چگونه ایران و روسیه "جی ۷" را تسخیر کردند؟

فرارو- هفته گذشته نشست گروه ۷ (جی ۷) در بیاریتز فرانسه خاتمه یافت. گروه ۷ از کشور‌هایی تشکیل شده که پیشرفته‌ترین اقتصاد‌های جهان محسوب می‌شوند. این کشور‌ها شاملِ فرانسه، کانادا، آلمان، ژاپن، ایتالیا، انگلستان و ایالت متحده آمریکا می‌شوند. رئیس شورای اروپا دونالد تاسک به همراه تنی چند از سران کشور‌های جهان که به دعوت کشور‌های عضو گروه ۷ در نشست این گروه شرکت کرده بودند نیز در بیاریتز حضور داشتند.

جلسه امسال گروه ۷ در شرایطی برگزار شد که تمامی اعضای این گروه در برهه‌ای حساس و پرمخاطره به سر می‌برند. امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه به عنوان میزبان نشست جی ۷، به دلیل نشان دادن واکنش نامناسب به اعتراضات جلیقه زرد‌ها در کشورش، از پایین‌ترین میزان محبوبیت در ۳۰ سال گذشته در فرانسه برخوردار است. جاستین ترودو نخست وزیر کانادا نیز درگیر رسوایی فساد در دولتش است و اوضاع مناسبی ندارد. آبه شینزو نخست وزیر ژاپن، در میانه یک جنگ تجاری با کره جنوبی است. آنگلا مرکل صدراعظم آلمان اعلام کرده است دیگر برای تصدی پست صدراعظمی آلمان کاندید نخواهد شد و این آخرین دوره حضور وی در قدرت است.

وی در عین حال تلاش می‌کند تا جانشین مناسبی را برای حضور در قدرت آماده کند. جوزپه کونته نخست وزیر ایتالیا چند روز قبل از برگزاری نشست جی ۷ از سمت خود استعفا داده بود و صرفا به عنوان سرپرست پست نخست وزیری و فردی که قرار نیست در قدرت بماند در نشست جی ۷ شرکت کرد. بوریس جانسون نخست وزیر بریتانیا فقط ۱ ماه است که در قدرت است و درگیر مساله برگزیت است و سعی دارد بدون دستیابی به یک توافق در داخل بریتانیا، این کشور را از اتحادیه اروپا تا ماه اکتبر خارج کند. دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا نیز کارنامه و دستورکار شناخته شده خود را به هرجایی که می‌رود به نمایش می‌گذارد.

مهمترین خبری که در اواخر هفته گذشته و در جریان نشست جی ۷ به بیرون درز کرد، بازدید محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران از نشست جی ۷ در بیاریتز بود که به دعوت رسمی امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه انجام شد. این اتفاق، شمار زیادی از تحلیلگران و سیاستمداران در آمریکا را شگفت زده کرد، زیرا ماه‌های گذشته شاهدِ تشدید تنش‌ها میان ایران و آمریکا بودند و حتی احتمال جنگ و درگیری نظامی میان دو کشور نیز وجود داشت. در جریان تشدید تنش‌ها میان تهران-واشنگتن، حتی جواد ظریف وزیر خارجه ایران نیز تحریم شد.

لیندسی گراهام سناتور تندرو آمریکایی در دولت در سایه ترامپ در پیامی توئیتری گفته است: "اگر فرانسه، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران را بدون مشورت و رایزنی با ایالات متحده به نشست جی ۷ دعوت کرده است، این حرکت سیگنالی قوی از ضعف را برای ایران فرستاده و بی احترامی بزرگی به دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا نیز محسوب می‌شود. امیدواریم رئیس جمهور ترامپ، عزم راسخ خود برای مقابله با ایران را همچنان حفظ کند".

نیکی هیلی سفیر اسبق آمریکا در سازمان ملل متحد نیز گفته است: "این اقدام رئیس جمهور فرانسه، بی احترامی بزرگی به دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا و دیگر سران گروه ۷ بود. ایران کشوری است که (به ادعای نیکی هیلی) از تروریسم حمایت می‌کند و در هر شرایطی شعار مرگ بر آمریکا سر می‌دهد". نیکی هیلی این اقدام رئیس جمهور فرانسه را نادرست و ناخوشایند توصیف کرده است.

دونالد ترامپ در جریان پرسش یک خبرنگار در یک کنفرانس خبری گفت: وی در جریانِ دعوت وزیر خارجه ایران به نشست گروه ۷ در فرانسه بوده است. وی این اقدام دولت فرانسه را غیرمحترمانه ندانسته است. ترامپ به خبرنگاران گفته است: "رئیس جمهور مکرون از من خواست با این اتفاق موافقت کنم. ما رابطه بسیار خوبی با یکدیگر داریم".

باربارا سالوین رئیس بخش ابتکارِ ایرانِ شورای آتلانتیک می‌گوید: "اظهارات لیندسی گراهام و نیکی هیلی واقعا احمقانه بود. کاملا واضح بود که مکرون با ترامپ در مورد آمدن ظریف رایزنی می‌کند. او نمی‌توانست در این زمینه چشم بسته عمل کند و رئیس جمهور ترامپ را غافلگیر کند. من فکر می‌کنم این اظهارنظر‌ها ناشی از عدم قضاوت صحیح در مورد شخصیت مکرون و ترامپ بوده است. ترامپ خودرأی است. او کاری را انجام می‌دهد که خود به دنبال آن است".

دنیل دی پتریس از انیسیتو "دیفنس پریوریتیز" معتقد است: "مکرون با دعوت از ظریف جهت سفر به بیاریتز، در حق ترامپ لطف کرد. ترامپ با ظریف دیدار نکرده است. با این حال، این حقیقت که وی برای گفتگو و مذاکره آماده است، ممکن است موجب شود تا وی در حاشیه نشست ماه آینده مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، با رئیس جمهور روحانی دیدار کند". دی پتریس بر این باور است که ما در قبال ایران چاله‌ای کنده و خود را به داخل آن انداخته ایم و اکنون به جای اینکه تلاش کنیم خود را از آن خارج کنیم، این چاله را عمیق‌تر می‌کنیم.

رئیس جمهور ترامپ در آخر هفته گذشته بار دیگر تکرار کرد که مایل است مذاکرات جدیدی را با دولت ایران داشته باشد. وی انجام این مذاکره از سوی آمریکا را بدون تعیین هرگونه پیش شرطی عنوان کرده است.

بارابارا سالوین افزوده است: "نکته دیگری که فکر می‌کنم امانوئل مکرون با دعوت از محمد جواد ظریف آن را برجسته کرد این بود که نشان داد اقدام آمریکا در تحریم وزیر خارجه ایران، اقدامی بی معنا، بیخود و غیرسازنده است. ظریف به کشور‌های اقصی نقاط جهان سفر می‌کند و با چهره‌های مختلف در دنیا دیدار می‌کند. هیچکس تاکنون به تحریم‌های آمریکا در مورد محمد جواد ظریف توجهی نکرده است".

بازیگر کلیدی دیگری که در نشست امسال گروه ۷ توجهات را به سمت خود جلب کرد، اصلا در این نشست حضور نداشت. این بازیگر، کشور روسیه بود که پس از الحاق کریمه به خاک خود در سال ۲۰۱۴، از گروه موسوم به گروه ۸ (جی ۸) کنار گذاشته شد.

جک متلاک سفیر سابق آمریکا در شوروی (۱۹۹۱-۱۹۸۷)، چهارچوب و زمینه خروج روسیه از گروه ۸ و تبدیل شدن این گروه به گروه ۷ را توضیح داده است: "این حرکت، واکنشی به تحولات اوکراین بود. تحولاتی که تا حد زیادی یک موضوع داخلی کشور اوکراین بودند. روسیه هرگز آنگونه که تاکنون با اوکراین رفتار کرده رفتار نمی‌کرد اگر تلاش‌هایی از جانب غرب برای کشاندن اوکراین به چهارچوب ناتو و همچنین عضویت آن در قالب اتحادیه اروپا (بدون روسیه) انجام نمی‌شد. اقدامات غرب در مورد اوکراین از سوی روسیه کاملا تحریک آمیز تلقی شد و در نتیجه، آنچه که در اوکراین اتفاق افتاد، یک تراژدی بزرگ برای این کشور بود. آنچه که در مورد اوکراین اتفاق افتاده، در واقع چیزی جز واکنش روسیه به سیاست غرب در قبال این کشور نبوده است".

هم ترامپ و هم مکرون، از حضور روسیه در نشست گروه کشور‌های صنعتی که قرار است سال آینده در ایالات متحده آمریکا برگزار شود حمایت کرده اند. این ابراز تمایلِ روسای جمهور فرانسه و آمریکا، هم با انتقادات بین المللی از جانب کشور‌هایی نظیر انگلستان، کانادا، و اتحادیه اروپا مواجه شده و هم منتقدان داخلی رئیس جمهور ترامپ با این موضع گیری رئیس جمهور آمریکا و همچنین فرانسه مخالفت ورزیده اند.

چاک شومر رهبر اقلیت سنای آمریکا، دوشنبه گذشته در بیانیه‌ای گفته است: "نظر به اینکه ایالات متحده آمریکا مسوولیت سازماندهی و میزبانی نشست بعدی گروه ۷ را بر عهده گرفته است، تلاش دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا برای دعوت از ولادیمیر پوتین جهت حضور در این نشست، در حالیکه روسیه همچنان کریمه را در اشغال خود دارد، در انتخابات ما دخالت می‌کند، و رقابت تسلیحاتی جدید را با ما آغاز کرده، بسیار نگران کننده و ترسناک است. این گزاره که به روسیه اجازه دهیم تا به گروه ۷ بازگردد، ضعف رئیس جمهور ترامپ را به پوتین و الیگارش‌های روسی نشان خواهد داد و امنیت آمریکا را تضعیف خواهد کرد".

استفان کوهن استاد بازنشسته علوم سیاسی و مطالعات روسیه در دانشگاه‌های نیویورک و پرینستون بر این باور است که: "اخراج روسیه از نهاد‌های غربی، انعطاف پذیری ژئوپلیتیک این کشور را تنزل نمی‌دهد. از منظر تاریخی، غرب و بویژه ایالات متحده آمریکا کار‌های زیادی برای تغییر رفتار روسیه انجام داده اند. من نمی‌توانم در مثال‌های تاریخی نمونه‌ای را بیابم که در آن به جای استفاده از چماق (جنگ سرد) از هویج (تنش زدایی) استفاده کرده باشیم و پیروز نشده باشیم. از این رو، انجام این کار (اخراج روسیه از نهاد‌های غربی)، اقدامی احمقانه است".

متلاک می‌گوید: "من از اول معتقد بودم این کار اشتباه است. من اینطور فکر می‌کنم که حذف روسیه از نهاد‌های غربی در وهله اول آسیب و ضرری به خودِ این نهاد‌ها محسوب می‌شود. این ایده که حذف کردن روسیه از نهاد‌های غربی می‌تواند به طریقی منجر به تغییر رفتار سیاست خارجی روسیه شود، بار‌ها و بار‌ها در گذشته امتحان شده و غلط بودن آن نیز به اثبات رسیده است".

زمانی که از اقدام ترامپ در دعوت از پوتین برای شرکت در نشست سال آینده جی ۷ در آمریکا صحبت شد، افرادی نظیر دی پتریس، متلاک، و یا کوهن، امید چندانی به کسب نتیجه در این رابطه نداشتند. دی پتریس تاکید کرد که گروه ۷، بیش از آنکه نهادی با هدف کسب دستاور‌های عینی باشد، محلی برای ارائه نمایش است. روسیه نیاز ندارد عضوی از نمایش ترامپ باشد و پوتین در مقابل دوربین‌ها با وی ولاقات کند. متلاک می‌گوید: "پوتین باید از شرکت در اجلاس جی ۷ خودداری ورزد مگر اینکه او همچون عضوی برابر با دیگر اعضای این گروه درنظر گرفته شود".

کوهن از خشم رسانه‌ای که یکچنین دیداری ایجاد می‌کند نگران نیست. وی می‌گوید: "دیدار‌های بین المللی رهبران شوروی و روسیه، در دوره‌ای پدیده‌ای عادی بود. با این حال، اکنون این دیدار‌ها از لحاظ سیاسی، پدیده‌ای سمی و زهرآگین تلقی می‌شوند". کوهن می‌افزاید: "زمانی برگزاری یک نشست موفقیت آمیزِ شرق-غرب با یک رهبر روس و یا شوروی، به مثابه یک امتیاز برجسته انتخاباتی تلقی می‌شد. زیرا شما می‌توانستید به مردم بگویید که ببینید من در حال خلاص کردن اروپا از شر تسلیحات هسته‌ای هستم. من حافظ صلح هستم. من خطر یک تهدید هسته‌ای را کاهش می‌دهم. ما توافقات جدیدی در زمینه کنترل تسلیحات هسته‌ای داریم. ما دیگر در دنیای سابق زندگی نمی‌کنیم". با این حال، اکنون دیگر شرایط شبیه گذشته نیست.

نویسنده: هانتر دی رنسیس

منبع: نشنال اینترست