مقصر اصلی "حادثه کرمان" کیست؟

۱۸ روز از سه‌شنبه حادثه‌ساز کرمان و جان‌باختن ۶۲ نفر در مراسم تشییع سردار قاسم سلیمانی می‌گذرد، اما همچنان دو خواسته اصلی خانواده جان‌باختگان بی‌نتیجه مانده است. بازماندگان می‌خواهند بدانند «مقصر جان‌باختن این ۶۲ نفر چه فرد یا نهادی است و آیا این درگذشتگان شهید اعلام می‌شوند یا نه؟»، اما این خواسته تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته یا دست‌کم به این خانواده‌ها اطلاع‌رسانی نشده است.

به گزارش شرق، مهدی حمزه‌ای»، فارغ‌التحصیل کارشناسی‌ارشد فیزیک و کارمند غیررسمی نظام پزشکی، یکی از آن ۶۲ نفری است که در کوچه «بهشتی ۲» جان باخت و چند روز بعد در شهر پدری‌اش؛ یعنی بافت به خاک سپرده شد. «ابراهیم حمزه‌ای»، برادر مهدی، مانند دیگر خانواده جان‌باختگان هم همین دو خواسته مشخص را دارد و دراین‌باره می‌گوید: «برادرمان رفته و ما دیگر چیزی نمی‌خواهیم، اما مادرم علاقه دارد که شهید اعلام شود. هیچ چیزی جای مهدی را برای ما پر نمی‌کند، ولی می‌خواهیم بدانیم که مقصر کیست؛ مثلا سر ماجرای هواپیما سریع گفتند این افراد شهید هستند و مقصر هم مشخص شد، ولی اینجا اصلا هیچ اطلاع‌رسانی‌ای نمی‌شود و انگار نه انگار که این افراد با این‌همه علاقه به این مراسم رفتند».

او که هنوز تلخی آن سه‌شنبه و دیدن تصویر برادرش در آن فیلم منتشرشده از کوچه بهشتی را فراموش نکرده، انتظار دارد مسئولان به خواسته خانواده جان‌باختگان توجه بیشتری داشته باشند: «هفته پیش استاندار به خانه ما آمد، ولی صحبتی درباره مقصر یا شهادت نگفت. مسئولان استانی و شهرستانی هم آمدند و ما درباره مقصر و شهادت پرسیدیم، ولی جواب خاصی به ما نگفتند. می‌گفتند ما هم پیگیر هستیم. استاندار در حد ۱۰ دقیقه آمد و اصلا فرصت سؤال و جواب نشد. ما یک درخواست کتبی به استاندار دادیم، ولی هنوز جوابی نگرفته‌ایم».

او از نگاه و زخم‌زبان بعضی از مردم هم می‌گوید و انتظار دارد که دست‌کم از این طرف همدلی بیشتری ببیند: «این‌روز‌ها بعضی می‌گویند که نباید به این مراسم می‌رفتید، اما ما عقیده خودمان را داریم. درحالی‌که برادرم اعتقاد داشت و با میل و نیت خودش به این مراسم رفت. در این شهر همه می‌دانند که برادرم چقدر نیت خوبی داشت و چقدر به افراد کمک می‌کرد، اما الان از همه‌طرف به ما بی‌توجهی می‌شود».

مشابه این سخنان را خانواده تعداد دیگری از جان‌باختگان هم مطرح می‌کنند و می‌گویند این‌روز‌ها سخنانی از مردم می‌شنوند که زخم و درد آن‌ها را عمیق‌تر می‌کند. این خانواده‌ها همچنین به مقایسه وضعیت جان‌باختگان حادثه هواپیمای اوکراینی با شرایط عزیزان درگذشته خود در مراسم تشییع شهید سلیمانی می‌پردازند و انتظار دارند شرایط مشابهی برای این دو گروه در نظر گرفته شود. بر اساس گفته‌های بازماندگان تعدادی از جان‌باختگان حادثه کرمان، تاکنون به هر خانواده مبلغ ۱۰ میلیون پرداخت شده که حتی هزینه‌های ابتدایی را پوشش نمی‌دهد و این در حالی است که تعداد زیادی از این جان‌باختگان، شرایط اقتصادی نامناسبی دارند.

‌پاس‌کاری و شانه‌خالی‌کردن مسئولان استانی
اگرچه زمان مراسم تشییع سردار سلیمانی از روز‌ها پیش مشخص بود و میزان علاقه مردم این استان به سردار هم واضح بود، اما روز مراسم شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که ۶۲ نفر به خانه‌های خود برنگشتند. این حادثه در حالی رخ داد که از روز‌ها پیش ستاد برگزاری این مراسم با حضور مسئولان و نهاد‌های مختلف تشکیل شده و وظایف هر نهاد هم مشخص شده بود. در چنین شرایط و وظایف تقسیم‌شده به نظر می‌آید که تشخیص مقصر کار دشواری نباشد، اما این‌روز‌ها در کرمان هیچ فرد یا نهادی حاضر به پذیرش این کم‌توجهی یا بی‌مسئولیتی نیست و هرکس از انجام درست وظیفه خود می‌گوید؛ به‌عنوان‌مثال پیش از این شهردار کرمان وظیفه محول‌شده به شهرداری را تبلیغات محیطی مراسم دانسته و اعلام کرده که شهرداری این وظیفه را به درستی انجام داده است.

«مهران عالم‌زاده» ۲۴ دی، در نشست عمومی شورای شهر کرمان دراین‌باره گفت: «در ستاد برگزاری مراسم تشییع، وظیفه‌ای که برعهده شهرداری گذاشته شد این بود که به همراه شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، تبلیغات محیطی مراسم را انجام دهیم. علاوه‌براین اما، آنچه را که فکر می‌کردیم وظیفه شهرداری است نیز انجام دادیم». او دراین‌باره گفته که شهرداری حدود سه میلیارد تومان را برای تبلیغات محیطی هزینه کرده و وظیفه خود را انجام داده است. البته یک بخش دیگر از بررسی مقصران حادثه، به روز مراسم، نحوه مدیریت بحران و همچنین نحوه امدادرسانی به مصدومان برمی‌گردد که در این زمینه هم تاکنون هیچ فرد یا نهادی مسئولیت قبول نکرده است.

درباره نحوه امدادرسانی، «محمد صابری»، رئیس اورژانس کرمان، به «شرق» می‌گوید که نحوه امدادرسانی سریع و دقیق بوده و هیچ کم‌کاری‌ای صورت نگرفته است: «کسی نبود که بعد از کاهش جمعیت به دلیل رسیدگی‌نشدن جان خود را از دست بدهد. باید قبل از وقوع حادثه پیشگیری می‌شد و بعد از وقوع واقعا راهی برای کنترل و کاهش تلفات وجود نداشت. اینکه فکر کنید تعداد نیرو‌های اورژانس کم بود و اگر بیشتر بود، تلفات کمتر می‌شد، واقعا نادرست است».

«بینی و بین‌الله این استقبال قابل پیش‌بینی نبود»
مشابه سخنان شهردار را امام‌جمعه کرمان هم به شیوه‌ای دیگر بیان کرده و تلویحا گفته است در این ماجرا شخص یا نهادی مقصر نیست. «حجت‌الاسلام والمسلمین حسن علیدادی‌سلیمانی» پیش از این درباره حادثه کرمان گفته است: «من در برخی از جلسات برنامه‌ریزی که برای تشییع پیکر شهید برگزار می‌شد، شرکت می‌کردم که متأسفانه این حادثه ناگوار رخ داد و تعدادی از هم‌استانی‌ها و هم‌وطنان ما جان باختند، بعضی‌ها بیان کردند این مسئولان مگر نمی‌دانستند این تعداد در این مراسم شرکت می‌کنند بینی و بین‌الله، خوشبین‌ترین آدم‌ها برآوردی از تشییع پیکر سردار سلیمانی می‌کردند که حداقل ۷۰ درصد بیشتر از پیش‌بینی‌ها مردم شرکت کردند».

معنای سخنان امام‌جمعه کرمان این است که میزان حضور مردم ۷۰ درصد بیشتر از پیش‌بینی خوشبین‌ترین آدم‌ها بود و به همین دلیل، امکان پیش‌بینی دقیق از میزان حضور مردم پیش از برگزاری مراسم وجود نداشت. رئیس شورای شهر کرمان هم در روز‌های گذشته با تأیید سخنان شهردار، هر گونه تقصیر شورا و شهرداری را رد کرد و درباره دیگر خواسته خانواده جان‌باختگان یعنی شهید اعلام‌کردن این افراد، گفته است: «این افرادی که در مراسم تشییع جان باختند، در حقیقت شهید هستند چراکه خالصانه و داوطلبانه برای تشییع سرباز وطن و کسی که برای این ملت و برای اسلام جان خود را در طبق اخلاص گذاشته بود، آمده بودند و باید با بنیاد شهید در این‌باره هماهنگ کنیم و کمیسیون‌های فرهنگی و اجتماعی در شورای شهر مسیر مناسبی را برای نام‌گذاری به‌نام جان‌باختگان حادثه تشییع (شهدای وداع) بررسی و مصوب کنند».

«کسی مقصر نیست» یا «درحال بررسی است»؟
یکی از مدیران ارشد کشوری که در روز‌های پس از حادثه به کرمان سفر کرده، «سیدمحمود علوی»، وزیر اطلاعات، است که البته او هم پیش از اعلام رأی کمیته‌های بررسی‌کننده این حادثه، اعلام کرده است در این حادثه «کسی مقصر نیست». علوی که ۲۴ دی برای شرکت در هفتمین روز مراسم درگذشتگان سردار سلیمانی به کرمان سفر کرده بود، درباره حادثه رخ‌داده در مراسم تشییع گفت: «ما همواره نگران حوادث دریای عظیم جمعیت در تشییع پیکر سردار شهیدحاج قاسم سلیمانی بودیم و متأسفانه همین مسئله نیز اتفاق افتاد، اما آنچه برای ما مسلم است، کسی متهم و مقصر در این قضیه نیست». او البته از احتمال رخ‌دادن قصور دراین‌باره هم گفت: «ممکن است در این ماجرا قصوری اتفاق افتاده باشد که می‌توانست با کمی سلسله‌پیش‌بینی‌ها، این احتمال را به حداقل برسانند».

علوی همچنین از بررسی جدی این موضوع هم سخن گفت: «به صورت جدی این مسئله را بررسی خواهیم کرد و امیدواریم بتوانیم با گزارشی که تهیه و به مقامات ارشد کشوری ارائه می‌دهیم، در ترمیم بخش‌هایی که قابل ترمیم در رابطه با این حادثه بوده، تأثیرگذار باشیم». وزیر اطلاعات در این سفر خود، درباره دیگر خواسته خانواده جان‌باختگان یعنی اعلام شهادت، هم در جمع خبرنگاران سخن گفت: «قرارگرفتن جان‌باختگان حادثه مراسم تشییع شهید سپهبد سلیمانی در لیست شهدا را از طریق مقام معظم رهبری پیگیری خواهد کرد».

در انتظار آرای کمیته‌های تحقیق و تفحص
سال‌هاست که پس از هر حادثه در ایران، چندین کمیته تحقیق و تفحص از سوی نهاد‌ها و دستگاه‌های مختلف شکل می‌گیرد که البته کمتر دیده شده است رأی این کمیته‌ها جنبه اجرائی هم داشته باشد؛ برای مثال، می‌توان به کمیته‌های حقیقت‌یاب یا تحقیق و تفحص درباره حادثه پلاسکو، سیل شیراز، حوادث قطار و ماجرای معدن اشاره کرد. حالا و مشابه شرایط پس از این حوادث، چندین کمیته قرار است حادثه کرمان را بررسی و مقصران را معرفی کنند. تاکنون دست‌کم یک کمیته در استان کرمان، یک کمیته در وزارت کشور و یک کمیته هم در وزارت اطلاعات تشکیل شده و گروهی در مجلس هم در حال بررسی این ماجرا هستند.

درباره کمیته استانی، «حمید شمس‌الدینی» مدیرکل امنیتی استانداری و همچنین دبیر شورای تأمین مسئولیت دبیری را برعهده دارد که البته حاضر به توضیح و پاسخ‌گویی نیست. او در پاسخ به پرسش «شرق» درباره بررسی‌ها و دستاورد‌های این کمیته می‌گوید: «من نمی‌توانم توضیح بدهم. برای این موضوع قرار نیست من با کسی حرف بزنم. نمی‌توانم توضیح بدهم». علاوه بر این «عباس تقی‌زاده»، مدیر روابط‌عمومی استانداری کرمان، هم از مشخص‌نشدن آرای این کمیته‌ها می‌گوید.

او دراین‌باره می‌گوید: «استاندار کرمان نظرش این است که کمیته‌های کشوری کارشان تمام شود و نظر خود را اعلام کند بعد دراین‌باره توضیحی دهد؛ چون این کمیته‌ها فرااستانی هستند و نتیجه آن‌ها مورد اعتماد است». تقی‌زاده درباره این کمیته‌ها هم می‌گوید: «یک کمیته از وزارت کشور در حال بررسی است. یک کمیته هم از طرف وزارت اطلاعات ماجرا را بررسی می‌کند. مجلس هم وارد بحث شده است و رئیس‌جمهوری در جلسه هیئت دولت به معاون اول دستور بررسی داد. همان روز تشییع در استان شورای تأمین هم تشکیل شد و پس از آن یک کمیسیون برای بررسی مسائل مصدومان و جان‌باختگان تشکیل شد که تا الان چندین جلسه داشته، اما تأکیدش بر پیگیری امور مصدومان و رسیدگی به خانواده جان‌باختگان است».

تقی‌زاده درباره نظر استانداری در ماجرای شهید اعلام‌شدن جان‌باختگان هم می‌گوید: «شهید اعلام‌شدن از طریق بنیاد شهید پیگیری شده و همه منتظر تصمیم بنیاد شهید هستند. استاندار با رئیس بنیاد در تهران جلسه داشت و آنجا این درخواست مطرح شده بود که هنوز نتیجه قطعی اعلام نشده است. درباره مقصر هم نظر استان این است که کمیته‌های کشوری بررسی کند، چون بالاخره همه گروه‌های استانی خود در مراسم اجرائی نقش داشته‌اند».

این توضیحات در حالی است که تاکنون ۱۸ روز از حادثه کرمان گذشته است و خانواده جان‌باختگان بی‌صبرانه منتظر نتیجه این دو خواسته مهم هستند و تحقق هر کدام از این خواسته‌ها را مرهمی بر زخم خود می‌دانند؛ باید منتظر آرای کمیته‌های حقیقت‌یاب بمانیم تا مشخص شود آیا نظر آن‌ها می‌تواند دردی را کاهش دهد یا اینکه مانند موارد گذشته، آرای آن‌ها تأثیر چندانی نخواهد داشت.