یک تغییر اساسی و کلی در «تمدن بشری» در راه است؟

فرارو- کارشناسان هشدار می دهند زمانیکه تقاضای نفت به طور مداوم از حجم تولید پیشی بگیرد، انسان با "یک تغییر اساسی و کلی در تمدن " روبرو خواهد بود. 

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از الجزیره، انرژی های مشتق شده از نفت به معنای واقعی کلمه تمام ابعاد زندگی ما را پوشش می دهند. از لباس هایی که می پوشیم، غذایی که می خوریم تا نقل و انتقال مان، بدون نفت زندگی ما شکل بسیار متفاوتی به خود می گیرد. 

از آنجایی که نفت یک منبع محدود است، هیچ شکی نیست که برای همیشه وجود نخواهد داشت و همین امر بحث هایی را در مورد حجم نفت باقی مانده و طول زمانی که انسان به نفت دسترسی خواهد داشت را به راه می اندازد. 

تام ویپل، محقق انرژی که برای 30 سال تحلیل گر سیا بوده، معتقد است ما تقریباً در نقطه ای از تاریخ قرار گرفته ایم که ظرفیت تولید نفت به حداکثر رسیده، پدیده ای که اغلب به اصطلاح "اوج نفت" خوانده می شود. 

ویپل می گوید: «اوج نفت به زمانی گفته می شود که تولیدات جهان به بالاترین حد خود می رسد و سپس روندی رو به کاهش را از سر می گیرد. نفت منبعی محدود است و زمانی رو به کاهش خواهد رفت. این تمام آنچه مبحث اوج نفت به آن می پردازد است.» نشانه هایی وجود دارد که اوج نفت رسیده است. 

آژانس بین المللی انرژی اخیراً پیش بینی خود در مورد میانگین مصرف جهانی نفت در سال 2011 را نسبت به سال گذشته با افزایشی یک میلیون و 200 هزار بشکه ای در روز به روزانه 89 میلیون و 500 هزار بشکه افزایش داد. انتظار می رود این آژانس در پیش بینی سال 2012 خود این رقم را برای مجموع مصرف جهانی نفت با افزایشی یک میلیون و 500 هزار بشکه ای به روزانه 91 میلیون بشکه افزایش دهد تا تحلیل گرانی مانند ویپل را وادار به طرح این سوال کند که بخش تولید چطور می تواند چنین افزایش مصرفی را تامین کند. تحلیل ویپل با اطلاعات ارائه شده از سوی آژانس بین المللی انرژی مبنی بر اینکه سطح تولید طی شش سال اخیر نسبتاً بدون تغییر بوده، برابری می کند. 

ویپل در 14 جولای سال جاری پس از انتشار برآوردهای این آژانس در مقاله ای با نام "بازبینی اوج نفت" نوشت: «این ارقام بیانگر رقمی هستند که برخی ناظران معتقدند بالاترین سطح تولیدی است که تاکنون در جهان وجود داشته، اوج نفت می تواند حداقل تا ماه آینده و حداکثر در یکی دو سال آینده رخ دهد.» 

پایانی بر دسترسی آسان
براساس برآوردهای تحلیل گران خوش بین، اوج گیری تولید نفت و دسترسی جهانی در آغاز سال 2020 یا کمی پس از آن، کاهش خواهد یافت و به عقیده آنها بحرانی که منجر به تغییرات اساسی در شیوه زندگی کشورهای مصرف کننده نفت می شود، اتفاق نخواهد افتاد. 

با این حال مطالعاتی که از سوی مجله سیاست انرژی منتشر شد، پیش بینی می کند که تقاضا تا سال 2015 از تولید پیشی می گیرد مگر اینکه تداوم رکود اقتصادی از حجم تقاضا بکاهد. آژانس بین المللی انرژی اعلام کرد که تولید نفت خام در سال 2006 به اوج خود رسید و نشانه های اقتصادی نشان داد که طی شش ماه نخست سال 2008، رکود اقتصادی جهان با رکوردزنی های پی در پی قیمت نفت، به مراتب بدتر شد. 

تولید و کشف میدان های جدید نفتی، هر دو در مقایسه با دهه های اخیر نسبتاً راکد بوده و به گفته این آژانس، سطح تولید نفت چندین سال پیش به رکود رسیده است. 

ریچارد هینبرگ که نویسنده 10 کتاب مربوط به اوج نفت و تاثیر آن بر اقتصاد، مواد غذایی و سیستم حمل و نقل بوده، معتقد است اوج نفت تابعی از اصول غالب استخراج منابع است. وی می گوید: «بسیاری از مردم بر این تصورند که مشکل تمام شدن منابع نفتی است اما در واقع چنین نیست. بحث بر سر به پایان رسیدن زمان دسترسی آسان به این منابع است.» 

نفت یک انرژی متراکم، غلیظ و قابل حمل است و انرژی که صرف کشف و استخراج آن می شود در مقایسه با انرژی که از آن تولید می شود بسیار بالا است. با این حال هینبرگ می گوید در حال حاضر ما به حداکثر محدوده تولید نفت رسیده ایم. 

وی می گوید: «قیمت ها تقریباً به بالاترین حد خود رسیده اند، بازده جهانی نفت طی شش سال اخیر بدون تغییر بوده و نگاهی به هزینه ناشی از فاجعه بریتیش پترولیوم در خلیج مکزیک بیاندازید. هزینه تولید نفت طی یک دهه اخیر هم از نظر مالی و هم از نظر محیط زیستی، به طور چشمگیری افزایش یافته است.» 

در حالیکه که مصرف نفت در کشورهای بزرگ مصرف کننده ای مانند چین، هند و آمریکا رو به افزایش است، میدان های نفتی موجود تهی شده اند و روند اکتشافات جدید سرعت لازم برای پاسخگویی به حجم تقاضا را ندارد. ویپل می گوید:«باید به خاطر داشت که با تقلیل و تهی شدن جهانی روبرو هستیم و اگر نتوانیم هر ساله منابع جدیدی را کشف کنیم، ادامه دادن در چنین شرایطی دشوار خواهد بود. تقلیل و تهی شدن جهانی یعنی سالانه سه تا چهار میلیون بشکه نفت کمتر در میدان های موجود قابل دسترسی خواهد بود.» 

ویپل در مورد زندگی که انسان پس از اوج نفت جهان با آن روبرو خواهد بود، کاملاً بی پرده سخن می گوید. به عقیده وی انسان با تغییری اساسی در تمدن صنعتی روبرو خواهد بود. نفت تا 18 ماه آینده بار دیگر به 150 دلار در هر بشکه خواهد رسید. در کشوری مانند آمریکا که مردم عادت ندارند برای هر گالن بنزین 10 دلار پول پرداخت کنند، پولی که مردم در آلمان می پردازند، نفت 150 دلاری روند زندگی را به شدت کند خواهد کرد. 

زندگی بدون نفت
پروفسور میشل بابفورد، دانشمند محقق در دانشگاه کنتاکی می گوید میزان انرژی که پس از خروج مواد غذایی از مزارع صرف آنها می شود به مراتب بیشتر از انرژی است که برای رشد و نمو آنها لازم است. به عقیده وی زنجیره طولانی تولید مواد غذایی، مصرف کنندگان را در برابر اوج گیری قیمت انرژی آسیب پذیر می کند. 

شواهد این امر کاملاً مشخص است. در 23 ژوئن سال جاری نیکلا سارکوزی، رئیس جمهور فرانسه از سران قدرت های جهان خواست که اقدامی را در برابر روند افزایشی قیمت مواد غذایی اتخاذ کنند. قیمت مواد غذایی طی سال جاری 37 درصد افزایش یافته و 44 میلیون نفر از مردم جهان را به فقر کشانده است. 

قیمت گندم طی 12 ماه اخیر تقریباً دوبرابر شده و کشورهایی مانند روسیه و اوکراین به عنوان تولیدکنندگان اصلی این محصول، پس از خشکسالی صادرات خود را کاهش دادند. برآوردهای سازمان ملل نشان می دهد کشورهای جهان تنها طی سال جاری یک تریلیون و 290 میلیارد دلار را صرف واردات مواد غذایی خواهند کرد که این رقم در مقایسه با سال 2010 افزایشی 21 درصدی را نشان می دهد. هینبرگ معتقد است قیمت نفت در حال حاضر مانند کلاهی بر سر فعالیت های اقتصادی جهان عمل می کند. 

هینبرگ می گوید: «هر زمان که اقتصاد روند بهبودی را در پیش می گیرد، قیمت نفت افزایش می یابد و اقتصاد را فلج می کند. اگر اقدامی صورت دهیم در برزخیم و اگر دست از تلاش بر داریم و کاری انجام ندهیم، باز هم در برزخیم. اگر قیمت نفت کاهش بیابد، دلیل عمده آن این است که اقتصاد به قعر خود رسیده است.» 

به گفته ویپل، مسئله ای که با این مشکل ترکیب شده، این است که دیگر منابع انرژی مانند ذغال سنگ و گاز طبیعی نیز از نظر تقلیل در مقایسه با نفت در شرایط چندان مطلوبی به سر نمی برند. برای 40 تا 50 سال سوخت های فسیلی منبع غالب انرژی نخواهند بود و بنابراین انسان استفاده کمتر از آنها را می آموزد. واقعیت این است که همین طول زمانی لازم است تا به زمان اوج ذخال سنگ و اوج گاز طبیعی نیز برسیم. 

بابفورد امیدوار است پیش از آنکه دسترسی هرچه کمتر به نفت بحران بزرگتری ایجاد کند، روند تولید مواد غذایی و تغذیه را تغییر دهیم. به گفته وی انسان همیشه به سوخت های فسیلی دسترسی نخواهد داشت. نکته اصلی اینجا است که آیا انسان می تواند پیش از آنکه قحطی بر آن چیره شود، شرایط را تغییر دهد؟ به هر حال دیر یا زود زمان تغییرات نزدیک می شود.