ناگفته‌هایی از فرود تاریخی بدون چرخ/ قهرمان داستان تغییر کرد

معاون عملیات پرواز شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی به بیان ناگفته‌هایی از فرود بدون چرخ هواپیمای 727 ایران ایر پرداخت و گفت: تلاش‌های کاپیتان شهبازی (خلبان) در این باره قابل تقدیر است اما قهرمان اصلی داستان، شخص دیگری (معلم خلبان) است.

چندی پیش یک اتفاق، صنعت حمل و نقل هوایی کشور و خلبان یک پرواز را جهانی کرد. موضوع این بود که هواپیمای مسافربری بوئینگ 727 ایران ایر که از مسکو به تهران در حال حرکت بود، به دلیل بروز نقص فنی بدون چرخ جلو بر روی باند فرودگاه مهرآباد بر زمین نشست.

این اتفاق در کشوری که حدود 30 سال با تحریمهای جهانی در صنعت هواپیمایی روبرواست، منجر به این شد که علاوه بر رسانه های داخلی، رسانه های خارجی و اخیرا هم هیئت دولت به این موضوع پرداختند و کاپیتان هوشنگ شهبازی به عنوان خلبان پرواز مورد تقدیر قرار گیرد اما در این میان، کسی خلبان اول پرواز ( کاپیتان عقدایی) را که نقش موثری در فرود بی‌نقص این هواپیما داشت، ندید.

دراین باره گفتگویی با کاپیتان حسن قاسمی معاون عملیات پرواز شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی انجام داده ايم که مشروح آن را در ادامه می خوانید:

* کاپیتان قاسمی! فرود بدون چرخ هواپیمای 727 ایران ایر در پاییز امسال تا مدتها در رسانه های داخلی وخارجی مطرح بود و خلبان شهبازی به عنوان یک قهرمان ملی شناخته شد؛ شما چه نظری در این راه دارید؟
اتفاقی که برای هواپیمای 727 افتاد برای یک شرکت هواپیمایی موضوع مهم و پیچیده ای نیست. ما در آموزش‌هایی که سالی دوبار در سیمیلاتورها می بینیم تمام مواردی که احتمال دارد در یک هواپیما اتفاق بیافتد را تمرین می کنیم و هر خلبانی قبل از پرواز تمام موارد و کتابهای هواپیما را مطالعه می کند و با آمادگی کامل به پرواز می رود و این موارد الان که هواپیماهای ما نو نیست و سالیان زیادی از عمر آنها گذشته است، بیشتر از سوی خلبانها رعایت می شود.

ضمن آنکه سال گذشته در اصفهان هم این اتفاق 2 بار افتاد که چرخ جلو 2 هواپیما پس از فرود در فرودگاه اصفهان دچار مشکل شد و خلبان با مهارت خود هواپیما را به سلامت فرود آورد اما هواپیمای 727 سوژه تبلیغات شد و ما نیز زیاد مانع این کار نشدیم، البته نخستین بار تبلیغ فرود بدون چرخ این هواپیما از سوی رسانه های خارجی مطرح شد و پس از آن سایتها و خبرگزاری های داخلی و رادیو و تلویزیون نسبت به این امر حساسیت نشان دادند.

در مجموع فرود این هواپیما برای ما که در صنعت هواپیمایی کار می کنیم، کار خارق العاده ای نبود و کار روتینی است که اگر اتفاقی افتاد آن را جمع کنیم به خصوص چرخ جلو، زیرا چرخ جلوی هواپیما اگر باز نشود به مراتب راحت تر از زمانی است که چرخ عقب باز نشود به دلیل اینکه اگر چرخ عقب باز نشود هواپیما کج روی باند می نشیند و بال به زمین گیر می کند، حتما هم باید خلبان در ابتدا سوخت را در آسمان کم کند که جمع کردن هواپیما در این شرایط مهارت خاص خود را می خواهد اما چرخ جلو به مراتب برای هرخلبانی راحت تر است.

* در خصوص روزی که به شما اطلاع دادند که یک هواپیما بدون چرخ در حال فرود در فرودگاه های مهرآباد است، توضیح دهید و اینکه در ابتدا چه واکنشی داشتید؟
من در دفتر بودم که خبر دادند این هواپیما بدون چرخ جلو در حال فرود در فرودگاه امام خمینی (ره) است، بنابراین وقتی از این موضوع مطلع شدم تقاضا کردم که پرواز در فرودگاه امام فرود نیاید و روی رادیوی هما گفتم که به خلبان اطلاع بدهید که هواپیما را به مهر آباد بیاورد.

در این پرواز کاپیتان عقدایی سمت راست خلبان شهبازی نشسته بود و زمانی که به بنده اطلاع دادند که کاپیتان عقدایی در پرواز حضور دارد، خیالم راحت شد که معلم خلبان در پرواز است.

* کاپیتان چه دلیلی داشت که شما فرودگاه مهرآباد را مطرح کردید؟ چون موضوعات زیادی در این باره مطرح شده بود که هما احتمال سانحه را می داد، بنابراین تصمیم گرفت در مهرآباد که به تهران نزدیک تر است، این هواپیما فرود بیاید.
موضوع سانحه نبود اما امکانات مهرآباد به مراتب بیشتر از فرودگاه امام خمینی (ره) است. البته فرودگاه امام، بین المللی است و تجهیزات فرودگاهی کامل تری دارد اما اصلا موضوع نزدیکی به بیمارستان و آمبولانس که از سوی برخی رسانه ها مطرح شده است، نبود بلکه موضوع این بود که هواپیمایی که بدون چرخ جلو در فرودگاه می نشیند حداقل برای 4 ساعت باند را می‌بندد و از آنجایی که فرودگاه امام فعلا یک باند دارد اگر در آن فرودگاه می نشست به طور حتم یک باند بسته می شد اما فرودگاه مهرآباد 2 باند داشت و باند 29 چپ فرودگاه مهرآباد پس از اینکه هواپیما نشست برای 5 ساعت بسته شد و از باند دیگر برای فرود هواپیماها استفاده می شد.

همچنین آشیانه و امکانات فنی شرکت هما در فرودگاه مهرآباد است، بنابراین مسئولان فنی هم به محض فرود هواپیما اقدامات فنی را انجام دادند در حالی که اگر در فرودگاه امام می نشست، باید از فرودگاه مهرآباد تجهیزات را به فرودگاه امام می بردیم، ضمن آنکه آشیانه ما آنجا کامل نیست که در نهایت هواپیما در فرودگاه مهرآباد با مهارت معلم خلبان به زمین نشست و مهارت خلبان ایرانی را نشان داد.

* شما به نقش معلم خلبان در پرواز اشاره کردید و اینکه در پرواز 727 هم کاپیتان عقدایی نقش ویژه ای داشته است. معلم خلبان در چه مواقعی در پرواز حضور دارد و در مجموع مسئولیت پرواز بر عهده کیست؟
معلم خلبان برای آموزش به خلبان در پروازها می رود به این معنا که به خلبان آموزش می دهد، همچنین معلم خلبان در مواقعی که یک خلبان در مسیری تاکنون پرواز نکرده باشد کنارش قرار می‌گیرد تا خلبان را برای مسیر جدید راهنمایی کند و اطلاعات بدهد. در هر سال یک معلم خلبان باید کنار خلبان دیگری قرار گیرد و آن را چک کند. هر سال یک معلم خلبان، معلم خلبان دیگر را چک می کند و حتی معلم خلبان‌ها هر سال برای چک شدن به سیمیلاتور می روند.

* مسئولیت پرواز این هواپیما در مسیر رفت به مسکو چه خلبانانی برعهده داشتند؟
پرواز رفت از سوی تیم پروازی دیگر انجام شده بود که آقای رستگارفر معلم خلبان پرواز و آقای قربانپور خلبان بودند و مسیر برگشت را هم خلبان شهبازی و معلم خلبان عقدایی برعهده داشتند و اگر این پرواز کامل‌تر و با مهارت بهتری انجام شد، به این دلیل است که معلم خلبان کنار آن نشسته بود.

* اینکه در هنگام فرود چرخ یک هواپیما باز نشود، مورد عجیبی به شمار می رود. تاکنون دلیل واقعی بازنشدن چرخ هواپیما مشخص شده است؟
هنوز مشخص نیست و باید سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کند اما ظاهرا یک شی در مسیر هایدرولیک چرخ قرار می‌گیرد و اجازه نمی دهد که سیستم به خوبی عمل می کند.

* درصد بروز چنین رخدادهایی در صنعت هوایی دنیا چقدر است؟
آماری از چنین رخدادهایی در دنیا نیست و معمولا این اتفاق می افتد، البته اگر هواپیمایی نو باشد درصد بروز این حوادث کمتر است. به عنوان مثال، اگر خودروی نویی داشته باشید که کمتر به تعمیرگاه می رود با خیال راحت تری با آن رانندگی می کنید در حالی که اگر ماشینی قدیمی باشد و زیاد به تعمیرگاه رفته باشد راننده در هنگام رانندگی نگرانی بیشتری دارد.

ضمن آنکه هواپیمایی که اورهال می شود، دیگر هواپیمای نو نیست. البته نمی توان گفت که هواپیمای ایمنی هم نیست اما مردم تصور می کنند که هواپیمایی که 20 سال از عمر آن می گذرد، ایمن نیست در صورتی که این‌چنین نیست، ضمن آنکه برای خلبان پرواز هم پرواز با هواپیمای 30 ساله دغدغه بیشتری دارد.

* باوجودیکه شما به عنوان معاون عملیات پرواز شرکت ایران ایر تاکید زیادی بر حضور موثر معلم خلبان در این پرواز داشتید اما در زمان بروز این اتفاق، شرکت هما خلبان شهبازی را به عنوان تنها قهرمان فرود موفق این پرواز اعلام کرد؛ چطور در آن زمان واکنشی نشان ندادید؟
من متاسفم برای این حرکت. البته در مجموع حرکت خوبی بود و در شرایط و سختی ها وقتی اتفاق فوق العاده ای می افتد باید تشویق شود اما سال گذشته در فرودگاه اصفهان هم همین موضوع اتفاق افتاده بود اما هیچ کس تقدیری در این باره نکرد و حتی رسانه ها خبر بروز سانحه را در فرودگاه اصفهان دادند که بنده این گله را از رسانه ها دارم که چرا همه نگاه می کنند تا یک اتفاقی در صنعت هوایی بیافتد و بعد آن را بزرگ کنند. اما پس از فرود هواپیمای 727 برای اولین بار رسانه ها دست به دست هم دادند و این موضوع را بزرگ کردند، بنابراین بنده هم حرفی نزدم اما به صلاح بود مانند امروز که شما آمدید از ما سئوال کردید که هدایت کننده اصلی پرواز را چه خلبانی بوده است.

حتی سازمان هواپیمایی کشوری در سالروز بزرگداشت روز جهانی هواپیمایی کشوری به ما زنگ زد و گفت که چه کسی هواپیما را هدایت کرده است و ما هم اعلام کردیم آقای عقدایی، بنابراین از ایشان در این مراسم تقدیر کردند.

اما در این میان، اتفاقی که پس از سالها افتاد، این بود که خبرگزاری ها و صدا و سیما که همیشه منتظر یک نقطه ضعف از صنعت هوایی بودند که آن را بزرگ کنند، همه باهم یک افتخار را بزرگ کردند.

اما باید دقت شود که یک کار تیمی موفق شده است، نمی توان در این پرواز نقش کمک خلبان، مهندس پرواز و مهمانداران را نادیده گرفت. وقتی که هواپیما بدون چرخ در حال فرود بر باند مهر آباد بود، بنده پای باند بودم، وقتی در باز شد و اسلایدها پایین ریخت، من به این موضوع افتخار کردم که آموزش مهمانداران ما اینجا مشخص شد.

بلافاصله تیم مهمانداری در کمترین زمان مسافران روسی را پیاده کرد و حتی یک نفر آسیب جزئی هم ندید، چون در شرایط اضطرار به طور حتم یک نفر مصدوم می‌شود اما مهمانداران درهیچ رسانه ای مطرح نشدند و تمام تمرکز رسانه ها بر روی یک نفر رفت و ما هم سکوت کردیم در صورتی‌که هماهنگی یک تیم نشانگر آموزش و مدیریت خوب در این صنعت است.

حتی کسی از بچه های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که بیشترین زحمت را کشیدند و مانند مهمانداران به مسافران کمک کردند، اسمی نبرد؛ بنابراین اگر تقدیری هم بود باید از همه اینها انجام می گرفت. اما مطمئن هستم اگر در آینده چنین افتخاری پیش بیاید، رسانه ها و یا حتی روابط عمومی متوجه می شود که باید تیم را تشویق کند.

* در زمانی که روابط عمومی هما و رسانه ها بر روی خلبان شهبازی به عنوان تنها قهرمان این اتفاق مانور می‌دادند، خبری از کاپیتان عقدایی (معلم خلبان) نبود؛ پس چرا وی از خود دفاع نکرد؟
آقای عقدایی برعکس بعضی‌ها که دوست دارند مطرح شوند و صحبت کنند، چنین روحیه ای ندارد. البته اگر من جای شهبازی بودم، به خودم اجازه نمی دادم جلوتر از معلم خود حرکت کنم.

در عملیات پرواز یک سیستمی داریم به نام "سینیوریتی". سینیور به خلبان هایی گفته می شود که تجربه کاری بیشتری دارند و یا معلم خلبان هستند. دراین سیستم حتی بنده به عنوان معاون عملیات هما برای انجام پرواز باید پشت سر سینیور حرکت کنم؛ بنابراین حتی اگر تجربه کاری بیشتری داشته باشید، باید پشت سر سینیور حرکت کنید. این نظام عملیاتی است و این نظم اجازه داده که پروازها همیشه به خوبی انجام شود.

ما یک تیم پروازی در هواپیمای 727 داشتیم که موقع رفت پرواز را انجام دادند و موقع برگشت در میان مسافران بودند، معلم خلبان در زمان رفت آقای رستگار فر بود که از آقای عقدایی هم مقام بالاتری دارد. مسئولیت پرواز حتی در زمان برگشت با آقای رستگار فر بود، یعنی اگر اتفاقی می افتاد بنده به عنوان مسئول، اول از آقای رستگار فر سئوال می کردم.

در داخل هواپیما وقتی که چرخ هواپیما باز نمی شود، آقای رستگار فر به کابین خلبان می رود و از آنجایی که مسئولیت پرواز با وی بود باید شهبازی را بلند می کرد و جای او می نشست اما رستگار فر نگاه می کند و می بینند که عقدایی مسلط است و شهبازی هم کارش را انجام می دهد؛ بنابراین اجازه می دهد که آنها به کار خود ادامه دهند. رستگار فر پس از بازگشت به کابین به مهمانداران و پرسنل کمک می کند که این نشان دهنده مدیریت یک معلم است؛ بنابراین از نظر تکنیکال باید آقای رستگار فر هم تشویق شود که به خوبی مدیریت کرده و اجازه بروز تشنج را نداده است.

* کاپیتان شهبازی پس از اینکه رسانه ای شد، یک سایتی را برای مبارزه با تحریم هواپیما و قطعات از سوی کشورهای دیگر بر علیه ایران راه اندازی کرد که در این مدت هم حمایت زیادی از این سایت شده است؛ نظر شما در خصوص این اقدام چیست؟
مبارزه با تحریم یک کار ملی است و آقای شهبازی هم اعتقاد دارد که با این روش می توان تحریم و مشکلات صنعت را در دنیا به نمایش در آورد که از نظر بنده مشکلی ندارد اما اینکه افتخار فرود هواپیما که با مدیریت رستگار فر، عقدایی و همچنین خود شهبازی به دست آمد را تحت الشعاع شهبازی و سایت وی قرار گیرد، منصفانه نیست.