هدفگذاری ایجاد 746هزار شغل جدید، پیش‌بینی 3 تا 5 میلیون وام و تهیه لیست 327 شغل قابل انجام در منازل از زوایای پیدا و نامشخص بودن عملکرد طرح، میزان شغل‌های محقق شده و وضعیت تسهیلات‌دهی؛ از زوایای پنهان طرح بزرگ اشغالی دولت دهم است.
هشتم خردادماه سال 89 قانون مشاغل خانگی در مجلس تصویب و در بیست و سوم همان ماه نیز با امضای محمود احمدی نژاد برای اجرا ابلاغ شد.
هرچند قرار بود در بسته اشتغال سال 90 به میزان 19.4 درصد از کل عملکرد اشتغالی دولت در همان سال به تعداد 500 هزار فرصت شغلی از طریق مشاغل خانگی ایجاد شود، اما هیچگاه به صورت مشخص تحقق این امر از سوی دولت اعلام نشد.
از سویی در بسته اشتغال سال 91 که قرار است 1.1 میلیون فرصت جدید شغلی با تسهیلات دهی بانک ها ایجاد شود یک سهم 22.4 درصدی به تعداد 246 هزار و 400 فرصت شغلی برای مشاغل خانگی دیده شده است.
طرح بزرگ اشتغالی دولت دهم
دومین طرح اشتغال زایی دولت پس از زودبازده ها نیز از کارشناسی و انتقادات فراوان در امان نماند و همواره بحث های فراوانی درباره عدم سنخیت لیست مشاغل خانگی با نیازهای کارجویان تحصیل کرده و همچنین غیرممکن بودن انجام کار در محیط های مسکونی به ویژه در آپارتمان های پایتخت و کلان شهرها مطرح شد.
نگاهی به 327 رشته شغلی موجود در پرتال وزارت تعاون، کار و رفاه درباره مشاغل خانگی نشان می دهد که اساسا بخشی از مشاغل مانند پرورش گاو و گوسفند، قالیبافی، سفالگری، تهیه انواع کودهای فسیلی و ارگانیک، تولید سبزی در گلخانه ها، تولید زعفران، پرورش زنبورعسل و ماهیان زینتی، تولید رشته آشی و شیره انگور و مواردی از این دست نه تنها امکان انجام در آپارتمان های پایتخت را ندارند؛ بلکه در بسیاری از شهرستان ها نیز قابل انجام نخواهد بود.
همچنین این مسئله مطرح است که با حداکثر 5 میلیون تومان وام مشاغل خانگی که به گفته برخی مقامات وزارت تعاون، کار و رفاه به صورت متوسط 3 میلیون تومان آن پرداخت می شود، چگونه می توان مشاغلی را هرچند کوچک و کم هزینه در منازل راه اندازی کرد؟ حال بماند که با اینگونه مبالغ هرگز نمی توان پرورش گاو و گوسفند و رشته های یادشده را در خانه ها عملی کرد.
خطر در انحراف تسهیلات
از سویی نیز هشدارهایی در زمینه احتمال انحراف تسهیلات خرد مشاغل خانگی نیز وجود دارد و پیش تر این مسائل از سوی مقامات وزارت تعاون، کار و رفاه مورد تاکید قرار گرفته است. متاسفانه آن نظارت گام به گام ادعا شده درباره زودبازده ها هرگز اتفاق نیفتاد و طبق گزارشات منتشر شده میزان انحراف در این بخش نیز 60 درصد بوده است.
تصویر ابلاغیه رئیس جمهور به وزارت سابق کار
حمید حاج اسماعیلی در این باره با بیان اینکه مشاغل خانگی از نگاه دولت طرح جدیدی در فضای بازار کار کشور است که با وجود انجام شدن در گذشته، هیچگاه به صورت مستقل و برنامه ای به آن نگاه نشده است، گفت: در واقع دولت به نوعی خواست زودبازده ها را کنار بگذارد و با طرح مشاغل خانگی به این سمت حرکت کرد.
دولت به مشاغل خانگی اعتقاد ندارد!
نماینده سابق کارگران در هیئت حل اختلاف، اظهار داشت: متاسفانه وقتی یک سیاست راهبردی در مورد اشتغال نداشته باشیم دچار تبلیغات مقطعی می شویم. با اینکه دولت در این زمینه برخی مباحث را نیز مطرح کرد اما در خود بدنه دولت نیز اعتقاد چندانی به آن وجود ندارد.
حاج اسماعیلی با بیان اینکه دولت مدعی حمایت از حریم خانواده است ولی با این طرح می خواهد مشاغل را به خانه ها ببرد، افزود: در بسیاری از شهرها به ویژه تهران سبک و روش زندگی ها تغییر یافته و دیگر افراد امکان انجام کار در منازل را به دلیل گرایش به زندگی های مدرن ندارند.
وی بسیاری از مشاغل نام برده شده در لیست مشاغل خانگی را غیرقابل انجام در منازل دانست و گفت: بانک ها نیز به این طرن نگاه جدی ای نداشته اند و تسهیلات چندانی نیز به اینگونه طرح ها پرداخت نشد. در عین حال گزارشات مشخصی نیز از عملکرد بانک ها در این بخش و همچنین میزان انجام کار در خانه ها، وجود ندارد.
این فعال کارگری، با اشاره به اینکه به دلیل نظارت های پایین احتمال انحراف در تسهیلات نیز وجود دارد، اظهار داشت: به صورت کلی مشاغل خانگی خرد تر از آن است که بتوان از آن به عنوان یک طرح مناسب اشتغال زایی نام برد.
جوانان در خانه بمانند یا خیر؟
به گفته حاج اسماعیلی، هم اکنون درصد بسیار زیادی از جوانان 15 تا 30 سال در کشور داریم که دارای نگرش های گوناگونی به کار هستند و اساسا تمایلی به انجام کار در منازل ندارند. ضمن اینکه تحصیلات دانشگاهی این افراد، باعث شده تا تناسبی بین شغل های خانگی تعریف شده و خواسته های کارجویان وجود نداشته باشد.
نماینده سابق کارگران در هیئت حل اختلاف، همچنین از وجود درصد بالایی از زنان تحصیل کرده متقاضی کار در کشور سخن گفت و افزود: این گروه ها تمایلی به ماندن در منازل و انجام مشاغل یادشده در لیست مشاغل خانگی را ندارند و یکی از اهداف تحصیل آنها دستیابی به فرصت های معتبر شغلی در کشور بوده است.
این فعال کارگری، با طرح این سوال که گروه هدف طرح مشاغل خانگی چه کسانی هستند؟ این طرح را شکست خورده دانست و تصریح کرد: گروه های سنی 15 تا 30 ساله را نمی توان خانه نشین فرض کرد. این افراد تمایل به کار در محیط های بیرونی را دارند و نمی توان مشکل شغلی آنها را با وام های خرد تا 5 میلیون تومان حل کرد.
