گرایش 50 درصد بازار کار به شغل دوم

پایین بودن دستمزدها و ادامه اختلاف بین هزینه و درآمد باعث شده است تا حداقل 35 درصد بازار کار دارای شغل دوم بوده و یا دست‌کم به آن فکر کنند.

پدیده چندشغله بودن؛ مسئله ای که حداقل 2 دهه است گریبانگیر بازار کار و اشتغال کشور شده و از این طریق نه تنها تعداد قابل توجهی از فرصت های شغلی برای کارجویان از دست رفته، بلکه باعث اشتغال به کار افراد در ساعات طولانی طی هر روز نیز می شود.

بررسی موضوع چندشغله بودن افراد از چند وجه قابل بررسی است. اولا این موضوع به خودی خود باعث از دست رفتن فرصت روزانه افراد برای انجام سایر کارها و احتمالا در کنار خانواده بودن شاغلان شده است.

از سویی، خستگی دائمی افراد چندشغله، ناتوانی در انجام کامل وظلیف شغلی در هر یکی از مشاغلی که افراد در طول روز برای انجام آن اقدام می کنند و همچنین درگیری مداوم با مسائل مختلف شغلی؛ از دیگر معایبی است که چندشغله بودن برای افراد به ارمغان می آورد.

دلایل چند شغله بودن
موضوع این گزارش چندشغله بودن بخشی از مدیران شاغل در بخش دولتی و دستورالعمل های بدون اجرایی که طی سال های اخیر به این منظور صادر شده است، نیست؛ بلکه گزارش سعی دارد به بررسی دلایل گرایش شاغلان بخش خصوصی کشور و بدنه بازار کار به انجام دو تا چند شغل در هر روز بپردازد.

در نگاه اول که البته درست نیز است همه افراد دلیل اصلی چندشغله بودن و یا گرایش پیدا کردن به این سمت را نیازهای معیشتی و ناتوانی افراد در تامین هزینه های زندگی از طریق یک شغل می دانند.

امروز بخش قابل توجهی از افراد شاغل در بدنه بازار کار مجبورند برای تامین هزینه های زندگی و رفع نیازهای معیشتی خود، به مشاغل دیگری غیر از شغل اصلی خود نیز بپردازند که می توان به انجام مشاغلی مانند مسافرکشی، قبول پروژه هایی برای انجام در منزل، پذیرش مشاغل نیمه وقت و از این دست اقدامات؛ اشاره کرد.

هرچه فاصله بین دستمزدهای پرداختی به شاغلان و نیازهای واقعی آنها بیشتر شود و این روند ادامه یابد، می توان انتظار داشت که افراد همچنان به انجام مشاغلی بیش از شغل اصلی خود مشغول باشند و یا به صورت جدی برای رسیدن به آن، فکر کنند.

با اینکه برخی از کارشناسان بازار کار از رواج مشاغل دوم و سوم تا حدود 50 درصد از کل شاغلان حاضر در بازار کار چه از بخش دولتی و چه خصوصی سخن می گویند، اما تخمین های خوشبینانه تر برخی دیگر از کارشناسان این میزان را چیزی بین 25 تا 35 درصد کل افراد می دانند.

گرایش نیمی از بازار کار به شغل دوم
ولی الله صالحی با تاکید بر این موضوع که دلایل معیشتی و همچنین شکاف بین درآمدها و هزینه های خانوار باعث گرایش بخش قابل توجهی از بازار کار به مشاغل دوم و چندم شده است، گفت: با این حال، نمی توان با دستور و صادر کردن بخشنامه با اینگونه پدیده ها برخورد کرد.

عضو سابق شورای عالی کار و نماینده کارگران کشور، اظهار داشت: قالبا به دلیل عدم تامین نیازهای افراد با یک شغل، به انجام مشاغل دیگر گرایش پیدا می کنند و به عبارتی افراد مجبور می شوند تا به کارهای دیگری بپردازند.

صالحی بیان داشت: هم اکنون برخی از افراد و مسئولان شاغل در بخش های دولتی دارای دو تا چند شغل متفرقه نیز هستند که با اینکه برای تحویل مشاغل متفرقه غیر از شغل اصلی در سال های گذشته از سوی این افراد، دولت بخشنامه هایی صادر کرده بود اما عملیاتی نشد.

وی با اشاره به اینکه نمی توان انتظار داشت از طریق تحویل مشاغل مختلف مدیران دولتی، فرصت های چندانی برای کارجویان ایجاد کرد اما این پدیده در بخش خصوصی و بدنه عادی بازار کار بسیار حائز اهمیت و قابل توجه است.

این مقام مسئول کارگری کشور، تاکید کرد: در یک دوره ای گفتند آنهای که در قالب بازنشستگی پیش از موعد از کار خارج می شوند دیگر حق اشتغال دوباره را ندارند و از این طرق سعی شد برای کارجویان فرصت هایی فراهم شود، اما متاسفانه نتوانست به جایی برسد.

به گفته صالحی، راهکار اصلی این موضوع این است که اگر افرادی در جایی بازنشسته می شوند به صورت واقعی باشد تا دیگر امکان بازگشت به بازار کار را نداشته باشند. از این طریق می توان امیدوار بود برای بخشی از نیازهای بازار کار، فرصت جدید شغلی ایجاد شود.

مشاور ارشد کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور، گفت: البته دسته کوچکی نیز هستند که به دلیل سرگرمی و بیکار نماندن در منزل پس از دوران بازنشستگی به بازار کار برمی گردند!

شغل دوم فقط برای سرگرمی!
عضو سابق شورای عالی کار با تاکید بر اینکه در حال حاضر بیشترین درصد دوشغله ها در بخش های دولتی و شبه دولتی مشغول به کار هستند، بیان داشت: در بخش خصوصی به دلیل اینکه تقریبا وقت اصلی افراد در طول یک روز کاری پر می شود، دیگر امکان اشتغال در حرفه های دیگری وجود ندارد.

صالحی با بیان اینکه در برخی از مشاغل مدیریتی و پست های بخش خصوصی به افراد جایگاه های صوری داده می شود، تصریح کرد: راهکار اصلی حذف چندشغله بودن افراد و فراهم کردن امکان اشتغال کارجویان جدید این است که وضعیت حقوق و و دستمزدها بهبود یابد.

مشاور ارشد کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور، افزود: متاسفانه در برخی بخش ها مانند وزارت آموزش و پرورش، افراد پس از بازنشستگی دوباره به مشاغل فراوانی بازمی گردند و در بخش خصوصی مشغول به کار می شوند. بنابراین اینگونه رویه ها نیازمند اصلاح است.

وی تاکید کرد: قالبا در مشاغل دوم و چندم افراد پست های صوری می پذیرند وگرنه افزایش بهره وری نیروی کار در گرو حضور در چندین شغل نیست و باید وضعیت حقوق ها بهتر شود تا فرد دیگر نیاز تامین معیشت به آن معنا که دست به چندین کار مختلف بزند را نداشته باشد.