چرا بانک مرکزی مانع کاهش قیمت دلار می‌شود؟

فرارو- "بانک مرکزی به دنبال تک‌نرخی کردن ارز از طریق ثابت نگاه‌داشتن نرخ ارز آزاد و افزایش تدریجی نرخ ارز مبادله‌ای است." یک کارشناس مسائل اقتصادی بابیان این مطلب گفت: اظهارات ولی‌الله سیف و سیاست بانک مرکزی در راستای ممانعت از کاهش نرخ ارز است.

انتظار می‌رفت که با دستیابی به توافق هسته‌ای شاهد ثمرات اقتصادی آن باشیم و تصور می‌شد که کاهش نرخ ارز یکی از آثار کوتاه‌مدت این توافق و واکنش هیجانی بازار باشد اما این‌طور نشد و بانک مرکزی توانسته است که این رقم را کنترل کرده و ثابت نگاه دارد. علاوه بر این اظهارات اخیر رییس‌کل بانک مرکزی موجبات افزایش نرخ ارز را نیز فراهم کرد.

این نخستین باری نیست ولی‌الله سیف با یک اظهارنظر بر بازار ارز اثر می‌گذارد و از کاهش نرخ ارز ممانعت می‌کند. او در یک گفت‌وگوی تلویزیونی به‌طور شفاف میزان پول‌های بلوکه‌شده بانک مرکزی و دولت را اعلام کرد و گفت قرار نیست بانک مرکزی هرچقدر ارز داشته باشد به بازار عرضه کند. همین گفته سبب شد تا فعالان بازار دریابند که قرار نیست بانک مرکزی میزان عرضه دلار به بازار را افزایش دهد و نباید منتظر کاهش قیمت ارز بود.

بعد از این اظهارنظر نرخ دلار دوباره سیر صعودی گرفت اما فعالان اقتصادی اعتقاد دارند که این افزایش قیمت ادامه‌دار نخواهد بود و نهایتاً در رقمی نزدیک به نرخ فعلی ثابت می‌شود. در حقیقت می‌توان گفت که ثابت نرخ ارز گام اول دولت یازدهم و بانک مرکزی در این بخش از اقتصاد بوده است که در دو سال گذشته به‌خوبی برداشته‌شده است.

به یاد داریم که بازار به‌خصوص در بخش ارز پیش از استقرار دولت یازدهم دچار ناآرامی و نوسانات بسیار بود؛ اما در دو سال گذشته نسبتاً آرام و ثابت‌شده است و تنها در مواقعی که اتفاقاً بعد از اظهارنظرهای رییس‌کل بانک مرکزی است تکان می‌خورد. نکته جالب‌توجه آن است که هر بار نرخ دلار بالاتر می‌رود و به همین خاطر برخی اعتقاددارند که اظهارات سیف دلار را گران می‌کند. در آذرماه سال گذشته نیز همین اتفاق افتاد موجب واکنش بسیاری از رسانه‌ها و کارشناسان اقتصادی شد.

نمونه این واکنش‌ها آن بود که غلامرضا مصباحی مقدم رییس کمیسیون برنامه‌وبودجه بابیان اینکه از سیف انتظار نداشتم درباره اینکه نرخ ارز به کف یا سقف رسیده است مصاحبه و گفت‌وگو کنند، گفته بود «اصولاً رییس‌کل بانک مرکزی سالی یک‌بار یا دو بار باید آن‌هم در حد ارائه گزارش عملکرد نه بیشتر مصاحبه کند.» بااین‌حال بانک مرکزی راه خود را می‌روند و رییس آن باز یک‌بار دیگر در مقطع حساس پس از توافق با تشریح سیاست‌های مجموعه تحت کنترلش بر نرخ ارز گذار شد. سؤال اینجا است که چرا بانک مرکزی چنین سیاستی را پیشه کرده است؟

علی دینی ترکمانی کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با فرارو هدف بانک مرکزی از اثرگذاری بازار ارز و ممانعت از کاهش نرخ ارز آزاد را در راستای تک‌نرخی کردن ارز دانست و گفت: هدف بانک مرکزی این است که با ثابت نگاه‌داشتن نرخ اسمی ارز – ارز آزاد- و افزایش تدریجی نرخ رسمی ارز – ارز مبادله‌ای- ارز را تک‌نرخی کند.

وی توضیح داد: نرخ ارز رسمی اکنون حدود 2850 تومان است و بانک مرکزی تلاش دارد به‌تدریج آن را تا 3200 تومان برساند و نرخ ارز آزاد را نیز نزدیک به همین عدد ثابت نگاه دارد تا نهایتاً بتواند ارز را تک‌نرخی کند.

این استاد دانشگاه افزود: در فضای بعد از توافق هسته‌ای که انتظارات مثبت مبنی بر رفع تحریم‌ها و افزایش درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت دولت بیشتر شده است، می‌توان گفت که انتظارات سرمایه‌گذاری‌های سوداگرانه در بازار ارز فروکش کرده و به همین خاطر به نظر نمی‌رسد که نرخ ارز روند صعودی ادامه‌داری داشته باشد.

دینی ترکمانی با تأکید بر اینکه هدف بانک مرکزی ثابت نگاه‌داشتن نرخ فعلی ارز است، گفت: نرخ ارز آزاد می‌تواند نوسان داشته باشد اما هدف بانک مرکزی این است که کاهش پیدا نکند تا سیاست تک‌نرخی کردن ارز موفقیت‌آمیز باشد. به همین خاطر است که تمایلی به تزریق دارایی‌های بلوکه‌شده ایران به بازار را ندارد.

وی ادامه داد: دارایی‌های بلوکه‌شده ایران نزدیک به 29 میلیارد دلار است که در اختیار دولت قرار می‌گیرد. دولت این مبلغ را در اختیار بانک مرکزی گذاشته و معادل ریالی آن را دریافت می‌کند. بانک مرکزی نیز می‌توان بخشی از این پول را به بازار تزریق کند و یا مانند سالهای گذشته به ذخیره ارزی تبدیل کند. با پذیرش فرض اول – سیاست تک‌نرخی کردن ارز- روشن می‌شود که بانک مرکزی تمایلی به تزریق این پول به بازار ندارد.

به گفته این کارشناس مسائل اقتصادی، این احتمال کاملاً از بین نمی‌رود و با توجه به انتظارات افکار عمومی از دولت ممکن است بخشی از این پول صرف واردات کالاهای مصرفی شود اما به‌هرحال مسئولان مربوطه در اظهارات خود از عدم تصمیم برای تزریق پول به بازار صحبت می‌کنند زیرا تمایلی به کاهش نرخ ارز ندارند.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا بانک مرکزی سیاست تک‌نرخی کردن ارز را از طریق کاهش نرخ ارز آزاد و رساندن آن به رقم مبادله‌ای دنبال نمی‌کند تا انتظار افکار عمومی مبنی بر کاهش نرخ ارز نیز برآورده شود؟ گفت: دولت می‌تواند این کار را هم انجام دهد اما نمی‌کند زیرا اعتقاد دارد که نرخ واقعی دلار همین رقم فعلی یا بیشتر از آن است.

دینی ترکمانی توضیح داد: رقم دارایی‌های بلوکه‌شده رقم خوبی است اما در مقابل 100 میلیارد دلار دارایی‌های خود بانک مرکزی که امکان دسترسی به آن را پیدا می‌کند چندان زیاد نیست. این ذخایر بانک مرکزی یا به‌صورت ذخایر ارزی در بانک‌های جهانی است و یا از طریق سرمایه‌گذاری مانند فروش اوراق قرضه قابل‌دسترس می‌شود لذا بانک مرکزی می‌تواند ده یا بیست میلیارد دلار از آن را به اقتصاد تزریق کند تا نرخ ارز کاهش یابد اما چنین کاری نمی‌کند زیرا معتقد است که نرخ ارز آزاد در حقیقت کف نرخ واقعی ارز است.

وی همچنین تأکید کرد که بر اساس نگاه حاکم بر بانک مرکزی کاهش نرخ ارز بر صادرات کشور اثرات منفی خواهد داشت.