روسیه در سوریه

یادداشت دریافتی- محمد غنچه سفیدی؛ از زمان حضور نیروی هوایی روسیه از مهر ماه سال جاری در سوریه برای بسیاری از پژوهشگران و ناظران تحولات منطقه این سوال پیش آمده است که منافع احتمالی روسیه برای شرکت در ائتلاف ضد داعش چه بوده است.

اهمیت استراتژیک منطقه خاورمیانه چه از نظر موقعیت جغرافیای و چه از نظر منابع انرژی نفتی و گازی امری مسلم است. بی‌تردید حضور نظامی روسیه که با حضور سیاسی و اقتصادی او تکمیل شده است مسئله‌ای دور از عقل نیست.

سیاست خارجی روسیه تا قبل از حرکت‌های اسلامی منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا نزدیکی به کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز و یارگیری سیاسی و نظامی بود. تونس، مصر، بحرین و ایران از مناطق مورد توجه روسیه تزاری برای همپیمانی بود که در صورت عدم همکاری مانند حمله به مرزهای شمالی ایران جبران می‌شد.

این حملات نظامی اول به دلیل از دست ندادن این مناطق و دوم مقابله با حضور انگلستان و کنترل دریای سیاه و انضمام قسطنطنیه بود.

پس از تجربه جنگ‌های داخلی به مانند جنگ‌های قومی با چچنی‌ها سیاست روسیه در مقابل این جریان‌ها همکاری و تظاهر به چهره‌ای حامی بوده است.

شاید دلیل این امر را بتوان تنوع قومی و رو به گسترش ادیان و قومیت‌های مختلف روسیه دانست.

برای مثال با شروع حرکت‌های اسلامی مصر، سوریه، یمن و ایران روسیه تمام تلاش خود را برای نشان دادن چهره‌ای متعادل و پشتیبان انجام داد لذا در پیگیری همین رویکرد روسیه در سال ۲۰۰۵ به عضویت سازمان همکاری‌های اسلامی در آمد.

البته ناگفته نماند که نزدیکی با این جریان‌ها شاید به خاطر اهمیت جمعیت مسلمان روسیه نیز باشد. منطقه جنوبی روسیه در بخش قفقاز شمالی با جمعیت بیش از بیست میلیونی مسلمان که نرخ زاد و ولد مسلمانان این منطقه حتی از جمعیت اسلاوی ارتودوکسی روسیه بیشتر است شاهدی بر این مدعا است.

روسیه پس از شدت گرفتن تحولات اسلامی و بهار عربی در تونس و دیگر کشورهای منطقه و شدت گیری حملات تروریستی دو نوع رویکرد نسبت به دول این منطقه داشته است.

با برقراری روابط حسنه با ایران و سوریه که از اکثریتی شیعی برخوردارند، نگرانی خود را در زمینه بنیادگرایی دینی و نفوذ اسلام سیاسی را کاهش می‌دهد و سیاست خود را نسبت به قفقاز شمالی و جمعیت ساکن در آن تضمین می‌کند.

از سوی دیگر با برقراری رابطه با دول محافظه کار و سنی مذهب خاورمیانه مانند عربستان، قطر، امارات و اردن به دنبال محدود کردن هژمونی حضور آمریکا در منقطه است.

از سوی دیگر مقامات کرملین با حضور اقتصادی خود در این منطقه بازار خوبی به دست آورده‌اند که فروش تسلیحات و به دست گرفتن پروژه‌های تحقیق و توسعه در خصوص منابع انرژی از مصادیق آن است.

در مجموع به لحاظ امنیتی نیز روسیه تلاش می‌کند با برقراری روابط متوازن و پایدار با تمام دولت‌ها و بازیگران منطقه خاورمیانه سیاست خود را از ایالات متحده آمریکا جدا نماید.

از نظر مسکو تنها راه ایمن سازی مرزهای جنوبی و منطقه آسیای مرکزی و قفقاز در ابعاد مهاجرت، تروریسم، بنیادگرایی دینی و... بهره گیری از سازوکار‌ها و ابزارهای مختلف در نزدیکی به کشورهای این منطقه می‌باشد.