الگوی بچه دار شدن تغییر می کند

شمار خانواده‌هایی که بر اساس ازدواج سنتی بنا شده‌اند در حال کاهش است، ولی روند این کاهش در نقاط مختلف جهان یکسان نیست.

رسانه های بریتانیا در سال ۲۰۱۳ پیش بینی کرده بودند که به دلیل از مد افتادن تدریجی ازدواج تا سال ۲۰۱۶، بیشتر بچه هایی که متولد می شوند حاصل ازدواج نخواهند بود.

این پیش بینی حد اقل تا حدودی به وقوع پیوسته است. بنا بر تازه ترین آماری که انتشار یافته، بیش از ۵۰ درصد نوزادانی که در اسکاتلند و شمال انگلیس متولد می شوند به مادرانی تعلق دارند که ازدواج نکرده اند.

گزارش اداره ملی آمار بریتانیا نشان می دهد که تقریبا ۶۰ درصد نوزادانی که در بخش های شمالی این کشور به دنیا می آیند یا دارای والدینی هستند که بدون ازدواج با هم زندگی می کنند یا اینکه مادر به تنهایی فرزندش را بزرگ می کند.

در سایر نقاط بریتانیا این رقم هنوز پایین است ولی در حال نزدیک شدن به خط ۵۰ درصد است.

نکته مهم این است که بالا رفتن این رقم در مدتی کمتر از یک نسل اتفاق افتاده. در دهه ۱۹۴۰ میلادی، والدین ۹۰ درصد کودکان ازدواج کرده بودند، یعنی تقریبا دو برابر رقم کنونی.

آمار اخیر بریتانیا، تاکیدی است بر تغییر شدیدی که در جامعه اروپا پیش آمده، جایی که برای مدت طولانی تنها در فرانسه و کشورهای شمال اروپا، والدین نیمی از کل تعداد نوزادان، ازدواج نکرده بودند. ولی اکنون تعداد این کشورها در حال افزایش است.

البته این روند منحصر به اروپا نیست و در جهان، کشورهای دیگری هستند که تعداد بچه هایی که حاصل ازدواج نیستند از شمار بچه های والدینی که به طور قانونی ازدواج کرده اند، بیشتر است. این موضوع بخصوص در مورد آمریکای لاتین صدق می کند.

فقر همیشه تنها دلیل نیست
بسیاری، افزایش تعداد مادران مجرد را به افزایش بارداری در اقشار فقیرتر جامعه ارتباط می دهند. زیرا چنین به نظر می رسد که بین فقر و نوزادانی که والدینشان ازدواج نکرده اند ارتباطی وجود دارد.

همچنین بارداری دختران نوجوان نیز در این آمار بی تاثیر نیستند زیرا بیشتر مادران زیر بیست سال، مجردند و در نتیجه نوزادان آنها در رده کودکانی که پدر و مادرشان ازدواج نکرده اند، قرار می گیرند.

یک چنین الگویی به وضوح در مورد قومیت نیز صدق می کند. به طور مثال بنا بر آماری که در سال ۲۰۱۵ میلادی انتشار یافته، در آمریکا ۷۲ درصد کل کودکانی که مادرانشان آمریکایی آفریقایی تبار هستند و نیز ۶۶ درصد بچه هایی که والدینشان از بومیان آمریکایی هستند، ازدواج نکرده اند. در حالی که این رقم در مورد مادران سفید پوست ۲۹درصد و در مورد زنان آسیایی ۱۷ درصد است.

به همین جهت بسیاری معتقدند که بهبود برنامه های تامین اجتماعی و برابری اقتصادی جنسیتی، موجب رفع نگرانی در باره وضعیت زندگی مادران مجرد می شود.

ولی موضوع از آنچه به نظر می رسد پیچیده تر است.

با من همخانه می شوی؟
آمار مربوط به کودکانی که بدون ازدواج والدینشان متولد شده اند محدود به مادران مجردی که فرزندانشان را خودشان به تنهایی بزرگ می کنند نیست بلکه نوزادان والدینی که با هم زندگی می کنند، ولی ازدواج نکرده اند در این آمار گنجانده شده اند.

در بسیاری از کشورها، زندگی مشترک بدون عقد رسمی به تدریج جای ازدواج را می گیرد و کاهش ازدواج های سنتی کاملا محسوس است.

بنا بر این، جای تعجب نیست که بسیاری از زوج ها تصمیم می گیرند بدون ازدواج رسمی تشکیل خانواده دهند، تصمیمی که لزوما ناشی از ملاحظات اقتصادی نیست.

اداره آمار ملی بریتانیا می گوید افزایش درصد فرزندانی که خارج از ازدواج بدنیا آمده اند متناسب است با افزایش تعداد زوج هایی که بدون ازدواج در زیر یک سقف زندگی می کنند.

همچنین تعداد کودکان متعلق به زوج های همجنسگرا نیز در سراسر جهان افرایش یافته. این زوج ها یا با انتخاب خودشان یا به این دلیل که در بسیاری کشورها قانون به همجنسگرایان اجازه ازدواج را نمی دهد، به زندگی مشترک بدون ازدواج روی آورده اند.

گرتچن لیوینگستون، پژوهشگر ارشد مرکز پژوهشی پیو، می گوید صرف این که زنی بدون ازدواج صاحب بچه شده باشد، به این معنی نیست که تمام مادرانی که ازدواج نکرده اند فرزندشان را به تنهایی بزرگ می کنند.

این پژوهشگر توضیح می دهد که در آمریکا تقریبا ۶۰ درصد بچه هایی که والدینشان ازدواج نکرده اند، متعلق به زوج هایی هستند که بدون ازدواج با هم زندگی می کنند، نه این که این بچه ها را مادر به تنهایی بزرگ می کند.

تضادهای منطقه ای
البته ارتباط ازدواج با داشتن فرزند، در نقاط مختلف جهان فرق می کند.

بارزترین موارد افزایش زندگی بدون ازدواج و داشتن فرزندانی که پدر و مادرشان ازدواج نکرده اند در آمریکای لاتین و اروپای غربی دیده می شود.

نقشه جهانی خانواده سال ۲۰۱۴- پروژه ای که آماری را که انستیتوی روند اجتماعی و دانشگاه های مختلف تهیه کرده اند جمع آوری می کند. این پروژه نشان می دهد در آسیا و خاورمیانه، احتمال این که بزرگسالان ( ۱۸ تا ۴۹ساله) ازدواج کرده باشند، بیشتر است. در این مناطق زندگی خانوادگی غالبا تحت تاثیر آداب و رسوم بوده و زندگی مشترک بدون ازدواج، نادر است.

ولی در اروپا و آمریکای لاتین، به خصوص در آمریکای جنوبی، بیش از نیمی از کودکان متعلق به مادران مجرد هستند. تعداد این گونه کودکان در ۹ کشور آمریکای لاتین بیش از ۵۰ درصد است.

بالاترین رقم مربوط به کلمبیا (۸۴ درصد)، پرو (۷۶ درصد)، و نیکاراگوئه (۷۲ درصد) است.

شمار کودکانی که حاصل ازدواج نیستند:

• آمریکای لاتین:  تعداد این گونه کودکان در ۹ کشور آمریکای لاتین بیش از ۵۰ درصد است
• اروپا: در ایسلند، استونی، سوئد، اسلوانی، بلغارستان، فرانسه، نروژ، بلژیک و دانمارک مادران بیش از ۵۰ درصد بچه ها ازدواج نکرده اند
• کشورهای جنوب صحرا (آفریقای سیاه): تنها کشورهای آفریقای جنوبی و اوگاندا بالای خط ۵۰ درصد قرار دارند
• آمریکا، کانادا و اقیانوسیه: تعداد این گونه کودکان رو به افزایش است ولی هنوز زیر ۵۰ درصد است
• آسیا و خاورمیانه: شمار کودکان متعلق به مادران مجرد زیر ۵ درصد است. تنها استثنا فیلیپین است (۳۷ درصد)

در گزارش سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه، آمده است: "در بسیاری از کشورهای اروپایی اکنون حد متوسط سن برای داشتن اولین فرزند، کمتر از حد متوسط سن برای اولین ازدواج است."

ویژگی های منطقه ای هم مهم هستند. در کشورهای جنوب صحرا این آمار متفاوت است به طور مثال در نیجریه ۶ درصد ولی در آفریقای جنوبی ۶۳ درصد کودکان حاصل ازدواج نیستند.

نقش محیط را هم نباید نادیده گرفت. رونق اقتصادی سبب افزایش تعداد این گونه کودکان می شود. به طور مثال آمار مرکز پژوهشی پیو، نشان می دهد که در آمریکا قبل از رکود اقتصادی سال ۲۰۰۷، تعداد بچه های متعلق به مادران مجرد در حال افزایش بوده. اعتقادات فرهنگی و تعصبات مذهبی نیز در این روند موثرند.

ولی شاید سن، مهمترین عامل تغییر روند باشد: در دو دهه گذشته، تعداد زنان گروه سنی بیست تا سی سال، که بدون ازدواج مادر شده اند افزایش چشمگیری داشته. تحلیلگران این روند را نشانه شروع تغییر و تحولی در نسل کنونی می دانند که اثرات آن در سال های آینده بیشتر مشهود خواهد شد.