اصفهان؛ کانون مهم «سالک» در کشور / اقدام انستیتوپاستور برای کاهش مواجهه با «لیشمانیا»

عضو هیات علمی بخش انگل شناسی انستیتوپاستور با اشاره به اقدامات این انستیتو برای کاهش مواجهه با انگل"لیشمانیا" (عامل بیماری سالک)، گفت: باکتری‌های روده پشه خاکی می‌توانند به عنوان تعدیل کننده پاسخ‌های ایمنی میزبان در مواجهه با انگل لیشمانیا عمل کنند.

به گزارش ایسنا، پرویز پرویزی، با اشاره به سابقه ۱۰۰ ساله انستیتو پاستور ایران در تأمین بهداشت و سلامت مردم و کنترل بیماری‌های عفونی، گفت: بخش انگل شناسی انستیتو پاستور به عنوان یکی از بخش‌های قدیمی در سال ۱۳۵۷ تاسیس شد و محققان آن به طور اختصاصی روی بیماری‌های لیشمانیوز (سالک)، مالاریا، توکسوپلاسموز، هیداتیدوز و سایر بیماری‌های انگلی و منتقله توسط ناقلین تحقیق و پژوهش خود را ادامه دادند.

وی افزود: تولید آنتی ژن‌های انگل‌ها و کیت‌های تشخیصی، تشخیص بیماری‌های انگلی، مشاوره آنتوموفوبیا، کنترل آفات شهری، ارزشیابی حشره‌کش‌ها و جونده کش‌ها و آزمایش آب از نظر آلودگی به انگل‌ها از جمله فعالیت‌های این بخش از انستیتو پاستور است.

او با اشاره به تحقیق اخیر خود و دکتر ناصح ملکی راواسان _ عضو هیات علمی بخش انگل شناسی بر روی "سیستماتیک گردانندگان لیشمانیوز و میکروبیوتای آنها"، اظهار کرد: لیشمانیوز‌ها (سالک) یکی از بیماری‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری فراموش شده منتقله توسط پشه خاکی‌ها هستند که سالانه در سطح جهان در حدود یک میلیون مورد جدید و در ایران ۲۰ هزار مورد جدید از آن‌ها گزارش می‌شود.

وی درباره علائم این بیماری، بیان کرد: آن‌ها طیفی از علائم بالینی از زخم‌های جلدی خوش خیم تا بیماری جلدی _ مخاطی و بیماری کشنده احشایی را ایجاد می‌کنند. ویژگی‌های بالینی بیماری لیشمانیوز بسیار پیچیده است و به عوامل متعددی بویژه گونه‌های انگل آلوده کننده و عوامل بیماری‌زای آن‌ها و همچنین زمینه ژنتیکی مهره داران، وضعیت ایمنی میزبان و محصولات مشتق شده از ناقل بستگی دارد.

پرویزی ادامه داد: با این حال تعادل بین پاسخ‌های ایمنی سلولی، همراه با مکانیسم‌های تنظیمی دیگر، نقش اساسی در تعیین پیامد لیشمانیوز ایفا می‌کنند. در چند سال اخیر، تحقیقات نشان داده است که عوامل مشتق از پشه خاکی ناقل و انگل لیشمانیا به طور فعال در انتقال، استقرار و بقای انگل در میزبان نقش دارند.

همچنین پذیرفته شده است که باکتری‌ها به طور جدایی‌ناپذیری با بیماری لیشمانیوز مرتبط هستند و برهم کُنش آن‌ها با اجزای چرخه بیماری که از روده ناقل شروع می‌شود و تا میزبان مهره‌داران ادامه دارد، می‌تواند یک طرفه، دو طرفه یا چند طرفه باشد و می‌تواند اثرات نامطلوب، خنثی یا مفیدی برای شرکا داشته باشد.

وی افزود: تعداد زیادی از باکتری‌ها، به صورت هم‌خوراک در روده پشه خاکی‌هایی که انگل‌های لیشمانیا را منتقل می‌کنند، یافت می‌شوند. این باکتری‌ها توانایی تنظیم پاسخ‌های ایمنی حشرات را دارند و متابولیت‌های ثانویه تولید می‌کنند که در برابر حشرات و میکروارگانیسم‌های بدن آنها، فعالیت نشان می‌دهند؛ بنابراین همانطور که در مطالعات قبلی مجریان طرح به اثبات رسیده است، آن‌ها احتمالا نقش اساسی در صلاحیت پشه خاکی‌های ناقل برای انگل‌های لیشمانیا دارند و به عنوان کاندید‌های امیدوارکننده در کنترل و درمان بیماری لیشمانیوز هستند.

این عضو هیات علمی بخش انگل شناسی انستیتوپاستور ایران تاکید کرد: با توجه به این استدلال‌ها مشخص می‌شود که باکتری‌های موجود در روده پشه خاکی همراه همیشگی انگل‌های لیشمانیا هستند و می‌توانند با رشد انگل لیشمانیا در داخل روده پشه خاکی ناقل و یا خارج از آن، در پوست مهره‌داران تداخل ایجاد کنند؛ اما عواقب همراهی این باکتری‌ها و انگل‌های مذکور در شروع، ادامه و خاتمه روند عفونت لیشمانیایی تاکنون به درستی مشخص نشده بود.

وی افزود: با این پیش زمینه مطالعه‌ای توسط محققان انستیتو پاستور ایران طراحی شد تا مشخص کند که آیا باکتری‌های معده پشه خاکی‌ها در حین گزش پشه خاکی‌ها در محل زخم میزبان برگردانده می‌شوند و در این صورت آیا آن‌ها در وخامت بیماری لیشمانیوز جلدی نقش دارند؟ بر این اساس ابتدا پشه خاکی‌های "فلبوتوموس پاپاتاسی" به صورت زنده از نقاط مختلف استان اصفهان که مهم‌ترین کانون لیشمانیوز جلدی روستایی (سالک) در ایران است، صید شدند. باکتری‌های روده پشه خاکی‌ها که در حین گزش ممکن است وارد پوست میزبان شوند از طریق ترشح اجباری بزاق استحصال و هویت آن‌ها مشخص شدند.

وی با اشاره به اینکه بررسی‌های مرسوم میکروب شناسی حضور ۱۵ گونه باکتری با برتری باکتری "انتروباکتر کلوآکه" را در حین پروسه ترشح اجباری بزاق مشخص کرد، اظهار کرد: آنالیز‌های پیشرفته، حضور ۲۳۰ جنس از باکتری‌ها را در نمونه‌ها مشخص کرد که ۵ جنس باکتری با فراوانی بالا به ترتیب "اسپیروپلاسما"، "ولباکیا"، "کورینه باکتریوم"، "گلوکونوباکتر" و "فاستیدیوزیپیلا" بودند.

یک باکتری گرم منفی انتروباکتر کلوآکه و یک باکتری گرم مثبت باسیلوس سوبتیلیس به عنوان کاندید برای بررسی تاثیر بیماری‌زایی باکتری‌های ناشی از گزش انتخاب شدند و در دز‌های برابر و یک هزارم انگل لیشمانیا به موش‌های آزمایشگاهی تزریق شدند تا تفاوت نقش باکتری‌ها در شروع، ادامه و پیشرفت بیماری عفونت لیشمانیا بررسی شود.

وی درباره نتایج این مطالعه تصریح کرد: نتایج این مطالعه نشان داد که بیان موضعی پاسخ‌های ایمنی در موش‌های دریافت کننده تلقیح‌های مختلف باکتری تغییر کرده است. عفونت همزمان باکتریایی تأثیر عمیقی بر تعادل بیان سایتوکائین‌های ضد التهابی در ابتدا، وسط و انتهای دوره عفونت داشت.

این اثرات بر اساس نوع و دوز تلقیح باکتری متفاوت بود. بدترین نوع زخم لیشمانیوز در گروه دریافت کننده دوز کم دو باکتری به اضافه انگل لیشمانیا مشاهده شد. تزریق همزمان دو باکتری به همراه انگل منجر به افزایش قابل توجه پاسخ‌های سیستم ایمنی شد.

وی تاکید کرد: علی‌رغم پیشرفت‌های حاصل شده از درک اپیدمیولوژی، تشخیص و درمان لیشمانیوز، تعامل بین سطوح خرد و کلان سازمان‌دهی لیشمانیوز که باعث گسترش و تداوم بیماری در یک منطقه می‌شود، هنوز بررسی نشده است. اطلاعات کافی در مورد نوع همزیستی بین "انتروباکتر کلوآکه" و "باسیلوس سوبتیلیس" با هم و با حشره میزبان وجود ندارد، اما شواهدی مبنی بر وجود همزمان آن‌ها در روده هشت گونه پشه خاکی ناقل در مطالعات قبلی مجریان و دیگران وجود دارد و انتقال آن‌ها نیز در حین گزش در این مطالعه ارائه شد.

همچنین دکتر ناصح ملکی راواسان _ عضو هیات علمی بخش انگل شناسی در گفتگو با ایسنا، گفت: نتایج این مطالعه نشان داد که پاسخ‌های سیستم ایمنی در موش‌های دریافت کننده تلقیح‌های مختلف باکتری تغییر کرده و موجب تشدید بیماری می‌شود. بنابراین، باکتری‌های روده پشه خاکی به عنوان تعدیل کننده ایمنی موش در تنظیم پیامد لیشمانیوز عمل می‌کنند. از این رو، برای محدود کردن و در نهایت از بین بردن لیشمانیوز (سالک)، برنامه‌های تحقیقاتی جامعی با تمرکز بر نقش همه اجزای این بیماری و تعامل آن‌ها مورد نیاز است.

وی افزود: یافته‌های این مطالعه بینش جدیدی در مورد استفاده از پتانسیل باکتری‌های مشتق از ناقل (در اینجا پشه خاکی) در تعدیل سیستم ایمنی مهره‌داران به نفع میزبان یا توصیه استفاده از آنتی بیوتیک‌های مناسب همراه با دارو‌های ضد لیشمانیا ارائه کرد. همچنین این یافته‌ها می‌توانند در درک ایمنی ایجاد شده در افراد ساکن در مناطق بومی این بیماری که تحت گزش زیاد پشه خاکی‌ها هستند و نیز در طراحی واکسن‌ها به کار گرفته شوند.

او با بیان اینکه این مطالعه با حمایت‌های مالی انستیتو پاستور ایران در سال‌های ۱۴۰۰-۱۴۰۱ به سرانجام رسیده است، اظهار کرد: بخشی از این تحقیق به عنوان پایان نامه دکترای تخصصی مشترک انستیتو پاستور ایران و دانشگاه علوم پزشکی ایران بوده است که نتایج آن در مجله Frontiers in Cellular and Infection Microbiology با ضریب تاثیر شش به چاپ رسیده است.