شب‌های قدر با سید ساجدان(1)

فرارو- مرحوم شیخ الطائفه، محمد حسن طوسی، ملقب به شیخ طوسی، که افزون بر هزار سال از وفاتش سپری شده، در کتاب مصباح المتهجد نوشته است که حضرت امام سجاد علیه السلام، چهارمین امام معصوم شیعیان، در طول ماه مبارک رمضان بیشتر وقت خویش را در شب ها با نماز سپری می فرمود و چون به نزدیکی های سحر می رسید به مناجاتی ویژه و اعجاب انگیز می پرداخت.

 

این مناجات زیبا که به دعای ابو حمزه ثمالی معروف است، سراسر معرفت و معرفت آموزی نسبت به جنبه هایی از ذات باری تعالی است و به ما می آموزد که  خدای مهربان کیست، ما کیستیم، چه نیازهایی داریم، چگونه باید از خدا  بخواهیم و چگونه باشیم تا شهد شیرین رستگاری را در دو سرا بنوشیم.

فرارو در شب های بی نظیر قدر، که هر شب قدر معادل هزار ماه است، این دعای فاخر و کم نظیر را در  چند قسمت منتشر می نماید تا در مناجات عاشقان راز و نیاز میزبان بزرگ رمضان، سهیم باشد. 

اینک متن ترجمه شده این دعای سرنوشت ساز را با هم، در محضرش، می خوانیم؛ دعا را در کتاب شریف مفاتیح الجنان می توانید بیابید.

پروردگارا، مرا با کیفر خود ادب مکن و به بند مکر و تدبیرت گرفتار مدار. 

خدایا، از کجا برای خویش خیری به دست آورم؟ حال آن که جز در نزد تو  خیری یافت نشود. 

و از کجا راه نجاتی بیابم؟ در حالی که نجات و رهایی جز با کمک تو میسر نگردد. 

نه آن کس که خوب باشد و نیکی کند از یاری و رحمت ات بی نیاز است و نه آن کس که بدی نماید و به تو جسارت ورزد و خشنودی تو را نخواهد از میدان قدرت و سلطه ی تو خارج می شود. 

ای خدای من! ای خدای من! .... تو را به تو شناختم و تو مرا به سوی خویش راه نمایی کردی، به سوی خود فرا خواندی و اگر تو نبودی، من تو را نمی شناختم. 

ستایش خدایی را که چون می خوانمش، اجابتم می کند، گرچه آن هنگام که مرا می خواند، سستی پیشه می کنم. و ستایش خدایی را که چون از او درخواستی می کنم، آن را عطایم فرماید، اگر چه زمانی که چیزی را از من طلب کند، بخل می ورزم. و ستایش خدایی را که هرگاه بخواهم، او را می خوانم و هر جا که بخواهم با او راز و نیاز می کنم، بدون هیچ گونه واسطه ای با او خلوت می کنم و او حاجتم را بر می آورد. 

حمد و ستایش سزاوار خدایی است که جز او کسی را نمی خواهم که اگر از غیر او حاجت بخواهم، در خواستم را بر نمی آورد. ستایش خدایی راست که به جز او امید ندارم که اگر جز به او امید بربندم، نومیدم می دارد. سپاس از آن خداوندی است که مرا به خودش واگذار نمود و گرامی ام داشت و مرا به مردم واگذار نکرد تا خوارم کنند. 

و سپاس خدای را که به من مهر می ورزد، حال آن که از من بی نیاز است. سپاس پروردگاری را که آن چنان با من بردباری می نماید که گویی تا کنون هیچ گناهی مرتکب نشده ام! پس خدای من ستوده ترین کس نزد من و سزاوارترین به ستایش من است.

 

پروردگارا، من راه های در خواست از تو را باز و سرچشمه ی امید به تو را سرشار و یاری خواستن از فضلت را – برای آن کس که تو را آرزو می کند – بی مانع و درهای دعا به آستانت را برای فریادکنان گشوده می بینم. 

آگاه ام که تو برای امیدوار، در جایگاه اجابت و برای گرفتاران، در موضع فریاد رسی قرار داری و به درستی می دانم پناهندگی به احسان تو و خشنودی به حکم تو، جایگزین دریغ تنگ نظران و بی نیازی از ثروت و دارایی دنیا طلبان است و نیز به راستی آن کس که به تو روی کند، راهی بسیار نزدیک دارد و این که تو از آفریدگانت پوشیده نیستی؛ جز آن که کردارهای بدشان میان تو و آنان حجاب ایجاد کرده است. 

من درخواست خویش را به نزد تو آورده ام و  با حاجت خود به تو روی کرده و از درگاهت یاری خواسته و خواندن تو را وسیله قرار داده ام؛ بی آن که شایسته ی آن باشم که تو سخن مرابشنوی و یا آن که سزاوار بخشایش تو باشم. بلکه به کرم ات اطمینان دارم و به درستی وعده ات اعتماد دارم و پناهم به ایمان به یکتایی توست و یقین ام به شناخت تو از من است که پروردگاری جز تو ندارم و معبودی غیر از تو نیست ؛ تو یگانه ای و شریک و انبازی ندارد. 

خداوندا، تو خود فرموده ای – و سخنت به حق و وعده ات راست است – که: (احسان خدا را از او درخواست کنید که همانا خداوند نسبت به شما مهربان است.) و این از صفات تو نیست – ای سرور و مولای من – که به درخواست فرمان دهی و  از عطا و بخشش  دریغ ورزی؛ ( نه) تو با لطفت به ساکنان قلمرو ات عطا ها می فرمایی و با دلسوزی و مهربانی به آنان عنایت می نمایی. 

خدایا، مرا در خردسالی به دامان نعمت و احسانت پرورانیدی و در بزرگ سالی، نام دارم کردی. پس ای آن که مرا با احسان و فضل و نعمتش دردنیا پرورش داد و در سرای دیگر، به عفو و کرم خویش اشارت فرمود، ای مولای من، شناخت من (از) تو راهنمای من به سوی توست و دوستی ام نسبت به تو میانجی من در پیشگاهت. من با این راهنما، به راهنمایی ات مطمئن و هم بدین واسطه، به میانجیگری ات آسوده خاطرم.

 

مولایم! تو را با زبانم که بر اثر گناه لال شده است می خوانم. پروردگارا! با آن دل با تو راز و نیاز می کنم که خطا آن را به تباهی کشانده است. خدایا ! تو را با ترس و شوق و امید و هراس می خوانم. 

مولایم! آن گاه که بر گناهان خویش می نگرم، زاری می کنم و آن زمان که بخشش تو را می بینم طمع می ورزم. پس اگر (مرا) ببخشایی، تو بهترین رحم آورانی و اگر عذاب کنی، ستم نکرده ای.

 

خدایا ! دلیل من بر آن که جرأت یافته ام تا از تو در خواست نمایم – در حالی که کردارم خوشایند نیست – بخشش و کرم توست و ذخیره ی من در سختی – با کم شرمی ای که دارم – همان رأفت و مهربانی توست و امید بسته ام که میان این (مهربانی) و آن (بخشندگی)، آرزویم بر باد نشود. پس امیدم را تحقق بخش و دعایم را بشنو؛ ای بهترین و برترین کسی که دعا کننده ای او را (تواند) خواند و امیدواری بدو امید ( تواند) داشت.  

آقای من! آرزویم بزرگ و کردارم ناپسند است. پس تو به اندازه ی آرزویم، از بخشایندگی ات عطایم فرما و مرا به زشتی عمل ام، عقوبت مفرما که آستان بزرگواری تو، به راستی از مجازات گنه کاران برتر است و  بلندای بردباری ات از کیفر مقصران، برتر و من اکنون  ای سرورم  به فضل ات پناه آورده و از  خشم  تو هم به دامان رحمت تو گرخته ام و وعده ی چشم پوشی ات را در حق کسی که به تو خوش گمان است، قطعی می شمارم. 

خدایا، من چه ام و ارزشم چیست ؟ مرا به فضلت ببخشای و عفوت را شامل حالم گردان. 

خدایا! مرا به پرده پوشی ات زینت ده و به کرم ات از سرزنش من در گذر. اگر کسی جز تو از گناهم آگاه می شد، آن را انجام نمی دادم و اگر از مجازات سریع می ترسید ، از گناه دوری می جستم؛ نه از آن جهت که تو  بی ارزش ترین ناظران به من و بی مقدارترین آگاهان بر من باشی ! نه، خدایا این از آن رو است که تو بهترین پوشانندگان و استوارترین داوران و بزرگواترین بزرگوارانی. تو پوشاننده ی عیب ها و آمرزنده ی گناهان و دانا ی نهان هایی؛ گناه بندگان را به کرمت می پوشانی و کیفر آنان را به بردباری ات به تأخیر می افکنی. 

پس سپاس تو را بر بردباری ات به دنبال آگاهی و بر بخشایش ات در پی توانمندی. خدایا بردباری ات مرا بر گناه و عصیان جرأت می دهد و پرده افکنی ات مرا به بی پروایی فرا می خواند و آگاهی ام از گستردگی رحمت و عظمت بخشایش ات مرا به شتافتن به سوی آن چه حرام کرده ای وامی دارد. 

ای شکیبا، ای بزرگوار، ای زنده، ای پابرجا، ای آمرزنده ی گناه، ای توبه پذیر، ای دارای نیکی های بزرگ، ای از دیر باز احسان کننده! کجاست آن پرده پوشی زیبایت؟ کجاست آن بخشایش باشکوهت؟ کجاست آن گشایش نزدیک ات؟ کجاست آن فریادرسی سریع ات؟ کجاست آن رحمت گسترده ات؟ کجاست آن عطایای فراوان ات ؟ کجاست آن بخشش های گوارایت؟ کجاست آن نیکی های درخشان ات؟ کجاست آن فضل سترگ ات ؟ کجاست آن نیکی بزرگ ات؟ کجاست آن احسان دیرینه ات ؟ کجاست بزرگوای ات، ای بزرگوار؟ به آن کرم، نجاتم ده و با رحمت ات مرا رهایی بخش. 

ای نیکو کار، ای نعمت بخش، ای فزونی بخش! من برای رهایی از کیفرت، نه بر اعمال خود و دیگران که بر فزون بخشی ات بر خویش (و دیگران) تکیه نمی کنم؛ چرا که تو شایسته ی آن ای که پروای تو پیشه کنند و هم شایسته ی بخشایش ای. نعمت هایت را با نیکوکاری آغاز می کنی و گناهان ما را با کرمت می بخشایی. ما نمی دانیم که برای کدام یک شکر گزاریم: برای نیکی هایی که می گسترانی؟ یا زشتی هایی که  از ما می پوشانی؟ یا آزمون ها و نعمت بخشی های بزرگت؟ یا  بلاهای بسیاری که  ما را  از آن نجات دادی و عافیت بخشیدی؟

ای دوست آن کس که به تو محبت ورزد و ای روشنی چشم آن که به تو پناه آورد و از غیر تو بگسلد، تو نیکو کاری و ما زشت کاران ایم. پس - ای خداوند من – از زشتی ما به خوبی خودت در گذر. خدای من، کدام فرد نادانی وجود دارد که بخشش ات او را فرانگرفته باشد؟ یا کدام زمان طولانی تر از بردباری توست؟ اعمال ما در برابر نعمت های تو چه ارزشی دارد و چگونه می توانیم اعمالی را که بدان ها با کرم تو مقابله می کنیم فزون بدانیم؟ باری، چگونه با آن گشادگی رحمت تو، عرصه بر گنه کاران تنگ می شود ؟ 

ای دارای آمرزش و مغفرت گسترده  و ای گشاده دست در رحمت و مهربانی، به عزت ات سوگند – ای آقایم – که اگر مرا  از درگاهت رانی ، من از در خانه ات روی نمی گردانم و از کرنش و خوش آمدگویی به پیشگاه تو دست بر نمی دارم؛ زیرا که تو را، ای سرورم،  به کرم و بخشندگی شناخته ام و تو قادری هرچه را بخواهی انجام دهی؛ هر کس را  به هر چه و به هرگونه که خواهی عذاب می کنی و بر هر که بخواهی به آن چه می خواهی و به هر گونه رحمت می آوری. 

کسی را یارای پرسش از چرایی کارهای تو  و هیچ  مدعی را  نزاعی در فرمانروایی ات نیست. شریکی در کار خویش نمی پذیری و ضدیتی در حکمرانی ات  با تو  وجود ندارد و هیچ کس بر تدبیرت اعتراض نمی کند؛ آفرینش و فرمان مخصوص توست. 

خجسته باد خداوند؛ پروردگار جهانیان.