«التحریر» علیه «السیسی»

جمعه شب برابر با ۲۹ شهریور تظاهراتی نادر علیه عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، در میدان مرکزی قاهره و چند شهر کوچک دیگر رقم خورد. این تظاهرات از آن جهت در قاموس رسانه‌ها «نادر» نام گرفته که پس از بهار عربی و سقوط مبارک اولین تظاهرات عمومی گسترده در مصر علیه رئیس‌جمهور نظامی این کشور است. معترضان در پاسخ به یک درخواست اینترنتی وارد تظاهرات شده بودند؛ تظاهراتی که «دولت فاسد» را نشانه گرفته بود. «دکلان والش» در گزارش ۲۱ سپتامبر در نیویورک‌تایمز نوشت، مردم برای اولین بار شعار «مرگ بر سیسی» سر دادند.

به گزارش دنیای اقتصاد، سیسی که در یک کودتای نظامی در سال ۲۰۱۳ روی کار آمد، قدرت خود را با سرکوب هر چه تمام‌تر مخالفت‌ها و اسکات منتقدان، محدود کردن آزادی بیان و پایان دادن به هر جلوه‌ای از سیاست دموکراتیک تثبیت کرد. حتی نرم‌ترین مخالفت‌ها با مجازات‌های سخت و احکام طولانی‌مدت زندان مواجه می‌شد. روز جمعه پلیس مبادرت به پرتاب گاز اشک‌آور برای متفرق کردن معترضان کرد، اما برخی دیگر از گروه‌های معترض همچنان به تظاهرات ادامه داده و با پلیس وارد درگیری شدند. در نزدیکی میدان تحریر دست‌کم ۴ نفر بازداشت شدند. «کمیسیون حقوق و آزادی‌های مصر» که وضعیت زندانیان را رصد می‌کند، می‌گوید: این میدان برای مصری‌ها خاطره‌انگیز و نوستالژیک است؛ چراکه یادآور اعتراض آنها در راستای سرنگونی دولت حسنی مبارک در سال ۲۰۱۱ بود. یک سازمان دیگر به نام «مرکز مصری حقوق اقتصادی و اجتماعی» هم می‌گوید حدود ۳۶ دستگیری را در قاهره و شهرهای دیگر مستند کرده است.

فعالان شبکه‌های اجتماعی تصاویری از تظاهرات‌کنندگان منتشر کردند که تصاویر رئیس‌جمهوری این کشور را در دو شهر دمیاط و المنصوره پایین می‌کشیدند. صدها تظاهرات‌کننده نیز در شعارهایی علیه سیسی خواستار کناره‌گیری او شدند و تصاویر او را پاره کردند. برخی فریاد می‌زدند «عبدالفتاح سیسی باید برود» و برخی دیگر هم شعار «مرگ بر سیسی» از زبانشان نمی‌افتاد. برای اولین بار از زمان سقوط دولت محمد مرسی از طریق کودتای نظامی در سوم ژوئیه ۲۰۱۳ است که میدان التحریر در مرکز قاهره شاهد حضور صدها شهروند مصر در مخالفت با نظام عبدالفتاح سیسی است. تظاهرات‌کنندگان توانستند خود را به میدان‌های اصلی مصر از جمله میدان التحریر که نماد انقلاب ژانویه است، برسانند؛ درحالی‌که این میدان طی سال‌های گذشته به روی تظاهرات‌ها و تجمعات مردمی بسته بود. در کنار شهرهای قاهره، دمیاط و المنصوره، استان‌های اسکندریه، سوئز، دقهلیه، الغربیه هم شاهد تظاهرات‌ علیه سیسی و محکومیت نظام سیاسی‌ای بود که وی نماینده‌اش بود.

گزارشگر نیویورک‌تایمز می‌افزاید: گروه‌های حقوق‌بشری منظما نظام سیسی را تقبیح کرده و او را به‌عنوان سنگدل‌ترین رهبر خاورمیانه‌ای به تصویر می‌کشند. زندان‌ها مملو از زندانیان سیاسی است. صدها وب‌سایت مسدود شده‌اند و رسانه‌های کشور دائما از سوی نیروهای امنیتی تهدید می‌شوند. با این حال، سیسی هنوز با مقاومت اندکی از سوی متحدان غربی‌اش مواجه است؛ به این معنا که غرب چشم روی سرکوب‌های او بسته و گویی مصر را دربست به او سپرده‌اند. به نوشته والش، ترامپ هفته گذشته در دیدار با سیسی او را «دیکتاتور محبوب من» نامیده بود.

این گزارشگر معتقد است: خیزش روز جمعه در پاسخ به دعوت هنرمند و تاجر و پیمانکار مصری یعنی «محمد علی» به پا شده که معتقد است اولین هدفش را عملی کرده و ترس ناشی از چند سال سرکوب را شکسته است. محمد علی متعهد به برداشتن گام‌های بعدی شده و از محمد زکی وزیر دفاع مصر خواسته سیسی را به دلیل ریختن خون مصری‌ها بازداشت کند. وی تاکید کرد: «اگر سیسی کناره‌گیری نکند و بازداشت نشود، خودم به قاهره می‌آیم و وزیر دفاع مصر باید پیامدهایش را بپذیرد.» به نوشته والش، او مدتی با ارتش مصر همکاری داشت؛ اما ظاهرا همکاری خود را قطع کرده و پس از خروج از کشور در ویدئوهای فیس‌بوکی دائما حضور می‌یابد و از ربودن سرمایه‌های عمومی مردم از سوی سیسی و متحدان نزدیکش سخن می‌گوید. در یک ویدئو که او از اسپانیا ضبط کرده بود، جایی که تبعیدگاه خودخواسته اوست، به جِدّ از زکی خواستار بازداشت سیسی شده و گفته بود از مردم مصر می‌خواهد که به خیابان‌ها بیایند.

در این راستا هشتگ میدان- التحریر در لیست ترندها در شبکه‌های اجتماعی مصر و هشتگ سیسی برو در رتبه دوم ترندها در مصر قرار گرفت. تعداد توییت‌ها روی هشتگ میدان التحریر در ساعات اولیه به ۷۰۰ هزار توییت رسید. حساب‌های کاربری طرفدار سیسی در شبکه‌های اجتماعی مدعی شدند که ویدئوهایی که درباره تظاهرات در میدان التحریر منتشر شده جعلی و مربوط به چند سال قبل هستند. برخی نیز می‌گویند، تظاهرات در واقع مراسم خوشحالی مصری‌ها از پیروزی تیم الاهلی بر تیم الزمالک بوده نه تظاهرات علیه سیسی. روزنامه الیوم السابع که حامی نظام مصر است نوشت که آرامش بر میدان التحریر حکمفرماست و شبکه‌ها ویدئوها را جعل کرده‌اند. رسانه‌های تلویزیونی مصری هم اعلام کردند که جمعیت تجمع کرده در میدان تحریر برای «سلفی گرفتن» جمع شده بودند. برخی هم از «آرامش» در شهرهای مختلف سخن می‌گویند. اما عمرو ادیب، یکی از اصحاب رسانه نزدیک به نظام در شبکه ام‌بی‌سی به تظاهرات محدودی علیه سیسی اذعان کرد. این گزارش معتقد است که ریشه تظاهرات به سال ۲۰۱۶ بازمی‌گردد؛ یعنی زمانی که رئیس‌جمهور مصر دو جزیره «تیران» و «صنافیر» را به عربستان واگذار کرد. اما از آن زمان به این‌سو با وخامت اوضاع اقتصادی مردم، مساله اقتصاد و خفقان و بسته شدن فضای سیاسی هم به مساله این جزایر افزوده شده و زمینه‌ساز اعتراضات شد. با ریاضتی که سیسی اعلام کرد و با کاهش یا قطع یارانه‌های سوخت به‌عنوان بخشی از برنامه صندوق بین‌المللی پول، قیمت موادغذایی روندی افزایشی یافت. سیسی تصمیم گرفته بود که برای مهار بحران اقتصادی چشم به توصیه‌های صندوق بین‌المللی پول بدوزد. آمارهای رسمی در مصر می‌گویند که در ژوئیه سال جاری ۳۳ درصد از مردم مصر زیر خط فقر زندگی می‌کردند. این درحالی است که در سال ۲۰۱۵ حدود ۲۸ درصد و در سال ۲۰۰۰ چیزی حدود ۱۷ درصد زیر خط فقر بودند. السیسی در یک انتخابات پر از اما و اگر به قدرت رسید. سال‌جاری در همه‌پرسی که انجام شد قرار شد محدودیت‌های قانون‌اساسی برای تمدید دوران حضور او در قدرت برداشته شود. اما ۳ میلیون مصری علیه این اقدامات و اصلاحات در قانون‌اساسی رای دادند.

با این حال، دولت مصر در مواجهه با اعتراضات همواره از مشت آهنین استفاده کرده و حتی تظاهرات و تجمعات کوچک را با دستگیری‌های وسیع پاسخ می‌دهد؛ به‌گونه‌ای‌که منتقدان سیسی و نظام او باید ماه‌ها یا سال‌ها در زندان بمانند. اعتراض‌های بی‌سابقه در مصر درحالی به راه افتاده که رئیس‌جمهوری این کشور برای حضور در نشست‌های مجمع عمومی سازمان ملل عازم نیویورک شده است. فعالان حامی دموکراسی در توییتر در اظهارنظرهایی به تمایل خود درباره عدم بازگشت عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهوری مصر به کشور اشاره کردند. آنها در توییت‌های تمسخرآمیز به اظهارات قبلی دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا در جریان نشست گروه هفت اشاره کردند.

رئیس‌جمهوری آمریکا ماه گذشته درحالی‌که قرار بود در هتلی در شهر بیاریتز فرانسه با عبدالفتاح سیسی دیدار کند، همتای مصری خود را «دیکتاتور محبوب من» نامیده بود. ایاد بغدادی، فعال توییتری نوشت، «بفرمایید، دونالد ترامپ «دیکتاتور محبوب» در مسیرش به شهر نیویورک و نزد شماست و می‌توانید او را نگه دارید، مصری‌ها نمی‌خواهند او بازگردد.» سیسی به واسطه‌ کودتایی در سال ۲۰۱۳ که به سقوط محمد مرسی منجر شد، به قدرت رسید و از آن زمان تاکنون تمام مخالفان را سرکوب کرده و حدود ۶۰ هزار شهروند در زندان به سر می‌برند.