راز‌های نهفته در منطقه نیمه شب که زیردریایی تایتان را به کام مرگ کشاند

ناپدید شدن زیردریایی تایتان در جریان بازدیدش از لاشه کشتی تایتانیک سوالاتی را درباره خطرات این چنین سفر‌هایی به اعماق اقیانوس‌ها ایجاد کرده است

به گزارش خبرآنلاین، در پائیز سال ۱۹۱۱ بود که یک تکه یخ عظیم از یخچالی طبیعی در جنوب‌غربی صفحه یخی وسیع گرینلند جدا شد و در طول چند ماه در حالی که تدریجا به وسیله جریان‌های اقیانوسی و باد به سمت جنوب حرکت می‌کرد، در حال ذوب شدن بود.

در نهایت در یک شب سرد و تاریک در۱۴ آوریل سال ۱۹۱۲، یک کوه یخ به طول ۱۲۵ متر که بازمانده‌ای از کوه یخی ۵۰۰ متری جدا شده از گرینلند بود، با کشتی تایتانیک برخورد کرد؛ یک کشتی تفریحی که در اولین سفر خود از ساوتهمپتون انگلیس عازم نیویورک آمریکا شده بود.

در کمتر از سه ساعت، کشتی غرق شد و ۱۵۰۰ مسافر و خدمه آن کشته شدند. حالا بقایای کشتی تایتانیک در عمق ۳.۸ کیلومتری آب در فاصله ۶۴۰ کیلومتری جنوب شرقی ساحل نیوفاندلند قرار دارد.

در این میان و با گذشت بیش از صد سال از این سانحه، کوه‌های یخی همچنان به‌منزله یک خطر بزرگ برای صنعت کشتی‌رانی به حساب می‌آیند و در عین حال محلی که کشتی تایتانیک در کف دریا در آن آرام گرفته نیز خود به منزله یک خطر جدی است؛ چرا که بازدید از معروف‌ترین کشتی غرق شده جهان، حالا حسابی چالش برانگیز شده و اخیرا قربانیانی هم گرفته.

تایتان به تایتانیک پیوست

چند روز پیش بود که پنج مسافر، با پرداخت مبلغی هنگفت سوار زیردریایی تایتان شدند تا از بقایای کشتی تایتانیک بازدید کنند، ولی در یک سانحه دردناک، سرنوشت آن‌ها نیز با سرنوشت مسافران تایتانیک گره خورد. حالا شاید برایتان جالب باشد که کشتی تایتانیک دقیقا در چه مکانی در اقیانوس آرام گرفته و در آن منطقه از بستر دریا چه می‌گذرد؟

گشت و گذار در اعماق اقیانوس

اعماق اقیانوس بسیار تاریک است. نور آفتاب سریعا توسط آب جذب شده و به عمقی بیشتر از ۱۰۰۰ متر از سطح آب نفوذ نخواهد کرد. پائین‌تر از این نقطه، عمق اقیانوس کاملا تاریک است و به همین دلیل منطقه‌ای که تایتانیک در آن قرار گرفته "منطقه نیمه شب" نامیده شده است.

بررسی‌های پیشین درباره محل غرق شدن تایتانیک، حکایت از آن داشت که بیش از دو ساعت طول کشیده تا این کشتی بزرگ در تاریکی کامل در اعماق اقیانوس فرو رود.

با در نظر داشتن خط دید محدود چند متری که توسط چراغ‌های داخل زیردریایی و به اندازه یک کامیون روشن می‌شود، نفوذ به این عمق اقیانوس اقدامی چالش برانگیز است که ممکن است به راحتی باعث گم شدن مسیر در اعماق دریا شود.

نقشه‌های دقیقی از محل غرق شدن کشتی تایتانیک وجود دارد که در طول چندین دهه با انجام اسکن‌های دقیق و با وضوحی بالا تهیه شده‌اند. ملوانان زیردریایی به علاوه از تکنیکی به نام ناوبری اینرسی بهره می‌برند و از سیستمی شامل شتاب‌سنج‌ها و ژیروسکوپ‌ها برای ردیابی موقعیت و جهت استفاده می‌کنند.

زیردریایی تیتان که متعلق به شرکت OceanGate است دارای سیستم ناوبری اینرسی مستقل پیشرفته بود که با یک حسگر صوتی که به نام ثبت سرعت داپلر شناخته می‌شود، به تخمین عمق و سرعت این وسیله نسبت به کف دریا می‌پرداخت.

با این وجود مسافران پیشین زیردریایی تایتان که با آن به بازدید از کشتی تایتانیک رفته بودند، گفته‌اند که مسیریابی در راستای رسیدن به کف اقیانوس کار بسیار سختی بوده.

مایک ریس، نویسنده کمدی تلویزیون که سال گذشته با تایتان به اعماق اقیانوس رفته بود در این باره گفته: «وقتی به کف اقیانوس می‌رسی، واقعا نمی‌دانی کجا هستی، ما کورکورانه در کف اقیانوس حرکت می‌کردیم و می‌دانستیم که کشتی تایتانیک در همان نزدیکی است؛ ولی همه جا آنقدر تاریک بود که بزرگترین شی کف اقیانوس در فاصله ۴۶۰ متری ما بود و ما ۹۰ دقیقه به دنبالش می‌گشتیم.»

فشار خرد کننده در اعماق اقیانوس

هرچقدر یک شی به عمق بیشتری در اقیانوس فرو برود، فشار آب برروی آن افزایش می‌یابد. در عمق ۳۸۰۰ متری زیر آب، فشار برروی کشتی تایتانیک و هرآنچه در اطرافش است در حدود ۴۰ مگا پاسکال است؛ یعنی ۳۹۰ برابر بیشتر از فشار روی سطح آب.

رابرت بلاسیاک، محقق اقیانوس در مرکز تاب‌آوری دانشگاه استکهلم دراین باره گفته: «برای آنکه بتوانید این حجم فشار را درک کنید، باید بگویم که این فشار ۲۰۰ برابر بیشتر از فشار داخل تایر خودرو است. به همین خاطر هم هست که به یک زیردریایی نیاز است که دیواره‌های واقعا ضخیمی داشته باشد.»

جریان‌های کف آب

جریان‌های سطحی قوی که قایق‌ها و شناگران را از مسیر خارج می‌کنند، برای ما آشنا هستند؛ اما در اعماق اقیانوس هم جریان آب وجود دارد. گرچه جریان آب در اعماق اقیانوس به اندازه سطح آب نیست، ولی این جریان‌ها ممکن است باعث جابجایی حجم عظیمی از آب شوند و ممکن است توسط باد‌های سطحی که بر ستون‌های زیر آب تاثیر می‌گذارند، جزر و مد‌های عمیق و یا تفاوت در چگالی آب ناشی از دما و شوری (که جریان‌های ترموهالین نام دارند)، ایجاد شود.

این‌ها رویداد‌های نادری هستند که تحت عنوان طوفان‌های کف دریا شناخته می‌شوند و معمولا با گرداب‌های سطحی مرتبطند و همچنین می‌توانند باعث ایجاد جریان‌های قوی و پراکنده‌ای شوند که هر آنچه در بستر دریاست را از بین ببرند.

اطلاعاتی درباره جریان‌های کف اقیانوس و در نزدیکی تایتانیک وجود دارد که پس از شکستن بدنه و عقب تایتانیک به دو بخش تقسیم شده، از تحقیقات درباره الگو‌های موجود در بستر دریا و همچنین حرکات اطراف بدنه کشتی به دست آمده است.

بخشی از بدنه کشتی تایتانیک در نزدیکی بخشی از بستر دریا قرار گرفته که تحت تاثیر جریانی از آب‌های سرد و جاری به سمت جنوب است که تحت عنوان جریان زیرین مرزی غربی شناخته می‌شود.

جریان این آب، تپه‌های شنی، امواج و الگو‌های نواری شکلی را در رسوبات و گل‌ها در امتداد کف اقیانوس ایجاد می‌کند که قدرت زیادی دارند. این درحالی است که بیشتر موارد مشابهی که در کف دریا ایجاد می‌شوند، جریان‌هایی با قدرت ضعیف و متوسط هستند.

موج‌های شن موجود در لبه شرقی لاشه تایتانیک که در کنار وسایل، اتصالات و بخش‌هایی از کشتی که با غرق شدن آن در آنجا جمع شده‌اند، نشان می‌دهد که جریانی از شرق به غرب در پائین این جریان وجود دارد و این درحالی است که به گفته دانشمندان در بخش اصلی بدنه تایتانیک، شاید به خاطر وجود قطعات بزرگتری از لاشه کشتی و با تغییر جهت، جریان بیشتر از سمت شمال غرب به جنوب شرق است.

در بخش جنوبی کشتی تایتانیک، به نظر می‌رسد که جریان‌ها متغیر هستند و از شمال شرقی تا شمال غرب و جنوب غربی هستند.

بسیاری از متخصصان انتظار دارند که این جریان‌ها در آینده باعث مدفون شدن لاشه کشتی تایتانیک در زیر رسوبات خواهد شد.

گرهارد سیفرت، باستان‌شناس دریایی که اخیرا ماموریتی را برای اسکن بدنه کشتی تایتانیک با وضوحی بالا رهبری کرده، گفته که به باور او این جریان‌ها آنقدر قوی نیستند که بتوانند خطری را برای یک زیردریایی ایجاد کنند.

او در این رابطه گفته: «من از جریان‌هایی که بتوانند تهدیدی برای هر وسیله نقلیه در اعماق دریا در اطراف تایتانیک ایجاد کنند اطلاعی ندارم. جریان‌هایی که در جریان پروژه نقشه‌برداری شاهدش بودیم، برای ما به منزله چالشی در راستای انجام یک نقشه‌برداری دقیق ایجاد می‌کرد و خطری در زمینه ایمنی نبود.»

تایتانیک بعد از بیش از ۱۰۰ سال زیر آب بودن، تدریجا تخریب شده است. برخورد ابتدایی دو بخش اصلی کشتی در هنگام برخورد با کف دریا، باعث شد تا بخش‌های بزرگی از آن در هم پیچیده و آسیب ببیند.

با گذر زمان، میکروب‌ها از آهن‌های کشتی تغذیه کردند و ساختاری به نام روستیکل (نوعی زنگ زدگی شبیه به یخ) را تشکیل دادند که همین به تخریب سریع‌تر کشتی منجر شده است.

دانشمندان پیش‌بینی می‌کنند که فعالیت‌های بیشتر باکتری‌ها در قسمت انتهایی کشتی که به دلیل سطح آسیب‌پذیری بیشتر آن است، باعث می‌شود تا این قسمت ۴۰ سال سریعتر از بخش دماغه و بدنه کشتی تخریب شود.

سیفرت گفته: «لاشه تایتانیک دائما در حال فروریختن است و دلیل اصلی آن خوردگی است. هر سال بخش کمی از آن دچار خوردگی می‌شود، ولی تا زمانی که فاصله ایمنی را با کشتی رعایت کنید و مستقیم با آن تماس نداشته باشید و کسی وارد کشتی نشود، خطری کسی را تهدید نمی‌کند.»

جریان رسوبات

اگرچه بسیار بعیداست، ولی جریان ناگهانی رسوبات در امتداد بستر دریا در گذشته باعث آسیب‌های زیادی شده و حتی اشیای دست ساز بشر در کف اقیانوس را جابجا کرده است.

بزرگترین رویداد‌های این چنینی از جمله قطع شدن کابل‌های ماورا اقیانوس اطلس در سواحل نیوفاندلند در سال ۱۹۲۹، در نتیجه رویداد‌های لرزه‌ای مثل زلزله ایجاد می‌شوند.

در طول سال‌ها محققان نشانه‌هایی را کشف کرده‌اند که نشان می‌دهد که بستر دریا در اطراف کشتی تایتانیک در گذشته‌های دور با لغزش‌های عظیم زیرآب روبرو بوده و به نظر می‌رسد که حجم عظیمی از رسوبات از شیب قاره‌ای به سمت نیوفاندلند سرازیر شده و پدیده‌ای که دانشمندان آن را "راهروی بی‌ثباتی" نامیده‌اند رخ داده.

دانشمندان تخمین می‌زنند که آخرین بار چنین رویداد مخربی ده‌ها هزار سال پیش به وقوع پیوسته و باعث شده تا لایه‌هایی از رسوبات به ارتفاع ۱۰۰ متر تشکیل شوند، ولی طبق گفته دیوید پیپر، دانشمند و محقق زمین‌شناسی دریایی در سازمان زمین‌شناسی کانادا که سال‌های زیادی به مطالعه بستر دریا در اطراف کشتی تایتانیک پرداخته، چنین اتفاقی خیلی بعید است. او چنین رویداد‌هایی را از نظر دفعات وقوع، با فوران آتشفشان وزوو در ایتالیا یا فوجی یاما در ژاپن مقایسه می‌کند (یعنی یک بار در ده‌ها هزار سال.)

رویداد‌های دیگری که تحت‌عنوان جریان‌های گل‌آلود شناخته می‌شوند (هنگامی که آب مملو از رسوب شده و در شیب به جریان می‌افتد)، رایج‌تر هستند و شاید در نتیجه طوفان‌ها ایجاد شوند.

پیپر می‌گوید: «این اتفاق شاید هر پانصد سال یک بار رخ دهد»، ولی توپوگرافی بستر دریا در نزدیکی کشتی تایتانیک، احتمالا هرگونه جریان رسوبی را به سمت "دره تایتانیک" هدایت می‌کند و این بدان معناست که این رسوبات به لاشه کشتی نمی‌رسند.

سیفرت و پیپر هردو بر این باورند که بسیار بعید است که چنین رویدادی نقشی در ناپدید شدن زیردریایی تایتان ایفا کرده باشد. اما ویژگی‌های زمین‌شناسی دیگری در اطراف محل کشتی تایتانیک وجود دارند که آن‌ها نیز باید مورد بررسی قرار بگیرند.