جنجال «کلّنا امن» در عربستان سعودی

فرارو- پایگاه خبری "میدل ایست مانیتور" در گزارشی، به استفاده گسترده رژیم عربستان سعودی از نرم افزار‌هایی نظیر "کلّنا امن" جهت رایج کردن جاسوسیِ شهروندان سعودی از یکدیگر و به دام انداختن منتقدان و مخالفان رویه‌های دولت این کشور در عرصه‌های داخلی و خارجی اشاره می‌کند.

به گزارش فرارو به نقل از میدل ایست مانیتور، یک نرم افزار (اپلیکیشن) سعودی با نام "کلّنا امن" که به شهروندان عادی سعودی اجازه می‌دهد تا نقشِ یک افسر پلیس را بازی کنند، به احتمال فراوان مقام‌های عربستانی را از توئیت‌های یک دانشجوی این کشور که به تازگی به واسطه توئیت‌های انتقادی‌اش به ۳۴ سال حبس محکوم شده، مطلع کرده است. مساله‌ای که انتقادات گسترده بین المللی را از رژیم سعودی برانگیخته است.

تنها چند هفته پس از صدور حکم "سلما الشهاب"، دانشجوی دکتری دانشگاه لیدزِ بریتانیا، مقام‌های حقوق بشری گفته‌اند که یک زن عربستانی دیگر نیز  به دلیل انتشار پُست‌هایی خاص در شبکه‌های اجتماعی به ۴۵ سال حبس محکوم شده است. موضوعی که حکایت از اِعمال سرکوب گسترده علیه زنان عربستانی در محیط آنلاین دارد.

نورا بنت سعید القحطانی، به استفاده از اینترنت جهت ایجاد اختلاف و شکاف در بافت اجتماعی عربستان متهم شده است. در حالی که روشن نیست پُست‌های القحطانی در فضای مجازی چگونه از سوی مقام‌های سعودی کشف شده‌اند، گروه‌های حقوق بشری فکر می‌کنند که توئیت‌های الشهاب در محیط آنلاین توسط شهروندان سعودی که از اپلیکیشنِ "کلّنا امن" استفاده می‌کنند، به مقام‌های سعودی گزارش شده باشد.

"کلّنا امن" یک اپلیکیشنِ حکومتی است که به شهروندان عربستانی این امکان را می‌دهد تا در مورد وقایع روزانه به مقام‌های عربستانی گزارش دهند (در مواردی نظیر حوادث رانندگی و یا مشاهده فعالیت‌های مشکوک).

در این راستا، یک کاربر عربستانی زیرِ یکی از پست‌های الشهاب نوشته که "من به حساب کاربری‌ات رفتم و آنچه در آن منتشر می‌کنی را رقت‌انگیز و بیهوده یافتم. عکس‌های مختلفی را از آن‌ها گرفتم و آن‌ها را با نرم افزار کلّنا امن به مقام‌های مسوول سعودی ارسال کردم".

کلّنا امن در زبان عربی به معنای اینکه "ما همه نیرو‌های امنیتی هستیم" می‌باشد و تاکنون برای بیش از یک میلیون مرتبه از Google Play دانلود شده است. مقام‌های دولت سعودی این نرم‌افزار را ابزاری جهت کمک به شهروندان سعودی و به طور خاص سرعت بخشیدن به ماموریت‌های نجات معرفی می‌کنند. این در حالی است که گروه‌های حقوق بشری تاکید دارند که این اپلیکیشن عملاً به مقام‌های سعودی کمک می‌کند تا شبکه گسترده‌ای از فعالان سیاسی و حقوق بشری که در نقطه مقابل منافع رژیم عربستان اقدام می‌کنند را با سرعت بیشتری شناسایی کرده و هدف قرار دهد.

یکی از مشکلات و چالش‌های اساسی که در عربستان سعودی وجود دارد این است که درکِ رایج از یک جرم به مراتب گسترده‌تر از آن چیزی است که در حوزه حقوق بین‌الملل به عنوان یک جرم یا خطا شناسایی می‌شود. در این رابطه، فعالان حقوق بشری تاکید دارند که حوزه تعریف جرم در عربستان، بسیار گسترده و مبهم است و هر چیزی می‌تواند به مثابه جرم تلقی شود.

مقام‌های عربستانی تاکنون بار‌ها مدعی شده‌اند که کشورشان زندانی سیاسی ندارد. "عادل الجبیر" وزیر دولت عربستان در امور خارجی نیز در این رابطه گفته است که «ما زندانیانی داریم که جرایمی را مرتکب شده ‌اند و جرایم آن‌ها در دادگاه اثبات شده و خطاکار بودنِ آن‌ها محرز شده است». این در حالی است که افرادی نظیر سلما الشهاب و یا نورا بنت سعید القحطانی صرفاً در شبکه‌های اجتماعی مطالبی را منتشر کرده‌اند و احکامِ فوق‌العاده سنگینی را دریافت کرده‌اند. موضوعی که کاملاً با مواضع مقام‌های دولت سعودی در تضاد است.

عربستان سعودی و سرکوبِ دیجیتالی

گروه‌های حقوق بشری معتقدند که نیرو‌ها و عواملِ فعال رژیم سعودی در فضای توئیتر، این شبکه اجتماعی را جهت یافتن مخالفان رژیم سعودی مدام جستجو می‌کنند و هرکسی را که خارج از خطِ رسمی این رژیم قرار داشته باشد، آزار و اذیت می‌کنند.

با این حال، بدون بهره‌گیری از فرصت‌هایی که نرم‌افزار‌هایی نظیر "کلّنا امن" برای سعودی‌ها فراهم می‌کنند، اساساً کارِ رژیم سعودی جهت یافتن مخالفانش در فضایی نظیر شبکه اجتماعی توئیتر به شدت سخت می‌شود. کابران "کلّنا امن" می‌توانند در شبکه اجتماعی توئیتر، توئیت‌های مخالفان رژیم سعودی را پرچم گذاری کنند و آن‌ها را برای نهاد‌های امنیتی سعودی ارسال کنند.

در این رابطه فعالان حقوق بشری معتقدند که اساساً رژیم سعودی نمی‌خواهد جامعه مدنی در این کشور وجود داشته باشد. چه به صورت فیزیکی و چه در چهارچوب محیط آنلاین. از این رو، سعودی‌ها عملاً به دنبال جاسوسیِ مردم از مردم هستند.

تاکتیک ترس و وظیفه

این نخستین بار در عربستان سعودی نیست که یک اپلیکیشنِ دولتی، موجب اوج‌گیری انتقاداتِ نهاد‌ها و گروه‌های حقوق بشری شده است. پیشتر اپلیکیشن "توکلنا" که به این معناست که "ما به خدا اعتماد داریم"، به مثابه نرم‌افزار دولت عربستان با هدف رهگیری ویروس کرونا در این کشور و مناطق آلوده در آن ارائه شده بود.

اکنون، این نرم افزار دربرگیرنده یک مولفه مرتبط با ارائه گزارش است که به شهروندان اجازه می‌دهد شکایات خود را نیز ثبت کنند. در این راستا آن‌ها می‌توانند مثلا کارزار‌های حقوق بشری و فعالیت‌های آن‌ها و یا هر اقدام دیگری که رژیم سعودی آن را در نقطه مقابل منافع خود می‌بیند، مستقیما به مقام‌های مسوول گزارش کنند.

یک اپلیکیشن دیگر با نامِ "بلاغ" نیز از مردم عربستان دعوت می‌کند تا کارمندان مفسد دولتی و نقض قوانین تجارتی در این کشور را گزارش کنند. با این حال، بر اساس آنچه برخی افراد و نهاد‌ها اعلام می‌کنند، از این نرم‌افزار بعضاً در راستای تسویه حساب‌های دولت با برخی افراد که در حالت عادی نمی‌توان با آن‌ها برخورد کرد نیز استفاده می‌شود.

اپلیکیشن Absher نیز از سوی سعودی‌ها جهت حمایت از کارگران خارجی استفاده می‌شود با این حال منتقدان بر این باورند که این نرم افزار اغلب جهت محدود سازی حرکت آزادانه کارگرانی که در قلمرو پادشاهی سعودی زندگی می‌کنند ساخته شده است.

مقام‌های سعودی در شرایط کنونی عملاً جاسوسی شهروندان عربستانی از یکدیگر را در چهارچوب یک وظیفه و رسالت ملی برای آن‌ها تصویرسازی می‌کنند. در این رابطه، یک ابزار دیگر، ایجاد ترس و وحشت است. در این راستا، اگر فردی از نقضِ یک قانون رژیم سعودی آگاه باشد و آن را گزارش نکند، بدان معناست که آن فرد خود بخشی از آن جرم است. از این منظر، این فرد به مثابه همدست شناخته می‌شود و با او نیز برخوردِ سختی صورت می‌گیرد.

رژیم سعودی در همه جا به دنبال افراد است

احکام قضایی که به تازگی علیه سلما الشهاب و نورا بنت سعید القحطانی صادر شده‌اند، عملاً جامعه فعالان عربستانی را شوکه کرده و فضای دیجیتالی آن را نیز تا حدی سرد نموده است. از زمان اعلامِ محکومیت الشهاب، تلاش‌های گسترده‌ای در عربستان جهت بی اعتبار کردن الشهاب و پُست‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی قرار می‌داد، انجام شده است.

در این رابطه حتی گزارش‌هایی دال بر ارسال تصاویری از فعالیت‌های نزدیکان به الشهاب در شبکه‌های های اجتماعی به مقام‌های سعودی نیز مطرح شده است.

یک فعال حقوق بشرِ عربستانی می‌گوید که صدور حکم اخیر علیه سلما الشهاب که مادرِ دو فرزند است، عملاً هشداری از سوی رژیم سعودی به دیگر فعالان سیاسی و حقوق بشری تلقی می‌شود که علیه رژیم سعودی فعالیت دارند. آن‌ها اکنون فکر می‌کنند که هر کجا باشند، رژیم سعودی در پیِ آن‌ها است و آن‌ها را تعقیب می‌کند. حتی اگر آن‌ها در تبعید و خارج از عربستان باشند.