تهدید ۲۰۲۳ از لنز مدیران

موج «تعدیل نیرو» در شرکت‌های بزرگ جهان -از کسب‌وکارهای حوزه تکنولوژی تا برخی صنایع- از اقدامی هماهنگ برای مقابله با نوعی تهدید اقتصادی خبر می‌دهد. بررسی‌ها درباره تلاش مدیران در سبک‌سازی هزینه‌های مجموعه‌های خود حاکی است، چشم‌انداز اقتصاد۲۰۲۳ از نگاه شرکت‌ها، به شکل «رکود ناشی از افزایش نرخ بهره و کاهش مخارج مشتریان» است. این پیش‌بینی باعث شده است در شرکتی همچون «اپل»، فعالیت‌ها با فاکتور «احتیاط» جلو برود. با این حال، برخی دیگر، به اقتصاد۲۰۲۳ خوش‌بین هستند.

بعه گزارش دنیای اقتصاد،  روز یکشنبه، شرکت استلانتیس، اعلام کرد که به دلیل هزینه‌های گزاف خودروهای الکتریکی، در فوریه ۲۰۲۳، حدود ۱۳۵۰ نیروی کارش را اخراج خواهد کرد. سخنگوی شرکت گفته تمام تلاش خود را خواهند کرد تا به نیروهای اخراجی برای یافتن شغل جدید، کمک کنند. هفته گذشته نیز در خبرها آمد که پپسی، غول تولیدکننده اسنک و نوشابه‌های گازدار، درصدد تعدیل صدها نیرو و حذف صدها شغل شرکتی در آمریکای شمالی است. طبق گزارش وال‌استریت ژورنال، این بیشترین تعدیل نیرو از میان کارکنان واحد تولید نوشیدنی‌‌ها خواهد بود. اواخر سال گذشته نیز کوکا‌کولا اعلام کرد که به دنبال کاهش فروش ناشی از کرونا، بیش از دو هزار نفر از کارکنانش در سراسر جهان را اخراج خواهد کرد. طی ماه‌های اخیر، بسیاری از شرکت‌‌های بزرگ، به ویژه در حوزه‌های تکنولوژی و رسانه به دلیل فشارهای ناشی از بی‌ثباتی اقتصادی، اقدام به تعدیل نیروی گسترده کرده‌‌اند. عامل این اخراج‌‌های دسته‌‌جمعی چیست؟ موج تعدیل مشاغل، چه اطلاعاتی از وضعیت اقتصاد جهان و آمریکا به ما می‌دهد؟ آیا این نشانه یک رکود اقتصادی قریب‌الوقوع است؟

تهدیدی به نام رکود

تعدیل نیرو؛ عبارتی که این روزها در اخبار اقتصادی به دفعات به چشم می‌‌خورد. آخرین مورد، مربوط به شرکت استلانتیس است که طبق گزارش سی‌‌ان‌‌ان، قرار است در ابتدای سال آینده، کارخانه مونتاژ خود در ایلینوی را تعطیل و ۱۳۵۰ نیرویش را اخراج کند. وال‌استریت ژورنال نیز هفته گذشته در گزارشی نوشت که قرار است شرکت پپسی، صدها نیرو را در آمریکای‌شمالی تعدیل کند. پپسی نخستین شرکت غذا و نوشیدنی نیست که دست به چنین اقدامی زده. «بیاند میت» و «ایمپاسیبل فودز» و پلتفرم سفارش و تحویل غذای «دوردش» نیز از جمله شرکت‌‌های فعال در حوزه غذا هستند که اقدام به تعدیل نیروی گسترده کرده‌‌اند. تاکنون، بیشترین تعدیل نیرو مربوط به حوزه تکنولوژی و رسانه است. توییتر که همیشه در صدر خبرها بوده، چندی پیش با انتشار خبری مبنی بر اخراج گسترده کارکنان، بار دیگر سوژه رسانه‌ها شد. با ورود ایلان ماسک به این شرکت، شک‌‌ها به یقین تبدیل شد. او بلافاصله پس از نشستن بر صندلی ریاست، نیمی از کارکنان را با ارسال یک ایمیل از کار بیکار کرد. یک هفته بعد، متا اعلام کرد که به زودی، ۱۳ درصد از کارکنان خود، یعنی حدود ۱۱ هزار نفر را اخراج خواهد کرد؛ فرآیندی که اوایل نوامبر شروع شد و کماکان ادامه دارد. هر کدام از شرکت‌‌ها دلایل خاص خود را مطرح می‌کنند، اما به نظر می‌‌رسد که انگیزه همه آنها یکی است: «تهدیدی به نام رکود».
رد پای کرونا در اخراج‌‌ها

در سه سال گذشته، تقریبا تمام جنبه‌های زندگی مردم دنیا تحت تاثیر کرونا بوده. قرنطینه و خانه‌نشینی، باعث شد مردم برای کار، آموزش، خرید و سرگرمی، دست به دامان تکنولوژی شوند. بازار صنعت تکنولوژی داغ شد. پس از کرونا و همزمان با احیای اقتصادی، شرکت‌‌های تکنولوژی بیش از سایر حوزه‌ها اقدام به استخدام نیرو کردند. مایکروسافت، متا و آلفابت، نیروهای خود را حدود ۲۰ درصد افزایش دادند. حالا همان شرکت‌‌ها نمی‌‌دانند چطور از پس هزینه‌های آن استخدام‌ها بربیایند. موج تعدیل نیرو، نشان‌دهنده این است که کنترل حقوق‌‌های پرداختی، اولویت اصلی این شرکت‌‌هاست. بلومبرگ گزارش کرده که سرعت تعدیل نیرو در حوزه تکنولوژی، دارد به میزان اخراج‌‌ها در دوران کرونا نزدیک می‌شود. آمازون، استرایپ، کوین‌‌بیس، لیفت و والمارت نیز از جمله شرکت‌‌هایی هستند که طی چند ماه اخیر به تعدیل نیرو متوسل شده‌‌اند. شرکت‌‌هایی مثل اپل هم که اقدام به تعدیل نیرو نکرده‌‌اند، استخدام و جذب نیرو را به حالت تعلیق درآورده‌‌اند.

دورنمای سیاه اقتصادی

گرچه گزارش مشاغل در آمریکا، حاکی از ایجاد ۲۶۱ هزار شغل در ماه اکتبر بوده اما سی‌‌ان‌‌ان در گزارشی نوشته که این به معنای امنیت شغلی نیست. نویسنده، ضمن اشاره به گسترش تعدیل نیرو و تعلیق استخدام در شرکت‌‌های بزرگ تکنولوژی می‌گوید: «این خبر خوبی برای اقتصاد نیست.» به باور او، تعداد اخراج‌‌ها، هشداردهنده است. آمازون در نوامبر اعلام کرده که تا اطلاع ثانوی، هیچ نیرویی استخدام نخواهد کرد. معاون ارشد شرکت گفته: «فعلا اقتصاد و کسب‌‌وکارمان را زیرنظر داریم و طبق آن پیش خواهیم رفت.» لازم به ذکر است که ارزش سهام این شرکت در سال اخیر، بیش از ۴۷ درصد افت کرده. اپل نیز اعلام کرده که «به دلیل شرایط اقتصادی فعلی»، در بعضی حوزه‌ها محتاط‌تر عمل خواهد کرد و به جز در بخش تحقیق و توسعه، هیچ استخدامی نخواهند داشت، اما نسبت به آینده، اظهار خوش‌‌بینی کرده‌‌اند. اپل هم مانند سایر شرکت‌‌های تکنولوژی، نگران کاهش سرعت رشد در فصل تعطیلات، افزایش نرخ بهره و کاهش مخارج مشتریان است. شرکت حمل‌ونقل آنلاین «لیفت» هم به دلیل افزایش نرخ تورم و ترس از رکود اقتصادی، نزدیک به ۷۰۰ نفر از کارکنانش را اخراج کرده. بنیان‌گذاران این شرکت گفتند: «امروز، روز سختی برای ماست. دیر یا زود با رکود مواجه خواهیم شد و هزینه بیمه حمل و نقل اشتراکی نیز رو به افزایش است.» استرایپ که غول پرداخت آنلاین است، ماه پیش از تعدیل ۱۴ درصد از کارکنانش خبر داد. «پاتریک کالیسون»، مدیرعامل این شرکت گفت: «ما زیادی نسبت به رشد کوتاه‌‌مدت اقتصاد اینترنتی در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ خوش‌‌بین بودیم و احتمال و اثرات رکود را دست‌کم گرفته بودیم.»

سقوط شرکت‌‌های تکنولوژی

طی ماه‌های اخیر، درآمد و ارزش سهام شرکت‌‌های تکنولوژی به طرز چشمگیری کاهش پیدا کرده. علتش تا حدی، هراس مشتریان از رکود احتمالی است که باعث شده کمتر خرج کنند. به این‌ترتیب، شرکت‌‌ها با کمبود درآمد مواجه شده‌‌اند و با توجه به پیش‌‌بینی‌‌های ناخوشایند اقتصادی، تصمیم به کاهش هزینه‌ها گرفته‌‌اند و ظاهرا، دیواری کوتاه‌‌تر از دیوار کارمندها نیست. به همین علت است که در هفته‌های اخیر، بسیاری از کارکنان حوزه تکنولوژی بیکار شده‌‌اند. اما چطور به اینجا رسیدیم؟ «دن وانگ»، استادیار مدرسه کسب‌‌وکار کلمبیا می‌گوید: «موقع کاهش هزینه‌ها، نخستین چیزی که به ذهن شرکت‌‌ها می‌‌رسد، هزینه نیروهای کار، تبلیغات و بازاریابی است.» از سوی دیگر، این شرکت‌‌ها که پس از کرونا، تا می‌توانستند نیرو استخدام کردند، حالا در حال «تعدیل» شرایط هستند. شرکت‌‌ها باید متناسب با شرایط پیش بروند چرا که مردم، دیگر خانه‌‌نشین نیستند که تنها سرگرمی‌‌شان، گوشی‌‌ها و تبلت‌‌هایشان باشد. به باور برخی کارشناسان، برای تعدیل شرایط، تعلیق در استخدام‌ها کافی نیست و تنها راه چاره، اخراج کارکنان است.

چرا همه با هم؟

از سوی دیگر، در سیلیکون ولی، رسم بر این است که شرکت‌‌ها برای آنکه شرایط اقتصادی را بسنجند، به غول‌‌هایی مثل متا و آمازون نگاه می‌کنند. در این منطقه که خاستگاه و مقر بسیاری از شرکت‌‌های بزرگ تکنولوژی است، یک تفکر گروهی حاکم است. وقتی شرکتی، دست به اقدامی می‌‌زند، بقیه نیز دنباله‌‌رو هستند. مثلا اگر یک شرکت، مدت‌ها درصدد تعدیل نیرو باشد، دست نگه می‌‌دارد تا ببیند بقیه چه می‌کنند. اگر اپل یا مایکروسافت یا متا اقدام به تعدیل نیرو کنند، آن شرکت می‌گوید: «آها! الان وقتش است.»

اخراج فله‌‌ای در رسانه‌ها

کاهش تبلیغات، نگرانی‌‌های اقتصادی و تلاش‌‌ها برای شیفت به سوی پخش آنلاین یا «استریمینگ» باعث شده رسانه‌ها نیز مانند حوزه تکنولوژی، دست به کاهش هزینه‌ها و تعدیل نیرو بزنند. وال‌استریت ژورنال در گزارشی نوشته: «همزمان با افزایش فشارهای اقتصادی، شاهد حذف مشاغل در شرکت‌‌های رسانه هستیم. سازمان‌های خبری، شبکه‌های تلویزیونی، استودیوهای فیلم‌سازی و غول‌‌های سرگرمی، یکی پس از دیگری در حال اخراج نیروهایشان هستند. فقط در هفته گذشته، صدها نفر از کارکنان این شرکت‌‌ها اخراج شده‌‌اند، از جمله در وارنر براز و سی‌‌ان‌‌ان.» به باور نویسنده مقاله، بسیاری از شرکت‌‌های رسانه در سال‌های اخیر، هزینه‌های هنگفتی را صرف خدمات استریمینگ کرده‌‌اند که حالا مشخص شده، مانع پیشرفت و سودآوری‌شان است.

صنعتی که در گیرودار کرونا، به دلیل افزایش چشمگیر مخاطبان، نه تنها جان سالم به در برد بلکه پول روی پول می‌گذاشت، حالا با ترس از رکود و کاهش تبلیغات مواجه شده. تنها در سه ماه اخیر، دیزنی، دیسکاوری و پارامونت روی هم حدود ۵/ ۲ میلیارد دلار در حوزه استریمینگ از دست داده‌‌اند و حالا سعی دارند این ضرر بزرگ را جبران کنند. شبکه AMC گفته که به زودی ۲۰ درصد از نیروهای کارش در ایالات متحده را اخراج خواهد کرد. علت، ناتوانی اپلیکیشن‌‌های استریمینگ این شرکت در جبران ضررهاست. در سی‌‌ان‌‌ان، ریتینگ پایین، مشکلات مربوط به تبلیغات و چالش‌‌های شرکت مادر، یعنی وارنر، باعث شد دو هفته پیش، این شرکت اقدام به تعدیل نیرو کند. به گفته مدیرعامل، این اقدامی در راستای کاهش هزینه‌ها بوده. وضعیت روزنامه‌ها و ناشران نیز تعریفی ندارد. واشنگتن پست اخیرا اعلام کرده که دیگر نسخه چاپی «ساندی» را منتشر نخواهد کرد. این باعث از بین رفتن ۱۰ شغل می‌شود.

میز و صندلی‌‌های خالی

طبق اعلام وزارت کار آمریکا، بازار کار در این کشور کماکان به شکل بی‌سابقه‌‌ای «فشرده» است، بدین معنا که تعداد شغل‌‌ها زیاد و تعداد کارجوها کم است و شرکت‌‌ها باید برای به دست آوردن کارجوها، رقابت کنند. زمان می‌‌برد تا تعدیل نیروها در داده‌های اقتصادی به نمایش در بیایند چون میان زمان اعلام شرکت‌‌ها و زمان اجرایی شدن طرح، فاصله وجود دارد. بعضی از کارکنان نیز بلافاصله پس از اخراج، شغل جدید پیدا می‌کنند چون همان‌طور که گفته شد، تعداد جایگاه‌های شغلی خالی، زیاد است. با اینکه از نگاه کارشناسان، بازار کار کماکان قدرتمند خواهد ماند، اما بسیاری از شرکت‌‌ها نگران رکود اقتصادی‌‌اند. این نگرانی‌‌ها و تعدیل نیرو توسط سایر رقبا، باعث می‌شود یک شرکت راحت‌‌تر اقدام به کاهش نیروهایش کند.

«نیل بگلی»، معاون ارشد شرکت تحقیقات و نظرسنجی «مودیز» می‌گوید: «یک ضرب‌‌المثل زننده هست که می‌گوید نباید اجازه دهی یک بحران عالی، هدر برود.» نتفلیکس یکی از نخستین شرکت‌‌های استریمینگ بود که اقدام به تعدیل نیرو و کاهش هزینه‌ها کرد. اوایل امسال، این شرکت ۴۰۰ نفر از کارکنانش را اخراج کرد. برخی از مدیران حوزه رسانه می‌گویند این اقدام که به دنبال کاهش تعداد مشترکان این شبکه، برای نخستین بار در ۱۰ سال اخیر بود، باعث شد سایر شرکت‌‌های ارائه‌‌دهنده خدمات استریمینگ نیز درصدد کاهش هزینه‌ها و بهبود سودآوری برآیند. به نظر می‌‌رسد که این روزها، تعدیل نیرو حالت «مسری» دارد. باب آیگر، مدیرعامل دیزنی که اخیرا پس از بازنشستگی، دوباره به شرکت برگشته، گفته که برای بخش استریمینگ دیزنی، درآمدزایی مهم‌تر از افزایش تعداد مشترکان است. ضرر ۵/ ۱ میلیارد دلاری این بخش در سه‌‌ماه اخیر باعث شد مدیرعامل وقت شرکت، «باب چاپک»‌، اخراج شود و آقای آیگر برای نجات دیزنی، به شرکت برگردد.

 «خنک‌‌سازی» اقتصاد برافروخته

واشنگتن پست در مقاله‌‌ای تحلیلی که اواخر ماه پیش منتشر شد، به بررسی اخراج‌‌های گسترده در بخش تکنولوژی پرداخته. نویسنده معتقد است که این اخراج‌‌ها، نشانه کاهش رشد اقتصادی است نه رکود. اقتصاددانان بر این باورند که عامل محرک تعدیل نیروها در شرکت‌‌های بزرگ، «رخدادهای غیرمعمول» در این صنعت است، مثل خرید توییتر توسط ایلان ماسک و استخدام فله‌‌ای پس از کرونا‌ و اتفاقاتی از این قبیل، نویدگر تعدیل نیروی گسترده در سایر صنایع نیستند. پروفسور «جیسون فرمن»، استاد اقتصاد دانشگاه هاروارد می‌گوید: «آدم‌‌ها وقتی شغلشان را از دست می‌دهند، پول کمتری خرج می‌کنند اما به نظر من، تاثیر ثانویه آن بسیار کم است و قابل قیاس با تعدیل نیروهای سنتی، مثلا در صنعت تولید نیست.» سایر اقتصاددانان نیز با او هم‌‌نظرند.

مدیر ارشد اقتصاد گلدمن ساکس معتقد است که تعدیل نیروها در حوزه تکنولوژی، نشانه رکود نیست و حتی اگر اکثر شرکت‌‌های این حوزه، همزمان دست به تعدیل نیرو بزنند، نرخ بیکاری کمتر از ۳/ ۰درصد افزایش خواهد یافت. به اعتقاد این افراد، تعدیل نیروها در متا و توییتر، اتفاقات بی‌‌سابقه‌‌ای هستند که لزوما به بازار کار در مقیاس گسترده، مرتبط نیستند. از سوی دیگر، افزایش نرخ بهره که با هدف تعدیل گسترش ناپایدار اقتصاد یا «برافروختگی اقتصادی» صورت گرفته، ظاهرا جواب داده و حالا اقتصاد در حال «خنک شدن» است. هم در حوزه تکنولوژی و هم سایر حوزه‌ها. تعدیل نیروهای گسترده در این صنعت، مصداق این ادعاست.