ایده‌ای برای نجات زمین و مردمان فقیرش

بیش از سه میلیارد نفر در دنیا روزانه با سوخت‌های ناپاکی مثل زغال چوب، هیزم و کود حیوانی غذا می‌پزند. این کار هم برای سلامت افراد و هم برای محیط زیست وحشتناک است و به جنگل‌زدایی و فرسایش خاک منجر می‌شود. همچنین جمع‌آوری هیزم، زنان و دختران را در چنین جوامعی به خطر می‌اندازد.

به گزارش دنیای اقتصاد به نقل از نیویورک تایمز، برای حل این مشکل تا به حال پروژه‌های زیادی امتحان شده تا علاوه بر جلوگیری از تولید دود‌های سمی و آسیب محیط زیست، تجهیزاتی مقرون به صرفه در اختیار این جوامع فقیر قرار گیرد، اما این پروژه‌ها تاکنون موفقیت چندانی نداشته‌اند.

اریک رینالدز، کارآفرین متولد کالیفرنیا، در سال ۲۰۰۷ به کیگالی، پایتخت روآندا آمد و از آنجا هفت ساعت در جاده‌های ناهموار در راه بود تا به روستایی که قبلا در آنجا کار‌های بشردوستانه انجام داده بود و از آنجا خاطره داشت، رسید. اوضاع نسبت به چندین سال قبل تغییری نکرده بود. روآندا همچنان یکی از کشور‌هایی بود که بالاترین نرخ مرگ و میر نوزادان را داشت. سن امید به زندگی ۶۰ سال بود و میانگین درآمد سالانه مردم عادی تنها ۲۰۶ دلار بود. آب آشامیدنی سالم و نیز برق و سرویس بهداشتی وجود نداشت. مردم ساعت‌ها زمان برای به دست آوردن آب و پیدا کردن چوب صرف می‌کردند.

او می‌گوید: «هر بار وارد روستا می‌شدم، بیشتر تعجب می‌کردم که مردم اینجا چطور زنده هستند؟»

مردم چوب زغال را از جنگل‌های ملی حفاظت شده تامین می‌کردند. تپه‌های سرسبزی که زمانی پوشیده از جنگل‌های انبوه بود، خشک و برهوت شده بودند. رودخانه‌ها لجن گرفته بود و خاک فرسوده شده بود. همه این‌ها برای تهیه سوختی اتفاق افتاده بود که به آرامی صد‌ها هزار نفر را در سراسر آفریقا به کام مرگ می‌فرستاد.

بعد از گذراندن سه هفته در روآندا، او به آمریکا برگشت و تحقیقاتی در مورد تکنولوژی ساخت اجاق خوراک‌پزی انجام داد. تلاش‌های بشردوستانه‌ای بر توزیع اجاق‌هایی با سوخت پاک متمرکز بودند. بنگاه‌های اقتصادی انتفاعی مدل‌هایی برای فروش ایجاد کرده بودند. اما همه این‌ها گیر یک مشکل بودند. اجاق‌هایی که تکنولوژی پیشرفته داشتند و انتشار دود‌های سمی در آن‌ها حداقل بود، هر کدام ۱۵۰ دلار قیمت داشتند که برای روستاییانی که درآمد روزانه آن‌ها کمتر از ۵۰ سنت است، رقم بسیار بالایی بود. مدل‌های ارزان‌تر هم کاربرد چندانی نداشتند.

آقای رینالدز اجاق‌هایی را که در ایتالیا، هند، آمریکا و چین ساخته شده بودند تست کرد و خودش به یک مدل رسید. پس از تحقیقات زیاد به این نتیجه رسید که هیچ اجاق خوراک‌پزی یا سوخت جادویی مجزایی برای حل این مشکل وجود ندارد و بهترین راهکار این است که سیستم سوخت+اجاق بر اساس نیاز‌های مشتریان، ترکیب شود. یعنی اجاقی که با نوعی سوخت مخصوص کار کند. او درست کردن زغال با چوب ذرت (که خودش آن را ایده‌ای احمقانه می‌داند) و برگ درخت موز را امتحان کرد و در نهایت به قرص‌های چوب‌پنبه‌ای مانندی رسید که از چوب فشرده بدون اضافه شدن آب درست شده‌اند و آلودگی زیادی تولید نمی‌کنند. اما قیمت این اجاق ۷۵ دلار درآمد که باز هم گران بود.

رینالدز در سال ۲۰۱۱ شرکت اینینیری (Inyenyeri) را در روآندا تاسیس کرد تا اجاق‌های خوراک‌پزی کوچک همراه با نوعی مواد قرص مانند چوب‌پنبه‌ای به‌عنوان سوخت پاک را جایگزین زغال و هیزم در قاره آفریقا کند. او تصمیم گرفت اجاق‌ها را رایگان در اختیار مردم قرار دهد و در عوض، برای عرضه سوخت‌های چوب پنبه‌ای به مردم اشتراک بدهد و از این راه درآمدزایی کند. او می‌گوید: «کسب‌وکار ما این است که به جای اینکه هر دو سال یک اجاق خوراک‌پزی بفروشیم، هر روز به مردم سوخت می‌فروشیم.»

هدف رینالدز این بود که در کنار یک محصول ارزان‌قیمت، مردم آفریقا را از دست دود‌های مسمومی که از خانه‌ها بیرون می‌زند دور کند و از آنچه از پوشش جنگلی این قاره باقی مانده حفاظت کند و زمین را از عوارض تغییرات آب و هوایی نجات دهد. در این صورت، هم جنگل‌ها با کاهش قطع درختان برای تهیه هیزم و زغال چوب نجات پیدا می‌کنند و هم مشتریان کمتر به بیماری‌هایی مثل آب مروارید و حمله قلبی که به خاطر دود‌های سمی ناشی از سوزاندن چوب ایجاد می‌شوند، دچار خواهند شد. در برخی کشور‌های آفریقایی، این عارضه بیشتر از ایدز و مالاریا مردم را به کام مرگ می‌برد. سازمان بهداشت جهانی گفته نزدیک به ۴ میلیون نفر در هر سال، به دلیل مجاورت با آلودگی ناشی از پخت و پز به این شیوه، می‌میرند. این کسب‌وکار تاکنون کمی بیش از ۵ هزار مشتری داشته و برای رسیدن به نقطه سر به سر، حدودا به ۱۰۰ هزار نفر دیگر نیاز دارد. در بسیاری از کشور‌های در حال توسعه، اقداماتی که با هدف کاهش آسیب به محیط زیست صورت می‌گیرد، معیشت مردم فقیر را به خطر می‌اندازد تا منابع طبیعی حفظ شود. اما در اینینیری، نگرانی‌های روزمره خانوار‌های فقیر با الزامات محیط زیستی ترکیب شده، چون مردم همچنان ترجیح می‌دهند با اجاق‌های خوراک‌پزی آشپزی کنند.

آناستازی یکی از زنان روستا می‌گوید: «گاهی اوقات که دیگر چوب پیدا نمی‌شود، مجبوریم علف‌های خشک جمع کنیم تا بتوانیم آشپزی کنیم. گاهی هم که باران می‌بارد، نمی‌توانیم چیزی بپزیم. پیدا کردن چوب برای روشن کردن اجاق یکی از دغدغه‌های همیشگی ما بود.» او دو سال پیش یکی از اجاق‌های اینینیری را تهیه کرد؛ اجاقی که به شکل یک سیلندر قرمز رنگ است و محفظه‌ای دارد که مواد قرصی شکل را می‌سوزاند. حالا او دیگر نه نگران جمع‌آوری چوب است و نه خودش و فرزندانش دائم به خاطر دود چوب سرفه می‌کنند.

در هر شرکتی افزایش قابل توجه تعداد مشتریان برای سودآورتر شدن لازم است. اما اینینیری برای تولید اجاق‌های بیشتر و راه‌اندازی کارگاه‌های جدید تولید سوخت، به سرمایه‌گذار نیاز دارد.