راز چرخش ترکیه

در طول دو سال گذشته، در حالی که داعش مشغول تصرف مناطق گسترده ای از سوریه و عراق بود، ترکیه از دخالت در نبرد علیه این گروه اجتناب می ورزید، نبردی که که آمریکا رهبری آن را به عهده داشت. اما روز پنج شنبه آنکارا اعلام کرد که به آمریکا اجازه می دهد حملات هوایی خود را علیه داعش از پایگاه نظامی اینجرلیک انجام بدهد. سپس در روز جمعه، هواپیماهای اف-16 ترکیه به اهداف داعش در سوریه حمله کردند و به این ترتیب اولین حمله مستقیم خود را علیه این سازمان تروریستی از زمان شکل گیری اش انجام دادند.

به گزارش آتلانتیک، مشارکت ترکیه در جنگ با داعش برای آمریکا خبر خوبی است. این کشور ماه ها در تلاش بود ترکیه را راضی کند که علیه داعش وارد عمل شود. اما حضور ترکیه در عین حال برای مردی که هم آمریکا و هم ترکیه قویاً خواستار کناره گیری اش از قدرت هستند، یعنی بشار اسد، نیز خبر خوبی به حساب می آید. فارغ از دیگر مسائل، اردوغان و اسد اکنون در یک جبهه می جنگند.

از اواخر سال 2011 که آمریکا و ترکیه متوجه شدند رئیس جمهور سوریه با وجود اعتراضات حاضر به کناره گیری از قدرت نیست، بیرون راندن اسد از قدرت هدف اصلی این دو کشور شده است. از آن زمان، هم واشنگتن و هم آنکارا از گروه های اپوزیسیون درون سوریه حمایت کرده اند. اما بعد از شوک ناشی از تصرف موصل به دست داعش، اولویت اصلی آمریکایی ها شکست دادن این گروه شده است. ترکیه که عضو ناتو به شمار می آید در ظاهر با این طرح همراهی کرده است، اما اقدامات این کشور در این راستا تاکنون ناچیز بوده اند.

دولت رئیس جمهور رجب طیب اردوغان انفعال ترکیه در مقابل داعش را این طور توجیه می کند: از آنجا که خشونت حکومت اسد باعث شکل گیری داعش شده است، اقدام معقول این است که اول اسد را از قدرت حذف کرد. اما تفسیر قانع کننده تر این است: بی عملی ترکیه به خاطر آن است که این کشور می خواهد گروه های شبه نظامی کُرد را که سالها با آنها جنگیده است ریشه کن کند. دولت اردوغان که در حمله به شبه نظامیان کرد در کشورهای دیگر تعارف چندانی ندارد، حاضر نیست یک حکومت مستقل کرد را در خاک سوریه تحمل کند. عجیب نیست که وقتی کردهای سوریه در کوبانی درگیر نبردی سهمگین مقابل داعش شده بودند، دولت اردوغان حاضر به کمک به آنها نشد.

چرخش ترکیه را چطور می شود توضیح داد؟ روز دوشنبه، یک بمبگذار انتحاری مرتبط با داعش 34 نفر را در شهر مرزی سوروچ کشت، اقدامی که خشم جهانی را برانگیخت. اما این حمله انتحاری فقط یکی از عواملی بود که محاسبات سیاسی اردوغان را تغییر داد. خشونت داعش در عراق و سوریه باعث مهاجرت بیش از 2 میلیون نفر به ترکیه شده است و توانایی دولت برای فراهم کردن سرپناه و غذا برای این گروه ها روزبه روز کمتر می شود. دولت اردوغان در داخل ترکیه هم به خاطر حمله نکردن به داعش تحت انتقاد شدید است.

حمله ترکیه به داعش به معنای آن نیست که ترکیه دست از رویای سرنگون کردن اسد کشیده است، اما نشان می دهد که در وضعیت فعلی، اردوغان و اسد در یک جبهه می جنگند. این برای اسد خبر خوبی است. دیگر خبر خوب این ماه برای اسد توافق ایران و آمریکا بوده است. رئیس جمهور سوریه روی حمایت های مالی ایران حساب می کند.

اما هیچ کدام از این تحولات به معنای آن نیست که دولت سوریه به زودی کنترل کامل کشور را دوباره به دست خواهد گرفت، اگرچه نشانه ها حاکی از افزایش اعتماد به نفس حکومت اسد هستند. روز شنبه رئیس جمهور سوریه فرمان عفو آن دسته از فراریان ارتش را که حاضر باشند تا دو ماه آینده به خدمت نظامی بازگردند صادر کرد. تعداد این افراد اکنون به هزاران نفر می رسد.

محتمل ترین سناریوی پیش رو ادامه همین وضعیت فعلی است: دولت آن قدر قوی نیست که بتواند به همه کشور تسلط پیدا کند، اما آن قدر هم ضعیف نیست که مجبور به مذاکره بشود. به نظر نمی رسد جنگ داخلی سوریه که تاکنون 300 هزار قربانی گرفته است به این زودی پایان یابد.