران برمیگردند. او گفته است این دانشجویان در تمامی دانشگاههای کشور اعم از دولتی و آزاد پذیرش میشوند.
به گفته محمد ملاباشی، رییس سازمان امور دانشجویان وزارت علوم، سال گذشته 500 دانشجوی متقاضی بازگشت به ایران بودند و در نیمه اول سال 91 هم 350 دانشجوی خارجی به ایران بازگشتهاند. در حال حاضر حدود 80هزار دانشجوی ایرانی خارج از ایران در حال تحصیلند. افزایش نرخ ارز از ابتدای امسال برای بسیاری از آنها به چالشی جدی تبدیل شده است بهویژه اینکه وزارت علوم هم در تخصیص ارز دانشجویی محدودیتهایی در نظر گرفت و کامران دانشجو، وزیر علوم هم در پاسخ به منتقدان گفت: «کشور در تحریم است و دانشجویان ایرانی خارج از کشور هم تافته جدا بافته نیستند و اگر مشکلی درباره ارز هست، برای همه هست.»
برخی منتقدان در آن زمان، این افزایش فشارها بر دانشجویان ایرانی خارج از کشور را در راستای سختترکردن شرایط خروج دانشجویان از ایران برای ادامه تحصیل میدانستند. چندی بعد هم مسلمینایینی، مدیرکل بورس و امور دانشجویان خارج از کشور هم در سخنانی گفت: «روند کنونی پرداخت ارز دانشجویی به احتمال زیاد باعث مهاجرت نخبگان و دانشجویان ایرانی و منصرف شدن آنها برای بازگشت به کشور میشود.»
وزارت علوم اعلام کرده برای بازگشت دانشجویان ایرانی از خارج به داخل سهلگیرتر عمل میکند چنانکه به گفته ملاباشی حتی دانشجویان مقاطع کاردانی و کارشناسی دانشگاههای خارجی که از دیدگاه وزارت علوم نامعتبر بوده ولی مورد اعتبار خود آن کشور مبدا هستند نیز امکان انتقال به دانشگاههای داخل همتراز را دارند. در این راستا مدارک دانشآموختگان دانشگاههای خارجی نامعتبر از نظر وزارت علوم، پس ارزیابیهای لازم ارزشیابی میشود. تنها دانشجویانی امکان انتقال به داخل و ادامه تحصیل در دانشگاههای کشور را ندارند که در دانشگاههای غیرمعتبر از نظر کشور مبدا تحصیل کرده باشند.
دانشجویان ایرانی خارج از کشور که متقاضی بازگشت و ادامه تحصیل در ایران هستند برای طی مراحل اداری دو راه دارند، نخست اینکه مدارکشان را به معاونت امور دانشجویان داخل در خیابان فرصت تهران تحویل دهند تا در شورایی به نام شورای انتقال دانشجویان بررسی شود یا اینکه مستقلا برای گرفتن پذیرش تحصیلی به دانشگاههای متناسب با رشته تحصیلیشان مراجعه کنند.
همه دانشگاههای کشور براساس آییننامه انتقال دانشجویان از خارج به داخل موظف به پذیرش آنها هستند اما دانشجویان متقاضی میگویند در مورد چگونگی جذب دانشجویان وحدت رویهای در دانشگاهها وجود ندارد. پارسا.م که چند ماهی است از یکی از دانشگاههای مالزی به ایران برگشته و تقاضای ادامه تحصیل در ایران را دارد، در اینباره به بهار گفت: «به نظرم بهترین راه این است که مستقیم به دانشگاهها مراجعه کنیم تا درباره پذیرش یا عدم پذیرش نظر بدهند اما مشکل اینجاست که دانشگاهها هم در این زمینه سرگردانند و نمیدانند چه باید بکنند و از همه بدتر اینکه به دانشجوهایی که از خارج میآیند به شکل منبع درآمد نگاه میکنند.»
براساس قانون، دانشجویان ایرانی خارج از کشور پس از انتقال به داخل و برای ادامه تحصیل موظف به پرداخت شهریه هستند. براساس بخشنامه وزارت علوم که یکماه پیش ابلاغ شد، میزان شهریه دانشجویان انتقال به داخل، دو برابر شهریه نوبت دوم دانشگاههای داخل است که به عنوان هزینه هر ترم باید پرداخت کنند البته تعیین شهریه برای برخی دانشگاهها و به اصطلاح دانشگاههای برتر در اختیار خود دانشگاه قرار گرفته است.
اما محسن. م که در هفتههای اخیر پیگیر پذیرش در یکی از دانشکدههای این دانشگاه بوده است، به بهار گفت: «روز اول با دو سه دانشگاه صحبت کردم و همه قول مساعد میدادند اما یک اتفاق در دانشگاه آزاد خیلی آزاردهنده بود زمانی که برای ثبتنام مراجعه کردیم مشخص شد بناست که براساس شهریه دانشگاه آزاد در امارت از ما شهریه بگیرند.»او با بیان اینکه شرایط نقل و انتقال دانشجویان خارجی به داخل خیلی نامنظم و ناهماهنگ است، ادامه داد: جالب اینجاست که هیچ چیز را مکتوب اعلام نمیکنند یعنی شفاهی میگویند برو این مقدار شهریه بریز و این نشاندهنده اختلافها و نبود دستورالعملهایی در این زمینه است.
در ساختمان وزارت علوم، دانشجویان به دلایل مختلفی به ایران بازگشتهاند، برخی ازدواج کردهاند، برخی شرایط زندگی ایران را به کشور مقصد ترجیح دادهاند و گروهی هم به دلیل گرانی ارز دیگر توانایی تامین هزینههای تحصیل را نداشتند. دراین بین اما تعداد بیشتری از دانشجویانی که در مالزی، اوکراین، روسیه، هند، بلاروس و مجارستان درس میخواندند متقاضی برگشتند و البته هستند دانشجویانی که از فرانسه، ایتالیا، کانادا و آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی به ایران بازگشتهاند اما تعداد آنها به نسبت دانشجویانی که از کشورهای آسیای شرق دور و اروپای شرقی تقاضای بازگشت به ایران و ادامه تحصیل دارند بسیار کمتر است.