(بشنوید) آواز بیات تهران با صدای حسن شهرستانی

از ویژگی های این نوع از آواز می توان به كار بردن ادوات كلامى نظیر "امان امان" و "اى روزگار" و همچنین تاكیدهاى خاص روى مخرج فتحه (اَ اَ اَ اَ) نام برد. یکی از کسانی که بعد از زنده یاد جواد بدیع زاده این سبک از آواز خوانی را رواج داد حسن شهرستانی معروف به حسن خشتک بود.

تاریخ انتشار: ۱۰:۵۰ - ۲۳ شهريور ۱۳۹۳

فرارو- یکی از نمادهای به یادگار مانده از دورانی که تهران هویتی متمایز داشت را می توان در آواز خاص تهران قدیم جستجو کرد. این نوع از آواز معمولاً توسط داش مشدی ها و لوطی ها خوانده می شد. آنان آخر شب و در حال عبور از کوچه ها نوعی آواز برگرفته از موسیقی دستگاهی می خواندند که بعدها به عنوان "بیات تهران" هم معروف شد. این آواز با نام های مختلفی همچون «بیات تهران»، «کوچه باغی»، «باباشمل»، «جاهلی» و «خراباتی» مشهور است.

بدیع زاده در کتاب خاطراتش (از گلبانگ محراب تا بانگ مضراب) ماجرای ضبط اولین صفحه رسمی بیات تهران را در حدود سال 1314 در حلب با همراهی ویولون ابوالحسن صبا اینگونه شرح می دهد که شبی که در تدارک سفر بیروت و حلب برای ضبط چند صفحه بوده است در منزلش مهمانی می دهد. مهمانانش عبارت بوده اند از: ذکاءالملک فروغی، ملک الشعرا بهار، سید کاظم خان اتحاد مدیر روزنامه امید، ابوالحسن صبا، حبیب سماعی و حسین یاحقی.

بدیع زاده آن شب به سبک داش مشدی های تهران، غزلی از سعدی می خواند. پس از پایان آواز، فروغی ضمن تشویقش به او می گوید: «این هم طرز مطلوبی از خواندن است... ولی نکته ای را باید تذکر بدهم و آن این است که اولاً این رقم آواز را با شعر سعدی و حافظ و این قبیل گویندگان نباید خواند... این رقم آواز یکی از آوازهای سنتی قدیم است و نباید گفت آواز باباشمل بلکه این آواز هم همان آوازهای قدیم که به نام بیات معروف است مثل بیات اصفهان، بیات ترک، بیات کرد و بیات های دیگر. باید بگویید بیات ری که در واقع می رساند که اهل ری در قدیم، در کوچه و بازار، این رقم آواز می خواندند و یا لااقل بگویید بیات تهران».

از ویژگی های این نوع از آواز می توان به كار بردن ادوات كلامى نظیر «امان امان» و «اى روزگار» و همچنین تاكیدهاى خاص روى مخرج فتحه (اَ اَ اَ اَ) نام برد. یکی از کسانی که بعد از زنده یاد جواد بدیع زاده این سبک از آواز خوانی را رواج داد حسن شهرستانی معروف به حسن خشتک بود.

در تهران، مراسم تُرنا بازی در قهوخانه ها پربا می شد که دوستداران را به تماشای این بازی که گاه بسیارهم زیادی جدی میشد به قهوخانه ها می کشید. در شبهایی که این بازی انجام میشد، بخشی از مراسم بازی را به غزل خوان واگذار می شد. حسن شهرستانی، در میان «ترنا بازان» سرشناس بود.

او سبکی از غزلخوانی را اجرا می کرد که بسیار دلنشین بود وبنام «غزل خراباتی» شناخته میشد. دیری نپایید که نام او در شهر پیچید و او کم کم سر از نمایشنامه ها درآورد تا در آنها نقش غزلخوان را ایفا کند. با استقبال مردم از صدا و سبک او، کاستها نیز با نام غزل خراباتی حسن شهرستانی (حسن خشتک) پر شد و به بازار آمد.

آنچه در ادامه می شنوید آواز خراباتی با صدای اوست که بر شعری از ايرج میرزا در سال 1354خوانده است: