نشر ایران در سالی که گذشت

 رییس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران به ارزیابی وضعیت نشر کتاب و مسائل آن در سال 93 پرداخت.
 
محمود آموزگار در گفت‌وگو با خبرنگار کتاب ایسنا، در ارزیابی از وضعیت نشر کتاب در سالی که گذشت، اظهار کرد: سال 93 در حوزه نشر اتفاق‌های مهمی رخ داده است که می‌تواند در آینده صنعت نشر موثر باشد. در زمینه معافیت مالیاتی کتاب‌فروشان، از همان سال 1380 که قانون ماده واحده اردیبهشت 1380 و قانون اصلاح مالیات‌های مستقیم در بهمن 80 تصویب شده بودند و فقط یک دوره کوتاه تقریبا یک‌ساله اجرا شدند، با توجه به تفسیر نادرست از این دو قانون، کتاب‌فروشی شغل تجاری تلقی و مشمول پرداخت مالیات شد. در تمام این سال‌ها بحث و جدل‌ها درباره این موضوع ادامه داشت. در شهریور 93 سازمان امور مالیاتی پذیرفت که کتاب‌فروشی به عنوان یکی از مشاغل زیرمجموعه فعالیت‌های فرهنگی موضوع بند ل ماده 139 قانون مالیات‌های مستقیم مشمول معافیت از مالیات است. طبق ماده 12 آیین‌نامه اجرایی همین ماده قانونی، لیست جدول مشاغل، شامل شغل کتاب‌فروشی تهیه شده و باید به امضای وزیران اقتصاد و امور دارایی و فرهنگ و ارشاد اسلامی برسد اما تا این لحظه امضا به دلیل طبیعت دیوان‌سالاری در این‌گونه مسائل نهایی نشده و در آمدورفت است که امیدوارم هرچه زودتر به نتیجه برسد.
 
او در ادامه بیان کرد: نشر ایران بیش‌تر در تهران متمرکز است و باید در دیگر مناطق هم توسعه یابد. ایجاد کتاب‌فروشی‌های بزرگ در سایر مناطق از این فاصله خواهد کاست. وقتی دغدغه معافیت مالیاتی کتاب‌فروشان رفع شود با توجه به هزینه‌های تجاری که به این شغل تحمیل می‌شود و درآمدهایی که متناسب با هزینه‌ها نیست، این گرایش رو به افزایش خواهد رفت.
 
آموزگار افزود: نکته دیگر معافیت مالیاتی آیین‌نامه اجرایی تبصره 3 ماده 139 قانون مالیات‌های مستقیم است. در مواردی برخلاف نص صریح قانون، ‌آیین‌نامه برای معافیت شرایطی را تعیین کرده بود که بارها مورد اعتراض اهل نشر قرار گرفته است. آیین‌نامه برای بار سوم در سال 93 توسط هیأت وزیران اصلاح شد و دغدغه‌ها را درباره معافیت مالیاتی مشاغلی مثل سینماگران، ناشران و... مرتفع کرد.
 
این فعال حوزه نشر گفت: در حوزه توجه به صنوف نشر و واسپاری امور به بخش خصوصی گام‌های موثری در معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برداشته شده است. اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت نقش جدی‌تری پیدا کرد که تجربه مفیدی بود. برای نخستین‌بار توجه به بازار بین‌المللی و جست‌وجوی مخاطب در بازار نشر بین‌الملل مورد توجه قرار گرفت و امروزه می‌بینیم اهل قلم و ناشران به این موضوع توجه جدی‌تری دارند و می‌کوشند فرصت‌هایی فراهم کنند.
 
سخن‌گوی شورای سیاست‌گذاری بیست‌وهشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران همچنین گفت: واسپاری بخش قابل توجهی از امور نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به مجموعه اتحادیه ناشران و تشکل‌های نشر اتفاق مهم دیگری در این زمینه است. با توجه به حمایت‌هایی که از این اقدام شده، از وزیر تا معاون فرهنگی، امیدواریم علی‌رغم کاهش بودجه به دلیل تحریم‌ها و پایین آمدن قیمت نفت در سال 94 با نمایشگاه کتاب بهتری مواجه شویم و در یک بازه زمانی سه‌ساله برگزاری نمایشگاه کلا به تشکل‌های نشر واگذار شود.
 
آموزگار در ادامه سخنانش متذکر شد: بیماری جدی در حوزه نشر، تمرکز فوق‌العاده امور در ارشاد در پایتخت است که موجب می‌شود بر فاصله بزرگ فعالیت سه‌برابری تهران نسبت به سایر مناطق افزوده شود. با شناسایی این عارضه توسط معاون فرهنگی و ناشران، توجه به کاهش فاصله معطوف شده است. صرف نظر از مباحثات گوناگون در این زمینه، موضوع انتخاب پایتخت کتاب ایران به سوژه‌ای برای کاهش فاصله تبدیل شد و ظرفیت‌های اداره‌های ارشاد در سایر استان‌ها به کار گرفته شد. به جز چند استان، فعالیت چشم‌گیری در دیگر اداره‌های ارشاد استان‌ها مشاهده نمی‌شود که ناشی از تمرکز فوق‌العاده کارها در مرکز، کمبود بودجه، فقدان اختیار و برنامه است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید در هر سه زمینه بکوشد؛ به طوری که ضمن این‌که برنامه کار را ارائه می‌دهد، به اداره‌های ارشاد استان‌ها اختیارات و بودجه هم اختصاص بدهد.
 
رییس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران همچنین گفت: موضوع دیگر که خیلی در مرکز توجه قرار گرفت علی‌رغم این‌که بارها و بارها توسط نویسندگان و اتحادیه ناشران مطرح شده بود موضوع قاچاق کتاب یا چاپ غیرقانونی کتاب بود. وضعیت به گونه‌ای است که فضای قانونی انتشار کتاب با سخت‌گیری‌های بسیاری مواجه است، حال آن‌که در فضای زیرزمینی نوعی فضای لیبرالیستی برای کسانی که آثار اهل قلم را به صورت غیرقانونی چاپ می‌کنند فراهم شده است. در این زمینه هم ناشر و هم نویسنده زیان می‌بینند چرا که آثار آن‌ها را غیرقانونی چاپ می‌کنند و در تیراژ‌های بالا به فروش می‌رسانند. این موضوع ما را دچار تردید کرده که شمارگان پایین کتاب را در وضعیت رسمی ملاک کاهش مطالعه نبینیم.
 
او افزود: چاپ غیرقانونی درباره آثار موفق و پرفروش رخ می‌دهد و نظارتی هم بر این موضوع نیست. اتحادیه ناشران بخشی از کتاب‌فروشی‌هایی را که تحت پوشش دارد می‌تواند کنترل و بازرسی کند ولی این اتفاق اقدام‌های جدی‌تری را بویژه از طرف سایر دستگاه‌ها می‌طلبد. نیت من روی بحث فیزیکی ماجرا نیست بلکه بحث تبلیغی است. ارشاد می‌تواند با برنامه‌های تبلیغی مناسب کتاب‌های موفق را تحت پوشش قرار دهد. همچنین می‌تواند تبلیغ کند که مردم کتاب قاچاق نخرند. اتحادیه هم باید در این زمینه وظایفی را بر عهده بگیرد و به همکاران کتاب‌فروش خود متذکر شود که طبق ماده 17 قانون نظام صنفی از توزیع و عرضه این آثار در کتاب‌فروشی‌های خود احتراز کنند.
 
آموزگار درباره این‌که با توجه به این موضوع چقدر با موضوع کاهش شمارگان کتاب و ارتباط آن با پایین آمدن سطح مطالعه موافق است، گفت: در چارچوب رسمی با کاهش شمارگان کتاب مواجهیم، اما بازار غیرقانونی کتاب چیز دیگری می‌گوید. بنابراین کاهش شمارگان کتاب در حوزه رسمی ارزش آماری ندارد؛ وقتی در حوزه غیررسمی شمارگان بالاست. آماری که همکاران از سراسر کشور می‌دهند نشانه وضعیت وخیمی است که اقتصاد نشر را تهدید می‌کند. مسوولان هم کم‌توجهی می‌کنند. ناشران عموما با 10 درصدِ آثار خود به بقای‌شان ادامه می‌دهند و با سود آن زیان‌های باقی‌مانده آثار را جبران می‌کنند ولی در حال حاضر همان 10 درصد نصف می‌شود در حالی‌که کتاب‌های غیرقانونی به وسعت توزیع می‌شوند.